The Places of Reading Meetings and the Books Read in Our History of Education

Year 2003, Volume: 1 Issue: 4, 131 - 155, 01.10.2003

Zehra Öztürk

Abstract

In this article, initially, the framework of “reading meetings” is
described then their historical evolution, the places in which reading meetings
were conducted, the areas where reading meetings gained popularity are studied
in the context of our cultural and educational history. The characteristics
of the books that are named as the “folk books,” because of their popularity
in reading meetings are described and examples of such books are given.
It is found that the concept of “reading meetings” is a historical and sociologic
phenomenon and a cultural value belonging to our society. Lastly, it is
suggested that reading books to a group of listeners in a specified time period
can be accepted and used as an educational method, especially in larger
groups. In addition, the concept of ”reading meetings” has been in our historical
heritage as a continuing education method and should be used effectively.

Keywords

Reading Meetings, Reader to a Group, Books Read in Reading Meeting, Public Education, Continuing Education, Folk Books.

Eğitim Tarihimizde Okuma Toplantılarının Yeri ve Okunan Kitaplar

Abstract

Bu makalede önce "okuma toplantıları"nın çerçevesi belirlenmiş, geçirdiği tarihî evrelere değinilmiş ve icra edildiği mekânlar, halk arasındaki yayılma alanları tanıtılarak kültür ve eğitim tarihimizdeki önemi ortaya konulmuştur. Dünden bugüne toplantılarda okunduğu için "halk kitapları" olarak adlandırılan kitapların özellikleri belirtilmiş, örnekler verilmiştir. Okuma toplantılarının toplumumuza ait tarihî ve sosyolojik bir olgu, kültürel bir değer olduğu belirlenmiş ve bir dinleyici topluluğuna belirlenen bir zaman dilimi içinde ve periyodik olarak kitap okumanın bir kitle eğitim metodu olarak kabul edilmesi, bunun yanında "okuma toplantıları"nın tarihimizde var olan bir yaygın eğitim ve öğretim kurumu olarak değerlendirilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

Okuma Toplantıları, Anlatıcı, Topluluğa Okuyucu, Okuma Toplantılarında Okunan Kitaplar, Halk Eğitimi, Yaygın Eğitim, Halk Kitapları

