Ergenlerin Ebeveyn Duygusal Erişilebilirliği, Benlik Kurgusu ve Bilişsel Esneklik Düzeyleri Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi

Year 2021, Issue: 52, 58 - 76, 31.12.2021

Meliha Kahraman , Ebru İkiz

https://doi.org/10.53444/deubefd.815549

Abstract

Anne-baba ve çocuk arasındaki samimi, gerçek hislerin karşılıklı olarak ifadesi ebeveyn duygusal erişilebilirliğini temsil etmektedir. Bireyin bilişsel ve fiziksel tüm özelliklerinin tamamıyla ilgili kendi tanımlamaları ve kişiliğine ilişkin değerlendirmeleri onların benlik kurgusunu oluşturur. Yaşam şartlarının sürekli olarak değişiklik göstermesi bireylerin de daha sağlıklı ve mutlu bir hayat için bu değişikliklere uyum sağlamasını gerektirmektedir. İnsan zihni iki farklı kavram arasında düşünce geçişleri yaparak bu kavramları aynı anda değerlendirme ve yeniden yapılandırma becerisine sahiptir ve bu beceri, bilişsel esneklik olarak adlandırılmaktadır. Bu araştırmanın amacı, ortaokul öğrencilerinin ebeveyn duygusal erişilebilirliği, benlik kurgusu ve bilişsel esneklik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Araştırmanın çalışma grubu, ortaokul öğrenimine devam eden 295 öğrenciden oluşmaktadır. Araştırma, ilişkisel tarama modeline uygun olarak gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada katılımcıların anne babaya duygusal erişilebilirlik düzeylerini belirlemek amacıyla ‘Ebeveyn Duygusal Erişilebilirliği Ölçeği’, benlik kurgularını belirleyebilmek için ‘Ailede Özerk-İlişkisel Benlik Ölçeği’ ve bilişsel esneklik düzeylerini belirlemek amacıyla ‘Bilişsel Esneklik Ölçeği (BEÖ)’ kullanılmıştır. Analizler, SPSS 23.0 paket programı aracılığıyla .05 ve .01 anlamlılık düzeyinde test edilmiştir. Veriler Spearman korelasyon, Mann Whitney U, Kruskal-Wallis ve bağımsız örneklemler t-testi kullanılarak analiz edilmiştir.

