The Relationship between Moral Literacy and Perceptions of Competence in Moral Education among Religious Culture and Ethics and Imam Hatip High School Teacher Candidates

Year 2025, Volume: 13 Issue: 2, 561 - 578, 30.11.2025

Rabia Yıldırım

https://doi.org/10.33931/dergiabant.1715273

Abstract

The aim of this study is to examine the relationship between the moral literacy levels of prospective Religious Culture and Ethics (RCE) and Imam Hatip High School (IHL) teachers and their perceptions of moral education competence. In order to ensure qualified religious education, prospective teachers need not only knowledge but also a strong moral capacity. The study was conducted using the quantitative correlational survey model. The sample consisted of 101 prospective teachers studying at Kütahya Dumlupınar University Faculty of Theology during the spring semester of 2024. Data were collected through the “Moral Literacy Scale” and the “Perceptions of Moral Education Competence Scale.” Analyses were performed using SPSS 28.0, including descriptive statistics, Pearson correlation, and regression analysis. Findings indicated a positive and moderately significant relationship between moral literacy and perceptions of moral education competence (r = .617, p < .01). According to the regression analysis, moral literacy explains 38.1% of the variance in perceptions of moral education competence. The results suggest that teacher education programs should incorporate applied and holistic content focusing on moral awareness, decision-making skills, and values education.

Keywords

Religious Education , Moral Education , Theology Students , Teacher Competences

DKAB ve İHL Öğretmen Adaylarının Ahlak Okuryazarlığı ve Ahlâk Eğitimine Yönelik Yeterlik Düzeyi İlişkisi

Abstract

Bu araştırmanın amacı, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) ile İmam Hatip Lisesi (İHL) öğretmen adaylarının ahlak okuryazarlığı düzeyleri ile ahlak eğitimine yönelik yeterlik algıları arasındaki ilişkiyi incelemektir. Nitelikli din eğitiminin sağlanabilmesi için öğretmen adaylarının yalnızca bilgiye değil, aynı zamanda güçlü bir ahlaki donanıma sahip olmaları gerekmektedir. Araştırma nicel yöntemlerden ilişkisel tarama modeli kullanılarak yürütülmüş; 2024 bahar döneminde Kütahya Dumlupınar Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde öğrenim gören 101 öğretmen adayı örneklem olarak seçilmiştir. Veriler, “Ahlak Okuryazarlığı Ölçeği” ve “Ahlak Eğitimi Yeterlik Algısı Ölçeği” ile toplanmıştır. SPSS 28.0 programı ile yapılan analizlerde betimsel istatistiklerin yanı sıra Pearson korelasyon ve regresyon analizleri gerçekleştirilmiştir. Bulgular, ahlak okuryazarlığı ile ahlak eğitimi yeterlik algısı arasında pozitif yönlü ve orta düzeyde anlamlı bir ilişki olduğunu göstermiştir (r = .617, p < .01). Regresyon analizi sonuçlarına göre, ahlak okuryazarlığı, ahlak eğitimine yönelik yeterlik algısındaki varyansın %38.1’ini açıklamaktadır. Araştırma sonuçları, öğretmen yetiştirme programlarında ahlaki farkındalık, karar verme becerileri ve değer eğitimi konularında uygulamalı ve bütüncül içeriklere yer verilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır.