References

• Açıkgöz, N. (1999). Kahvenâme. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Adıvar, H. E. (1936). Sinekli bakkal. İstanbul: Ahmet Halit Kitap Evi.
• Akpınar, T. (1991). Türk dili ve edebiyatında İslâmiyetin etkileri. Tarih ve Toplum, 87, 14-15.
• Akyüz, Y. (1982). Türk eğitim tarihi: Başlangıçtan 1982’ ye. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi yayınları
• Albayrak, N. (1994). Ebu Muslim destanı. İslam Ansiklopedisi içinde (c.10 s.195-196) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Alçın, S. (2002). 19. yüzyıl Osmanlı kahvehanelerinin eğitim açısından fonksiyonu. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara .
• Amasî, A. b. H. (tarihsiz). Kitâb-ı tâcü'l- edeb [Yazma Eser]. Beyazıt Devlet Kütüphanesi, Millet Ktp. Ali Emiri, No. 129.
• Atay, H. (1983). Osmanlılarda yüksek din eğitimi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Baltacı, C. (1980). Maarif sistemimiz. İstanbul: İslâm Medeniyeti Vakfı Yayınları.
• Banarlı, N. S. (1971). Resimli Türk edebiyâtı tarihi. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Bayraktar, M. F. (1997). Türkiye’de vaizlik: Tarihçesi ve problemleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Bayram, M. (1981). Anadolu Selçuklularından günümüze din eğitimi. Türkiye I. Din Eğitimi Semineri (s. 49-53.). Ankara: İlâhiyat Vakfı Yayınları.
• Benekay, Y. (1976). Yaşayan mevlit. Uluslararası Folklor ve Halk Edebiyatı Semineri Bildirileri (s. 34-37). Ankara: Güven Matbaası.
• Beypazarlı, M. H. (tarihsiz). Cenâdil kal'ası manzûmesi. Beyazıt Devlet Kütüphanesi, Millet Ktp. Ali Emiri, No. 1222/1.
• Birsel, S. (1975). Kahveler kitabı. İstanbul.
• Boratav, P. N. (1946). Halk hikâyeleri ve halk hikâyeciliği. Ankara: Millî Eğitim Basımevi.
• Boratav, P. N. (1992). 100 soruda Türk halk edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınları.
• Boratav, P. N. (2000). Halk edebiyatı dersleri. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. Bursalı Yahya ibn Mustafa (tarihsiz). Envâru’l-kulûb [Yazma Eser]. Üsküdar Hacı Selim Ağa Kütüphanesi, Kemankeş, No. 184.
• Büyük Türk Klasikleri (1985-1986). (c.I. ss.196, 246-249, 374. c.II. ss.12, 15, 37-38, 92-93, 353-357. c.III. ss.200) İstanbul: Ötüken-Söğüt Yayınevi.
• Cezûlî, A. M. İbn S. (1977). Kara Davud delâil-i hayrât şerhi (Hazr. M. F. Gürtunca). İstanbul: Sağlam Kitabevi.
• Çelebi, A. H. (1998). Bütün yazıları (Hazr. H. Sazyek). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Çelebioğlu, A. (1978). Kabus-name tercümesi Murad-Name’ye dair. Türk Kültürü. 192, 719-728
• Çelebioğlu, A. (1983). Türk edebiyatında manzum dinî eserler. U. Günay (Ed.), Şükrü Elçin Armağanı içinde Ankara: Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Çelebioğlu, A. (1989). Ahmed Bîcan. TDV İslâm Ansiklapedisi içinde (c.2, s. 49-51) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• Çelebioğlu, A. (1996). Muhammediye I. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Çelebioğlu, A. (1998). Eski Türk edebiyatı araştırmaları. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Çelebioğlu, A. (1999). Türk Edebiyatınde mesnevî: XV. yy. 'a kadar. İstanbul: Kitabevi.
• Çetin, İ. (1997a). Hazret-i Ali cenknamelerinde tipler. Türk Halk Kültürü Halk Edebiyatı Seksiyon Bildirileri. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Çetin, İ. (1997b). Türk Edebiyatında Hz. Alî Cenknameleri. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Çobanoğlu, Ö. (2000). Âşık tarzı kültür geleneği ve destan türü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Darîr, M. (1977). Kitâb-ı siyer-i nebî ( H a z r . M. F. Gürtunca). İstanbul: Sağlam Kitabevi. Dasitân-ı gazavat-ı İmâm Alî (tarihsiz.). [Yazma Eser]. Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Ef. No.1692/2.