Keywords

Ebeveyn duygusal erişilebilirliği, benlik kurgusu, bilişsel esneklik

References

• Asıcı, E., ve İkiz, F. E. (2015). Mutluluğa giden bir yol: Bilişsel esneklik. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(35), 191-211.
• Aviezer, O., Sagi, A., Joels, T., & Ziv, Y. (1999). Emotional availability and attachment representations in kibbutz infants and their mothers. Developmental Psychology, 35(3), 811.
• Avşaroğlu, S., & Üre, Ö. (2007). The study of styles of cdoping with stress, decision-making and self-esteem of university students on decision-making in terms of self-esteem and some variables. Selçuk University J. Soc. Sci. Institute, 18, 85-100. Basic Books.
• Biçer, Y. (2019).Üniversite öğrencilerinde temas engelleri, benlik kurgusu ve başa çıkma tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi / Investigation of the relationship between contact disturbances, self construal and coping attitudes in university students. Ondokuz Mayıs Üniversitesi / Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Bilgin, M. (2009). Bilişsel Esnekliği Yordayan Bazı Değişkenler. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(36), 142-157.
• Biringen, Z. (2000). Emotional availability: Conceptualization and research findings. American Journal of Orthopsychiatry, 70(1), 104-114.
• Biringen, Z., & Robinson, J. (1991). Emotional availability in mother–child interactions: a reconceptualisation for research. American Journal of Orthopsychiatry, 61(2), 258–271.
• Bozkur, B., Kıran, B., & Alıcı, D. (2020). Öğretmen Adaylarının Çokkültürlü Eğitime Yönelik Tutumlarının Yordayıcıları Olarak Suriyelilere Yönelik Toplumsal Uzaklık ve Bilişsel Esneklik. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(2), 382-393.
• Brewer, E., & Kuhn, J. (2010). Causal-comparative design. Encyclopedia of research design, 1, 124-131.
• Bringen, Z. (2000). Emotional availability: Conceptualization and research findings. American Journal of Orthopsychiatry, 70(1), 104-114.
• Canas, J., Quesada, J., Antolí, A., & Fajardo, I. (2003). Cognitive flexibility and adaptability to environmental changes in dynamic complex problem-solving tasks. Ergonomics, 46(5), 482- 501.
• Cassidy, J., Kirsh, S. J., Scolton, K. L., & Parke, R. D. (1996). Attachment and representations of peer relationships. Developmental Psychology, 32(5), 892.
• Cicchetti, D., ve Toth, S. L. (2009). The past achievements and future promises of developmental psychopathology: The coming of age of a discipline. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 50(1‐2), 16-25.
• Clark, K. E., & Ladd, G. W. (2000). Connectedness and autonomy support in parent–child relationships: Links to children's socioemotional orientation and peer relationships. Developmental psychology, 36(4), 485.
• Çelikkaleli, Ö. (2014). Ergenlerde bilişsel esneklik ile akademik, sosyal ve duygusal yetkinlik inançları arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 39(176).
• Digiuseppe, R. A., & David, O. A, (2015), Rational emotive behavior therapy (5th Edt.) (Ed: H. T. Prout ve D. T. Brown). Counseling and Psychotherapy with Children and Adolescents.(pp. 155-215) New York: John Wiley ve Sons.
• Easterbrooks, M., Biesecker, G., ve Lyons-Ruth, K. (2000). Infancy predictors of emotional availability in middle childhood: The roles of attachment security and maternal depressive symptomatology. Attachment & Human Development, 2(2), 170-187.
• Ellis, A. (1975). Humanistic psychotherapy: Therational-emotive approach, New York: McGraw-Hill Book Company.
• Emde, R. N. (2000). Next steps in emotional availability research. Attachment & Human Development, 2(2), 242-248.
• Ercan, H. (2011). İlişkisel-bireyci-toplulukçu benlik ölçeği’nin psikometrik özellikleri ve uyarlama çalışması. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 13(21), 37-45.
• Ercan, H. (2013). Genç yetişkinlerde benlik kurgusu üzerine bir çalışma. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 5(2), 157-178.
• Eriş, Y., & İkiz, F. E. (2013). Ergenlerin Benlik Saygısı Ve Sosyal Kaygı Düzeyleri Arasındaki İlişki Ve Kişisel Değişkenlerin Etkileri. Electronic Turkish Studies, 8(6).
• Ersanlı, K. (2012). Davranışlarımız. Ankara: Birleşik Dağıtım Kitabevi, 407.
• Eskin, M. (2014). Sorun çözme terapisi (3. Baskı). Ankara: HYB
• Forehand, R., ve Nousiainen, S. (1993). Maternal and paternal parenting: Critical dimensions in adolescent functioning. Journal of family Psychology, 7(2), 213-221.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2011). How to design and evaluate research in education. New York: McGraw-Hill Humanities/Social Sciences/Languages.
• Gerber, S. B. Finn, K. V. (2005). Using SPSS for Windows (2. Baskı), Springer. Gök, F. (2017). Lise öğrencilerinde akran zorbalığına maruz kalma: Temel psikolojik ihtiyaçlar ve anne-babaya duygusal erişilebilirlik. Çukurova Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Gözde-Ceylan, N.M. (2017). Romantik ilişkide; ilişkiye odaklanma, çatışma çözme tepkileri ve ilişkide affediciliğin algılanan ebeveynlik biçimi ve ebeveyne duygusal erişilebilirlik açısından incelenmesi. Üsküdar Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Güler, B. İ. (2017). Eylem kimlikleme düzeyinin yordanmasında akademik erteleme, sosyal sorun çözme, bilişsel esneklik ve dürtüselliğin rolü, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi).Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Hallaç, S., & Öz, F. (2014). Aile kavramına kuramsal bir bakış. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 6(2), 142-153.
• Hofstede, G. (2001). Culture's consequences: Comparing values, behaviors, institutions and organizations across nations. Sage publications.
• İmamoğlu, E. O. (1998). Individualism and collectivism in a model and scale of balanced differentiation and integration. The Journal of Psychology, 132(1), 95-105.
• İmamoğlu, E. O., Günaydın, G. ve Selçuk, E. (2011). Özgün benliğin yordayıcıları olarak kendileşme ve ilişkililik: Cinsiyetin ve kültürel yönelimlerin ötesinde. Turk Psikoloji Dergisi, 26(67), 27-43.
• Jacobson, M. J., & Spiro, R. J. (1995). Hypertext learning environments, cognitive flexibility, and the transfer of complex knowledge: An empirical investigation. Journal of educational computing research, 12(4), 301-333.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2012). Benlik, aile ve insan gelişimi: Kültürel psikoloji. (3. Baskı). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2013). Günümüzde insan ve insanlar (14. baskı). İstanbul: EvrimYayınevi.
• Karaoğlan, T. (2018). Baba ve yetişkin kızları arasındaki ilişkide babaya duygusal erişilebilirlik ve algılanan ebeveyn biçiminin yetişkin kadınlarda duygusal tepkisellik ve dürtüsel davranışlar arasındaki ilişkinin incelenmesi. Üsküdar Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kreuter, E. A., & Moltner, K. M. (2014). Schema-Focused Cognitive Therapy. In Treatment and Management of Maladaptive Schemas (pp. 71-84). Springer, Cham.
• Kubicek, L. F., Riley, K., Coleman, J., Miller, G., & Linder, T. (2013). Assessing the emotional quality of parent–child relationships involving young children with special needs: Applying the constructs of emotional availability and expressed emotion. Infant Mental Health Journal, 34(3), 242-256.
• Kulaksızoğlu, A. (2009). Ergenlik psikolojisi (11. baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Lawrence, D. (2006). Enhancing self-esteem in the classroom. Pine Forge Press.
• Lieberman, M., Doyle, A. B., & Markiewicz, D. (1999). Developmental patterns in security of attachment to mother and father in late childhood and early adolescence: Associations with peer relations. Child development, 70(1), 202-213.
• Lum, J. J., & Phares, V. (2005). Assessing the emotional availability of parents. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 27(3), 211-226.
• Marici, M. (2015). Psycho-behavioral consequences of parenting variables in adolescents. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 187, 295-300.
• Martin, M. M., Staggers, S. M., & Anderson, C. M. (2011). The relationships between cognitive flexibility with dogmatism, intellectual flexibility, preference for consistency, and self-compassion. Communication Research Reports, 28(3), 275-280.
• McHale, J. P., Johnson, D., & Sinclair, R. (1999). Family dynamics, preschoolers' family representations, and preschool peer relationships. Early Education and Development, 10(3), 373-401.
• Mesutoğlu, C. (2012). The relationship among self construal, family functioning and sibling number in terms of gender in high school students / Lise öğrencilerinde cinsiyet bağlamında benlik kurgusu, aile işlevselliği ve kardeş sayısı arasındaki ilişki.  Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Morris, A. S., Silk, J. S., Steinberg, L., Myers, S. S., & Robinson, L. R. (2007). The role of the family context in the development of emotion regulation. Social development, 16(2), 361-388.
• Özdoğan, A. Ç., & Önder, F. C. (2018). Ergenlerde Reaktif-Proaktif Saldırganlık İle Ebeveyn Duygusal Erişilebilirliği: Duygu Düzenleme Güçlüğünün Aracı Rolü. EĞİTİM VE BİLİM, 43 (194).
• Özkaya, K. (2019). Genç yetişkinlerde ebeveyne duygusal erişilebilirlik ve algılanan ebeveynlik biçiminin benlik saygısı ile ilişkisi. Üsküdar Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Öztan, S. (2014). Ortaokul 6.7.8. sınıf öğrencilerinin okul tükenmişliklerinin yaşam doyumları ve benlik kurgusu algıları açısından incelenmesi / The Analysis of the effect of the sixth, seventh and eighth grade secondary school students life satisfaction and the perception of self- construal on the school burnout. İstanbul Arel Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öztürk, D. S. (2017). Klinik olmayan ergen örnekleminde depresif belirtilerin bilişsel yatkınlık faltörleri ve sosyal-çevresel yatkınlık faktörleri açısından incelenmesi , (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Sağlık Bilimleri, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Ram, D., Chandran, S., Sadar, A., & Gowdappa, B. (2019). Correlation of cognitive resilience, cognitive flexibility and impulsivity in attempted suicide. Indian journal of psychological medicine, 41(4), 362.
• Robinson, J., & Little, C. (1994). Emotional availability in mother-twin dyads: Effects on the organization of relationships. Psychiatry, 57(1), 22-31.
• Sabatelli, R. M., & Bartle, S. E. (1995). Survey approaches to the assessment of family functioning: Conceptual, operational, and analytical issues. Journal of Marriage and the Family, 1025-1039.
• Shaw, D. S., & Bell, R. Q. (1993). Developmental theories of parental contributors to antisocial behavior. Journal of abnormal child psychology, 21(5), 493-518.
• Skripkauskaite, S., Hawk, S. T., Branje, S. J., Koot, H. M., van Lier, P. A., & Meeus, W. (2015). Reactive and proactive aggression: Differential links with emotion regulation difficulties, maternal criticism in adolescence. Aggressive Behavior, 41(3), 214-226.
• Steinberg, S. J., ve Davila, J. (2008). Romantic functioning and depressive symptoms among early adolescent girls: The moderating role of parental emotional availability. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology,37(2), 350362.
• Walczak, Y., & Burns, S. (2004). Boşanma ve çocuk üzerine etkileri (2. Baskı). Çev. İ. Ersevim), İstanbul: Özgür Yayınları.
• Yaman, H., & Akdeniz, M. (2011). Sistemik aile hekimliği. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 15(2), 77- 80.
• Yavuz, H. Ç. (2015). Ekonomik bakımdan dezavantajlı öğrencilerin akademik yılmazlık düzeylerinin bazı koruyucu faktörler açısından incelenmesi, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara Üniversitesi. Ankara.
• Yıldırım, P. K., Yıldırım, E., Otrar, M., & Şirin, A. (2015). Ergenlerde psikolojik dayanıklılık ile benlik kurgusu arasındaki ilişkinin incelenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 42(42), 277-297.
• Zimmerman, B. J., & Schunk, D. H. (2011). Self-regulated learning and performance: An introduction and an overview. In Handbook of self-regulation of learning and performance (pp. 15-26). Routledge.