Keywords

Din Eğitimi , Ahlak Eğitimi , İlahiyat Öğrencileri , Öğretmen Yeterlilikleri

References

• “Ahlak.” Türk Maarif Ansiklopedisi. Erişim 13 Ekim 2024. https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/ahlak
• Ay, Mustafa Fatih. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Eğitimi Dindarlık Ahlaki Olgunluk ve Saldırganlık Arasındaki İlişkiler”. Milli Egitim Bakanligi Milli Egitim Dergisi, (2021), 313-334. https://doi.org/10.37669/milliegitim.747847
• Bahçekapılı, Mehmet. “Din ve Ahlâk Eğitiminin Ergenlerin Kişilik Gelişimine Katkısı”. Değerler Eğitimi Dergisi 9/22 (01 Aralık 2011), 7-42. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ded/issue/29178/312445
• Barrow, Robin. An İntroduction To Moral Philosophy And Moral Education. London and New York: Routledge, 2007.
• Bennett, William J. “Moral Literacy and the Formation of Character”. NASSP Bulletin 72/512 (Aralık 1988), 29-34. https://doi.org/10.1177/019263658807251208
• Bildirici, Fatma- Karasu, Teceli. “Üniversite Öğrencilerinin Ahlak Okuryazarlık Düzeylerinin İncelenmesi (Muş Alparslan Üniversitesi Örneği)”. Din ve Bilim-Muş Alparslan Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 7/2 (2024), 229-249.
• Bilecik, Sümeyra. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Müfredatının Din Okuryazarlığı Açısından İncelenmesi”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 16/1 (2016), 35-58.
• Binbaşıoğlu, Cavit. Ailede ve Okulda Eğitim Sorunları. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 2004.
• Blasi, Augusto. “Bridging Moral Cognition And Moral Action: A Critical Review Of The Literature”. Psychological Bulletin 88/1 (1980), 1-45. https://doi.org/10.1037/0033-2909.88.1.1
• Blasi, Augusto. “Emotions and Moral Motivation”. Journal for the Theory of Social Behaviour 29/1 (1999), 1-19. https://doi.org/10.1111/1468-5914.00088
• Cebeci, Suat. Din Eğitimi Bilimi ve Türkiye’de Din Eğitimi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2005.
• Cohen, Jacob. “A power primer.” Psychological Bulletin 122/1 (1992), 155-159.
• Dewey, John. Moral principles in education. Project Gutenberg, 2008. www.gutenberg.net
• Doğan, Recai – Altaş, Nurullah. “İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Yeterlik Düzeylerini Etkileyen Faktörler (Ankara Örneği).” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 44/2 (2003): 173–186. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000000151
• Durkheim, Emile. Ahlak Eğitimi. çev. Oğuz Adanır. İstanbul: Say Yayınları, 2023.
• Durmuş, Yeliz Temli. “Sınıf Öğretmeni Adaylarının Ahlâk Eğitimine Yönelik Yeterlik Algıları Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 10 (01 Ekim 2016), 205-216. https://dergipark.org.tr/en/pub/igdirsosbilder/issue/66815/1044960
• Field, Andy. Discovering statistics using IBM SPSS statistics. Londra: Sage publications limited, 2013.
• Gürbüz, Sait- Şahin, Faruk. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları, 3. Basım, 2016.
• Hair, Joseph F vd. “Multivariate Data Analysis: Pearson Education”. Upper Saddle River, New Jersey.
• Hand, Michael. Ahlaki Eğitim Teorisi. Londra: Routledge, 2017. https://doi.org/10.4324/9781315708508
• Işıkdoğan, Davut. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği Bölümü Mezunu Öğretmenlerin Yeterlikleri. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
• Karagöz, Yalçın. SPSS ve AMOS Uygulamalı Nicel-Nitel-Karma Bilimsel Araştırma Yöntemleri ve Yayın Etiği. Sivas: Nobel Akademik Yayıncılık, 2017.
• Kaya, Mevlüt. “İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretim Programlarındaki Ahlaki Konuların Ahlak Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23/23 (01 Haziran 2007), 23-50. https://doi.org/10.17120/omuifd.97802
• Kaymakcan, Recep ve Meydan, Hasan. Ahlak Değerler ve Eğitimi. İstanbul: Dem Yayınları, 6. Basım, 2016.
• Lickona, Thomas. Educating for Character: How Our Schools Can Teach Respect and Responsibility. Westminster: Random House Publishing Group, 1992.
• Meydan, Hasan. “Bir Beceri Olarak Ahlak ve Eğitimi: Ahlaki Gelişim Kuramlarına Dayalı Bir İnceleme”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 55 (30 Haziran 2021), 445-471. https://doi.org/10.29288/ilted.890349
• Montagu, A. Çocuklarınıza ahlâki değerleri nasıl kazandırabilirsiniz? (Çev: R. Öncül). İstanbul: MEB, 2005.
• Narvaez, Darcia- Bock, Tonia. “Moral Schemas and Tacit Judgement or How the Defining Issues Test is Supported by Cognitive Science”. Journal of Moral Education 31/3 (01 Eylül 2002), 297-314. https://doi.org/10.1080/0305724022000008124
• Neuman, W. Lawrence. Toplumsal Araştırma Yöntemleri 2. çev. Sedef Özge. Ankara: Yayınodası Yayıncılık, 8. Basım, 2016.
• Öztekin Ağır, Hatice Sibel. İlköğretim DKAB Dersinde “Sorumluluk” Değeri Kazanımlarının Gerçekleşme Düzeyi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 2017.
• Rest, J. vd. “Postconventional Moral Thinking: A Neo-Kohlbergian Approach”. Journal of Moral Education 29/4 (2000), 380-395.
• Turan, İbrahim. “Gençlik Döneminde Görülen Ahlaki Sorunlar Karşısında Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinin Yeri.” Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 40 (2013): 265–283.
• Strike, Kenneth A.- Soltis, Jonas F. The Ethics of Teaching. New York: Teachers College Press, 5th edition., 2009.
• Şencan, Hüner (ed.). Güvenilirlik ve Geçerlilik/Sosyal ve Davranışsal Ölçümlerde. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 1. Basım, 2005.
• Şengün, Mustafa. “Ahlaki gelişimin psiko-sosyal dinamikleri”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23/23 (2007), 201-221.
• Şimşek, Eyüp. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretmenlerinin Yeterlikleri (Erzurum Örneği). Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
• Tekin, İshak. “Ahlak Okuryazarlığı Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 22/1 (2022), 43-66. http://marife.org/tr/pub/issue/71001/1104203
• Tuana, Nancy. “Conceptualizing moral literacy”. Journal of Educational Administration 45 (10 Temmuz 2007). https://doi.org/10.1108/09578230710762409
• West, Stephen G. “Structural Equation Models With Nonnormal Variables: Problems And Remedies”. Structural Equation Modeling: Concepts, Issues And Applications/Sage.
• Wringe, Colin. Moral Education: Beyond The Teaching Of Right And Wrong. U.S.A: Springer Science & Business Media, 2006.
• Yavuzer, Haluk. “Çocuk psikolojisi”. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1999.
• Yazıcı, İşıl. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenleri Yeterlikleri (İstanbul İli Örneği Üzerinde Bir Alan Araştırması). Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2004.
• Yönden, Hasan. International Conference on New Horizons in Education, INTE 2014, 25-27 June 2014, Paris, France. “Kant’s Conception of Moral Education Assessment”. Procedia- Social and Behavioral Sciences 174 (12 Şubat 2015), 2626-2628. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.01.943
• Zdenek, Brad – Schochor, Daniel. “Developing Moral Literacy in the Classroom.” Journal of Educational Administration 45/4 (2007): 514–532.