• Dedes, Y. (1996). Battalname. I. Ş. Tekin & G. A. Tekin (Eds.), The Department of Near Easter Languages and Civilizations Harvard University.
• Demir, N. (2002). Danişmend-name. Ş.Tekin & G. A. Tekin. (Eds.), The Department of Near Easter Languages and Civilizations Harvard University.
• Demir, Y. (1995). İlk dönem hikâyecilerinde anlatıcılar tipolojisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Devellioğlu, F. (1970). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat. Ankara: Doğuş Matbaası.
• Devletoğlu Y. (900/1494-95). Manzûme fi'l- fıkh: Vikaye tercümesi. Üsküdar Hacı Selim Ağa Kütüphanesi, Kemankeş, No.133.
• Doğan, M. (1996). Büyük Türkçe sözlük. İstanbul: Bahar Yayınları. D'Ohsson, M. de M. tarihsiz XVIII: Yüzyıl Türkiye'sinde örf ve âdetler. (Çev. Z. Yüksel). İstanbul: Tercüman Yayınları.
• Ekinci, Y. (1989). Ahîlik ve meslek eğitimi. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı
• Elçin, Ş. (1995). Kirdeci Ali'nin Kesik Baş destanı. Türk Dili, 517, .64-68
• Elçin, Ş. (1997). Halk edebiyatı araştırmaları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Erkan, M. (1993). Darîr. İslâm Ansiklopedisi içinde (c.8, s.498-499). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Ertaylan, İ. H. (1945). Varaka ve Gülşah. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Ertaylan, İ. H. (1946). Yûsufî-i meddah. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 2 (1-2), 105-121.
• Eski Türk Edebiyatı (1983). Türk Ansiklopedisi içinde (c.32, s. 82-121). Ankara: Millî Eğitim Basımevi.
• Esseyyid Ahmed-i Diyâr-ı Bekrî. (1976-1977). Ahmediyye: Kitâb-ı mürşid-i pend-i Ahmediyye (Hazr. M. F. Gürtunca). İstanbul: Ülkü Kitapyurdu.
• Evliya Çelebi b. Derviş Muhammed Zıllî (1996). Evliya Çelebi Seyahatnamesi transkripsiyonu dizini. (Hazr. O. Ş. Gökyay). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Fuzulî (1987). Hadikatü's-süeda. (Hazr. Ş. Güngör). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Gelibolulu Mustafa Âlî (1975). Mevâidü'n- nefâis fî kavâidi'l- mecâlis 16. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğunda gelenekler görenekler ve sosyal hayat (Hazr. C. Yener). İstanbul: Hünkâr Yayınevi.
• Gelibolulu Mustafa Âlî (1978). Mevâidü'n- nefâis fî kavâidi'l- mecâlis: Görgü ve toplum kuralları üzerinde ziyafet sofraları (Hazr. O. Ş. Gökyay). İstanbul: Tercüman.
• Gölpınarlı, A. (1963). Mevlevî âdâb ve erkânı. İstanbul: İnkılâp ve Aka Kitabevleri.
• Halıcı, F. (1977). Seyyid Battal Gazi. Eskişehir I. Seyyid Battal Gazi Bilimsel Seminer Bildirileri. Eskişehir.
• Hattox, R. S. (1996). Kahve ve kahvehaneler: Bir toplumsal içeceğin yakındoğudaki kökenleri (Çev. N. Elhüseyni). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Heise, U. (2001). Kahve ve kahvehane (Çev. M. Tüzel). Ankara: Dost Kitabevi.
• Işın, E. (1994). Nakşibendilik. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde (c.6, s. 31-39). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• İbn Teymiye (1392). Ahâdîs el-kussâs. (Muhammed es-Sabbâğ, tahkik). Beyrut, Dımaşk: el-Mektebu’l-İslâmî.
• İbnu’l-Cevzî (tarihsiz). el-Kussâs ve’l-muzekkirîn. (Muhammed es-Sabbâğ tahkik). Beyrut, Dımaşk: el-Mektebu’l-İslâmî.
• Kabaklı, A. (1994). Türk edebiyatı. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
• Karakoç, S. (2003). Gün doğmadan: Şiirler. Üçüncü baskı. İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karahan, A. (1980). Eski Türk edebiyatı incelemeleri: XV. Yüzyıl Türk edebiyatı ve Devletoğlu Yusuf'un vikaye tercümesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Karahan, L. (1994). Erzurumlu darîr kıssa-i Yûsuf. Ankara: TDK Yayınları.
• Kaygılı, O. C. (1937). İstanbul'da semaî kahveleri ve meydan şairleri. İstanbul: Eminönü Halkevi Dil Tarih.
• Kazıcı, Z. (1983). Anahatları ile İslâm eğitim tarihi. İstanbul: Bir Yayıncılık.
