Development of Tawakkul Orientation Scale: A Study of Validity and Reliablity

Year 2020, Volume: 18 Issue: 40, 345 - 369, 25.12.2020

Meryem Şahin

https://doi.org/10.34234/ded.768176

Cited By: 2

Abstract

Tawakkul, which is an important concept belonging to the religion of Islam, is also considered as a religious coping strategy. The aim of this study is to develop a scale that can measure the tawakkul orientation and to examine the psychometric properties of the scale. First of all, the 54-item list prepared in five-point Likert type was reduced to 44 items with expert opinions (content validity), and then the 44-item draft scale was applied to the study group. The study group of the research consists of 338 people, whose ages vary between 19 and 65, with a mean age of 29.3 (±9.72). Content validity, exploratory factor analysis and confirmatory factor analysis were performed for validity of the scale. According to explatory factor analysis the scale has 23 item and 3 factor, this model was found to fit well according to confirmatory factor analysis. The internal consistency reliability coefficient of the scale was found to be 0,928. The sub-scales of the scale were named Emotion and Cognition, Negative Attitude towards Behavior, Positive Attitude towards Behavior. These results demonstrate that Tawakkul Orientation Scale is a valid and reliable instrument.

Keywords

Tawakkul orientation, Trust in God, Scale development, Validity, Reliability

Tevekkül Yönelimi Ölçeği Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Abstract

İslam dinine ait önemli bir kavram olan tevekkül dini başa çıkma stratejisi olarak da değerlendirilmektedir. Araştırmada tevekkül yönelimini ölçebilecek bir ölçek geliştirilerek psikometrik özelliklerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Öncelikle beşli Likert tipinde hazırlanan ve 54 maddeyi içeren madde havuzu uzman görüşleri ile (kapsam geçerliği) 44 maddeye indirilmiş, sonrasında 44 maddelik aday ölçek çalışma grubuna uygulanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu yaşları 19 ile 65 arası değişen, yaş ortalamaları 29,3 (±9,72) olan 338 kişi oluşturmaktadır. Ölçeğin geçerlik analizleri için kapsam geçerliği analizi, açımlayıcı faktör analizi ve doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Açımlayıcı faktör analizine göre ölçeğin 23 madde ve 3 boyuttan oluşan bir yapıya sahip olduğu, doğrulayıcı faktör analizine göre bu modelin iyi uyum verdiği bulunmuştur. Ölçeğin iç tutarlılık güvenirlik katsayısı 0,928 olarak bulunmuştur. Ölçeğin alt boyutları Duygu ve Düşünce, Davranışa Karşı Olumsuz Tutum, Davranışa Karşı Olumlu Tutum olarak isimlendirilmiştir. Bu sonuçlara göre geliştirilen Tevekkül Yönelimi Ölçeği’nin geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu söylenebilir.