• Keykavus (1974). Kabusname. (Çev. M. Ahmet; Haz O. Ş. Gökyay). İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Kırzıoğlu, M. F. (1977). Doğu serhaddimizde Battal Gazi kitabı' nın okunma geleneği ve tesirleri. I. Seyyid Battal Gazi Bilimsel Seminer Bildiriler. Eskişehir.
• Kocatürk, V. M. (1970). Türk edebiyatı tarihi. Ankara: Edebiyat Yayınevi.
• Korkmaz, Z. (1983). Erzurumlu Darîr ve Memlûk Türkçesinin Oğuzcalaşmasındaki yeri. U. Günay (Ed.), Şükrü Elçin Armağanı içinde Ankara: Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Köksal, H. (1984). Battalnâmelerde tip ve motif yapısı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Köksal, H. (1985). Millî destanlarımız ve Türk halk edebiyatı. İstanbul: Üçdal Neşriyat.
• Köprülü, M. F. (1925). Meddahlar. Türkiyat Mecmuası, 1, 1-45.
• Köprülü, M. F. (1966). Edebiyat araştırmaları. Ankara: TTK Basımevi.
• Köprülü, M. F. (1989). Edebiyat Araştırmaları I. İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Kunos, I. (1978). Türk halk edebiyatı. T. Gülensoy (Haz.), İstanbul: Tercüman.
• Latifî. (1990). Latifî tezkiresi.( Hazr. M. İsen). Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Levâyî (1026 / 1617). Bahr-i irfân. Hacı Selim Ağa Kütüphanesi, Kemankeş, No.185. Levend, A. S.(1988). Türk edebiyatı tarihi I . Ankara: TTK Basımevi.
• Lings, M. (1991). Antik inançlar modern hurafeler. (Çev. N. Avcı & U. Uyan). İstanbul: Ağaç Yayıncılık.
• Macdonald, D. B. (1988). Kıssa. (Çev. kurul) İslâm Ansiklopedisi içinde (c.6, s. 771-774). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Mardin, E. (1966). Huzur Dersleri II-III. (Hazr. İ. Sungurbey). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi.
• Mardin, E. (1951). Huzur Dersleri I. İstanbul: İsmail Akgün Matbaası.
• Mélikof, İ. (1962). Abu Muslim Le “Porte-Hache” du Khorassan dans la tradition épique turco-iranienne. Paris.
• Meriç, N. (2000). Osmanlı'da gündelik hayatın değişimi âdâb-ı muaşeret. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Mevlânâ (1982). Mesnevî-i Muradiyye (çev. Muînî; hazr. K. Yavuz). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Mızraklı ilmihâl (1999). (Hazr. İ. Kara). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Muhtar, C. (1991). Antere Kıssası. İstanbul Ansiklopedisi içinde (c.3, s.237-238). İstanbul: Türk Diyanet Vakfı.
• Nakiboğlu (tarihsiz). Selâsil kal'ası manzûmesi [Yazma Eser]. Beyazıt Devlet Kütüphanesi. Millet Ktp. Ali Emiri, No. 1222/2.
• Nutku, Ö. (1995). Tarihimizden kültür manzaraları. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Ocak, Y. (1981). Selçuk ve Osmanlı dönemi tekkelerinde dînî-tasavvufî eğitime genel bakış.
• Ocak, Y. (1993). Danişmendnâme. İslâm Ansiklopedisi içinde (c.8, s.478-480) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Okiç, M. T. (1981). İslâmiyette kadın öğretimi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları .
• Ong, W. J. (1995). Sözlü ve yazılı kültür: Sözün teknolojileşmesi (çev. S. P. Banon). İstanbul: Metis Yayınları.
• Öcalan, H. B. (2002). Bursa'da bir mesnevîhan: Mehmed Emin Kerkükî. Emrehan Küey (Ed.), I. Uluslararası Mevlânâ, Mesnevî ve Mevlevîhâneler Sempozyumu Bildirileri içinde (s.147-160.). Manisa: Celâl Bayar Üniversitesi Matbaası.
• Öztürk, Z. (1982). Hacı Selim Ağa kütüphanesi Türkçe Mesnevi yazmaları kataloğu. Yayı nlanmamış doktora semineri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, İstanbul.
• Öztürk, Z. (1993). Hamdullah Hamdi’nin Yusuf ve Zeliha mesnevisinde tipler ve motifler. Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Eski Türk Edebiyatı Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Öztürk, Z. (2000). Muhammediyye'nin iki yazma nüshası ve iki kadın müstensih. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 1 (1), 333-338.
• Pekolcay, N. & Uçman, A. (1995). Eşrefoğlu rûmî. İslâm Ansiklopedisi içinde (c. 11 s.480-482). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı
• Radloff, W. (1995). Manas Destanı (hazr. E. G. Naskali). Ankara: Türksoy Yayınları.
• Refik, İ. (2000). Ramazan medeniyeti. İstanbul: Albatros Yayıncılık.
• Sağman, A. R. (1951). Mevlid nasıl okunur ve mevlidhanlar. İstanbul: Fakülteler Matbaası.
• Sakaoğlu, N. (1994). Huzur Dersleri. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde (c.4, s. 98) İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Sarar, İ. A. (1989). Seyyit Battal Gazi Bildiriler. Eskişehir: Hatiboğlu Yayınları.
• Seyyid Ahmed-i Diyar-ı Bekrî (1976-1977). Ahmediyye: Kitâb-ı mürşid-i pend-i Ahmediyye. I-II. (Hazr. M. F. Gürtunca). İstanbul: Ülkü Kitapyurdu.
• Sezen, Lütfi (1991). Halk edebiyatında hamzanâmeler. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Strauss, J. (2000). Konuşma(Çev. M. Selen). F. Georgeon & P Dumont (Hazr.), Osmanlı İmparatorluğu’nda yaşamak içinde. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Suyûtî (1984). Tahzîru’l-havâs min ekâzîb el-kussâs. Muhammed ibn Lutfî es-Sabbâğ (Tahkik, 2. Basım). Beyrut, Dımaşk: el-Mektebu’l-İslâmî. Şâzî, tarihsiz. Dâsitân-ı maktel-i Hüseyin [Yazma Eser]. Üsküdar Hacı Selim Ağa Kütüphanesi.
• Şeker, M. (1981). Tarîku'l-Edeb'de Eğitim. Türkiye 1. Din Eğitimi Semineri içinde (s. 81-89). Ankara: İlâhiyat Vakfı Yayınları.
• Şeker, M. (1997). Gelibolulu Mustafa Âlî ve Mevaidü’n- Nefâis fî Kavâidi’l-Mecâlis. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Tanede saklı keyif, kahve (2001). İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Tanman, M. (1994). Mesnevîhane Tekkesi. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tanman, M. B. (1994). Hatuniye Tekkesi. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde (c. 4, s.20-21). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (1987). Beş şehir. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Topuzoğlu, T. R. (2002). Kıraat ve semâ kaydı. İslâm Ansiklopedisi içinde (c.35, s. 436-437) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Toros, T. (1998). Kahvenin öyküsü. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tursun F. (tarihsiz). Kıssa-i mukaffâ [Yazma Eser]. Beyazıt Devlet Kütüphanesi, Millet Ktp. Ali Emiri, No. 1222/3.
• Türk dili ve edebiyatı ansiklopedisi I-VIII (1977-1998). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Uğur, M. (H1400/1980). Hicri birinci asırda İslâm toplumu. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Uludağ, S. (1994). Delâilü'l- hayrât. İslâm Ansiklopedisi içinde (c. 9, s.113-114). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Unat, F. R. (1974). Hicrî tarihleri milâdî tarihe çevirme kılavuzu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Uzun, M. (1995). Envârü’l-Aşıkîn. İslâm Ansiklopedisi içinde (c.9, s.258-260). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1984). Anadolu beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu devletleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ünver, A.S. (1962). Türkiye’de kahve ve kahvehaneler. Türk Etnografya Dergisi, 5,44
• Wittek, P. (1944). Menteşe beyliği xııı- xv. asırda garbî küçük asya tarihine ait tetkik (Çev. O. Ş. Gökyay). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yazıcıoğlu. Ahmed Bican (1403/1983). Envârü'l- âşıkîn: Hak âşıklarının nurları. (Hazr. A. Tekin & M. Tekin). İstanbul: Bedir Yayınevi.
• Yıldırım, D. (1998). Türk bitiği araştırma inceleme yazıları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yusuf-i Meddah. (1976). Varqa ve Gülşah (Hazr. M. Smith). Leiden: E. J. Brill.
• Zerrin, F. (1330 Hicri). Aile edebiyatı. Kadınlar Dünyası,158, 4-5.
• Ziya, M. (Tarihsiz). Yenikapı mevlevihanesi (Hazr. Y. Senemoğlu). İstanbul: Tercüman.