Keywords

Tevekkül yönelimi, Allah'a güven, ölçek geliştirme, geçerlik, güvenirlik

References

• Ağılkaya-Şahin, Z. (2018). Din ve psikoloji arasındaki uçurum gerçekten ne kadar derin? Psikoterapilerdeki dini izler. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 22(3), 1607-1632.
• Akseki, A. H. (2014). İslam dini (1. Basım). Yeniakım Yayınları.
• Akto, A. (2016). Allah-insan arasında ontolojik, epistemolojik ve varoluşsal bir ilişki biçimi: Tevekkül. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 8(2), 878-902.
• Altay, K. (2014). Yetişkinlerde tevekkül anlayışına psiko-sosyal yaklaşım (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Altıntaş, R. (2000). Yazgıcı ve özgürlükçü tevekkül anlayışının çalışma hayatına etkileri. Dini Araştırmalar, 3(7), 113-136.
• Aydın, H. (2008). Kur’an’da irade-azm ve tevekkül. Tasavvuf-İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 22, 59-79.
• Ayten, A. (2012). Tanrıya sığınmak. İz Yayıncılık.
• Ayten, A. (2014). Erdeme dönüş: Psikoloji ve mutluluk yolu. İz Yayıncılık.
• Ayten, A., & Sağır, Z. (2014). Dindarlık, dinî başa çıkma ve depresyon ilişkisi: Suriyeli sığınmacılar üzerine bir araştırma. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 47, 5-18.
• Batan, S. N. (2016). Yetişkinlerde psikolojik dayanıklılık ve dini başa çıkmanın yaşam doyumuna etkileri (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Birışık, F. (2008). Sahih-i Buhari muhtasarı. Polen Yayınları.
• Bowlby, J. (1980). Attachment and loss (Vol. 3). Basic Books.
• Büyüköztürk, Ş. (2015). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (21. Baskı). Pegem Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, A. K., Akgün, Ö. A., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri (14. Baskı). Pegem Yayınları.
• Cebecioğlu, E. (2014). Tasavvuf terimleri ve deyimleri sözlüğü (6. Baskı). Otto Yayınları.
• Comrey, A. L. (1988). Factor-analytic methods of scale development in personality and clinical psychology. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 56, 754-761.
• Çağrıcı, M. (2012). Tevekkül. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 41,1-2.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Pegem Akademi.
• Demir, Ö. (2013). Dini kavramlar ve öğrenme ortamları: Salih amel örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Demirci, M. (2010). Kurân-ın ana konuları (5. Basım). Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yayınları.
• Demirdaş, Ö. (2019). Eşrefoğlu Rûmî'nin “Müzekki'n-Nüfûs” isimli eseri bağlamında tevekkül anlayışı. Itobiad: Journal of the Human & Social Science Researches, 8(2), 1437-1453.
• Doğan, M. (2016). Engelli çocuğa sahip ebeveynler ile sağlıklı çocuk sahibi ebeveynlerin dinî başa çıkma, umut ve sabır düzeylerinin karşılaştırılması. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(8), 3214-3245.
• Fadardi, J. S., & Azadi, Z. (2017). The relationship between trust-in-God, positive and negative affect, and hope. Journal of Religion and Health, 56(3), 796-806.
• Gazali, H. M. (2014). İhya-u Ulumi’d-Din, IV (Ahmed Serdaroğlu, Çev.). Bedir Yayınevi.
• Ghobari, B. B. & Haddadi, K. A. A. (2011). Reliance on God as a core construct of Islamic psychology. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 30, 216-220.
• Ghobary, B. B., Khodayari-Fard, M., Shokoohi Yekta, M., & Nasafat, M. (2005). Development of Reliance on God Scale and investigating the relation of reliance on God with anxiety in college students (Unpublished research project). School of Psychology and Education, University of Tehran.
• Gürbüz, S., & Şahin, F. (2017). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: Felsefe-Yöntem-Analiz. Seçkin Yayınları.
• Hatip, A. (2006). Tevekkül mü, tembellik mi?. Nesil Yayınları.
• Hayta, A. (2006). Anneden Allah’a: Bağlanma Teorisi ve İslâm’da Allah tasavvuru. Değerler Eğitimi Dergisi, 4(12), 29-63.
• Henson, R. K., & Roberts, J. K. (2006). Use of explatory factor analysis in published research. Educational and Psychological Measurement, 66, 393-416.
• Hökelekli, H. (2012). İslam psikolojisi yazıları (2. Baskı). Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
• Hu, L., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling, 6, 1–55.
• İbn Arabi, E.B. M. (2015). Rıza, ihlas ve tevekkül (Ekrem Demirli, Çev.). Litera Yayıncılık.
• İbn Ebi’d Dünya (2005). Rızık anahtarları ve tevekkül (Mustafa Utku, Çev.). Uludağ Yayınları.
• İskenderi, Ataullah (2006). Tevekkülün incelikleri (Fatih Mehmet Albayrak, Çev.). Üsküdar Yayınları.
• Jenaabadi, H., & Abaasi, N. (2020). Effectiveness of group training of reliance therapy components on quality of life and resilience of mothers of children with learning disabilities. Health, Spirituality and Medical Ethics, 7(1), 25-31.
• Kara, E. (2020). Farkındalık ve kabullenme psikoterapilerinin temel stratejileri ve İslam. Eskiyeni, 40, 377-406.
• Karaman, F. (1996). Tevekkül inancı üzerine bir inceleme. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (1),67-92.
• Karataş, K., & Baloğlu, M. (2019). Tevekkülün psikolojik yansımaları. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD), 19(1), 110-118.
• Kelabazi (2014). Doğuş devrinde tasavvuf ta’arruf (Haz. Süleyman Uludağ, 4. Baskı). Dergah Yayınları.
• Kiraz, C. (2007). Kur’an’da ahlak ilkeleri. Emin Yayınları.
• Kuşeyrî, A. (1978). Kuşeyrî risalesi (Haz. Süleyman Uludağ, 8. Baskı). Dergâh Yayınları.
• Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personnel Psychology, 28(4), 563-575.
• Leila, B. (2016). Behavior therapy in light of Quranic teachings, with an emphasis on anxiety and depression. Interdisciplinary Quranic Studies, 6(2), 73-86.
• Muhasibi, H. (2011). Kalb hayatı (Er-Riaye Li Hukukillah) (Abdülhakim Yüce, Çev.). Işık Yayınları.
• Mutçalı, S. (1995). Arapça Türkçe sözlük. Dağarcık Yayınları.
• Önal, R. (2008). Kur’an’da imanî ve ahlâkî bir tavır olarak sabır. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12(2), 439-466.
• Özdamar, K. (2004). Paket programlar ile istatistik veri analizi 1. Kaan Kitabevi.
• Pallant, J. (2001). SPSS survival manuel. Open University Press.
• Pargament, K. I., Ensing, D. S., Falgout, K., Olsen, H., Reilly, B., Van Haitsma, K., Warren, R. (1990). God help me (ı): Religious coping efforts as predictors of the outcomes of significant negative life events. American Journal of Community Psychology, 18, 794-824.
• Pargament, K. I., Koenig, H. G., Perez, L. M. (2000). The many methods of religious coping: Development and initial validation of the RCOPE. Journal of Clinical Psychology, 56, 519-543.
• Pargament, K. I., Smith, B., Koenig, H. G., Perez, Lisa (1998). Patterns of positive and negative religious coping with major life stressors. Journal for the Scientific Study of Religion, 37, 710-724.
• Salim, E. (2017). Boşanma sürecindeki bireylerde başa çıkma stratejileri ve dini başa çıkma: Isparta örneği (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Sarıkaya, B., & Şeren, Z. (2017). İnsan sorumluluğu ve fiillerine etkisi bağlamında sabır ve tevekkül kavramları. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(12), 68-88.
• Seçer, İ. (2015). Psikolojik test geliştirme ve uyarlama süreci: SPSS ve LISREL uygulamaları. Anı Yayınları.
• Sinanoğlu, M. (2012). İman. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 22, 212-213.
• Sönmez, V., & Alacapınar, F. G. (2016). Sosyal bilimlerde ölçme aracı hazırlama. Anı Yayınları.
• Streiner, D. L. (1994). Figuring out factors: The use and misuse of factor analysis. Canadian Journal of Psychiatry, 39, 135-14.
• Şahin, M. (2018). Dini bir değer olarak tevekkül yöneliminin psikolojik sebep ve sonuçları üzerine araştırma (Yayımlanmamış doktora tezi). Uludağ Üniversitesi, SBE, Bursa.
• Şahin, M. (2019). Tevekkül algısı: Sabır, azim ve umudu içeren bir kavram olarak tevekkül. Paper presented at the 3rd International Congress of Eurasian Congress on Positive Psychology, 12-14 April, Istanbul, Turkey.
• Şahin, M., & Hökelekli, H. (2019). Tevekkül psikolojisi: Nedenleri, süreci ve sonuçları hakkında nitel bir araştırma. International Journal of Social Inquiry, 12(2), 801-836. https://doi.org/10.37093/ijsi.659060
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2012). Using multivariate statistics (6. Baskı). Allyn&Bacon.
• Tek, A. (2016). Tarihi süreçte tasavvuf ve tarikatlar (1. Baskı). Bursa Akademi.
• Tokpınar, M. (2009). Hangi doğru? Tevekkül: Hadisler ışığında yeni bir tanım (2. Baskı). Kitabi Yayınevi.
• Wong-McDonald, A., Gorsuch, R. L. (2000). Surrender to God: An Additional coping style?. Journal of Psychology and Theology, 28(2), 149-161.
• Yeşilyurt, S., & Çapraz, C. (2018). Ölçek geliştirme çalışmalarında kullanılan kapsam geçerliği için bir yol haritası. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 251-264.
• Yurdugül, H. (2005). Ölçek geliştirme çalışmalarında kapsam geçerliği için kapsam geçerlik indekslerinin kullanılması. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi.