Din Öğretimi Alan Öğretmenlerinin Sınıf ve Sınıf Yönetimi Algılarının Metaforlar Üzerinden İncelenmesi

Year 2021, Issue: 52, 185 - 214, 31.12.2021

Fatih Çakmak

https://doi.org/10.53444/deubefd.878171

Abstract

Araştırmanın temel amacı, din öğretimi alan öğretmenlerinin sınıf ve sınıf yönetimiyle ilgili algılarını metaforlar üzerinden betimlemektir. Araştırmada nitel araştırma desenlerinden fenemenolojik (olgubilimsel) araştırma deseni kullanılmıştır. Araştırmanın verileri katılımcıların, “sınıf… gibidir / benzer; çünkü…” ve “sınıf yönetimi … gibidir / benzer; çünkü…” cümlelerini tamamladıkları yarı yapılandırılmış bir form aracılığıyla toplanmıştır. Verilerin analizinde frekans, yüzde hesaplamaları ve içerik analizi çözümleme teknikleri kullanılmıştır. Araştırma katılımcıları 105 din öğretimi alan dersi öğretmeninden oluşmaktadır. Öğretmenler sınıfla ilgili 44 metafor geliştirmiştir. En çok kullanılan metaforlar, bahçe, sahne, aile, arı kovanı, ayna, topraktır. Öğretmenlerin sınıfı tanımlarken ürettikleri metaforlar 8 kavramsal kategoride toplanmıştır. Bu kategoriler, bireysel gelişim kaynağı, sevgi ve güven kaynağı, şekillendiren / geleceğe yön veren ortam, zengin bir yaşam alanı, dikkatli ve yoğun bir çalışma alanı, aydınlatan ortam, bilgi kaynağı, keşif kaynağı olarak sınıftır. Öğretmenler sınıf yönetimi ile ilgili 57 metafor geliştirmiştir. En çok kullanılan metaforlar, orkestra yönetmek, aile yönetmek, devlet yönetmek, araba kullanmak, çiçek bakımıdır. Öğretmenlerin sınıf yönetimini tanımlarken ürettikleri metaforlar 6 kavramsal kategoride toplanmıştır. Bu kategoriler, ahenk / uyum içerisinde yürütülen bir sanat, yol gösteren / yetiştiren bir süreç, yönetim / otorite alanı, düzen / kontrol alanı, mücadele / sorun giderme alanı, hassas / risk alınan bir süreç olarak sınıf yönetimidir.

Keywords

Din öğretimi, Din öğretimi alan öğretmeni, Metafor, Sınıf, Sınıf yönetimi

References

• Acuner, H.Y. ve Erbaş, A. A. (2016). Din kültürü ve ahlak bilgisi ve diğer branş öğretmenlerine göre din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmenlerinin yeterlikleri. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 16(1), 147-170.
• Akın, U. ve Koçak, R. (2007). Öğretmenlerin sınıf yönetimi becerileri ile iş doyumları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 51, 353-370.
• Altıntaş, M. E. (2017). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi öğretmenlerinin değer öğretiminde benimsedikleri sınıf yönetimi yaklaşımı-nitel bir araştırma. Bilimname, 34 (2), 465-498.
• Arslan, M. M. ve Bayrakçı, M. (2006). Metaforik düşünme ve öğrenme yaklaşımının etkili öğretim açısından incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 171, 100-108.
• Aydın, M. Ş. (2005). Cumhuriyet döneminde din eğitimi öğretmeni yetiştirme ve istihdamı. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
• Aydın, A. (2005). Sınıf yönetimi (6. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Aydın, A. (2009). Sınıf yönetimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Aydın, F. (2010). Ortaöğretim öğrencilerinin coğrafya kavramına ilişkin sahip oldukları metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10(3), 1293-1322.
• Baker P.J. (1991). Metaphors of mindful engagement and a vision of beter schools. Educational Leadership, 48(6), 32-35.
• Balay, R. (2003). 2000’ li yıllarda sınıf yönetimi (2. Baskı). Ankara: Sandal Yayınları.
• Balcı, A. (1999). Metaphorical images of school: School perceptions of students, teachers and parents from four selected schools (in Ankara). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara. Baltacı, A. (2017). Nitel veri analizinde Miles-Huberman modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AEÜSBED), 3(11), 1-15.
• Baltacı, A. (2019). Din dersi öğretmenlerinin sınıf yönetimi yaklaşımları: Etnometodolojik bir araştırma. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 19(2), 293-321. DOİ: 10.33415/daad.567729.
• Baş, T. ve Akturan, U. (2008). Nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Başar, H. (2009). Sınıf yönetimi (15. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık. Başar, E. (2013). Türkiye’deki eğitimin tarihsel gelişimi. İçinde: Özcan Demirel, Zeki Kaya (Ed.) Eğitim bilimine giriş (8. Baskı) (ss.23-66). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Beytekin, O. F. (2016). Sınıf yönetiminin temelleri. İçinde: İkram Çınar (Ed.) Sınıf yönetimi. (ss.1-20). Ankara: Eğiten Kitap Yayınları.
• Bilgin, B. (1983). Din dersi öğretmenliği ve güçlükleri. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 26(1), 259-263.
• Cerit, Y. (2008). Öğretmen kavramı ile ilgili metaforlara ilişkin öğrenci, öğretmen ve yöneticilerin görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 693-712.
• Çakmak, F. (2021). Öğretmen adayları ve öğretmenlerin öğretmenlik ile ilgili metaforik algılarının incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(31), 219-251. https://doi.org/10.35675/befdergi.726660.
• Çalık, T. (2012). Sınıf yönetimi ile ilgili temel kavramlar. İçinde: Leyla Küçükahmet (Ed.) Sınıf yönetimi (13. Baskı). (ss.1-16). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Çapri, B., Balcı, A. ve Çelikkaleli, Ö. (2010). İlköğretim öğretmenlerinin sınıf içi istenmeyen davranışlara ilişkin görüşlerinin karşılaştırılması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 89-102.
• Çelik, V. (2008). Sınıf yönetimi. (4. Baskı). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Döş, İ. (2010). Aday öğretmenlerin müfettişlik kavramına ilişkin metafor algıları. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (3), 607-629.
• Egüz, Ş. ve Öntaş, T. (2018). Ortaokul öğrencilerinin “öğretmen” kavramına ilişkin kullandıkları metaforlar. MSKU Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 79-91. DOI: 10.21666/muefd.336181.
• Ercan, L. (2012). Sınıfta istenmeyen davranışların yönetimi. İçinde: Leyla Küçükahmet (Ed.) Sınıf yönetimi (13. Baskı). (ss.183-210). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Erden, M. (2014). Sınıf yönetimi (Yeni programla uyumlu genişletilmiş baskı, 2. Baskı). Ankara: Arkadaş Yayınları. Fakioğlu Bağcı, H. (2012). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Sınıf Yönetimi Yeterlikleri (Beykoz Örneği). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gökyer, N. ve Doğan, B. (2006). İstenmeyen öğrenci davranışları ve nedenlerine ilişkin yönetici ve öğretmen görüşleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(1), 93-105.
• Gül, S. O. (2018). Sınıfta istenmeyen davranışların yönetimi. İçinde: Fatoş Silman ve Hasan Avcıoğlu (Ed.) Çağdaş yaklaşımlarla sınıf yönetimi. (ss.97-129). Ankara: Eğiten Kitap Yayınları.
• Gündüz, Y. (2001). Öğretmenlerin sınıf yönetimindeki yeterlilikleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• İlgar, L. (2000). Eğitim yönetimi okul yönetimi sınıf yönetimi. İstanbul: Beta Yayınları.
• İra, N. (2016). İstenmeyen davranışlar ve önleme teknikleri. İçinde: İkram Çınar (Ed.) Sınıf yönetimi. (ss.165-177). Ankara: Eğiten Kitap Yayınları.
• Kars, Y.E. (2007). Din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmenlerinin kendi algılarına dayalı sınıf yönetimi yeterlikleri (Konak ilçesi örneği) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Karateke, T. (2019). İmam Hatip Lisesi öğrencilerinin İmam Hatip Lisesi, meslek dersi öğretmeni ve idarecilerine ilişkin metaforik algıları. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 23(3), 1235-1256.
• Koçak, A. ve Arun, Ö. (2006). İçerik analizi çalışmalarında örneklem sorunu. Selçuk İletişim, 4(3), 21-28.
• Korkmaz, İ. (2002). İstenmeyen davranışların önlenmesi. İçinde: Zeki Kaya (Ed.) Sınıf yönetim Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Küçüktepe, S. E. ve Gürültü, E. (2014). Öğretmenlerin yapılandırmacı öğretmen kavramına ilişkin algılarına yönelik metafor çalışması örneği. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 282-305. DOI: 10.17240/aibuefd.2014.14.2-5000091540.
• Lakoff, G. ve Johnson, M. (2005). Metaforlar: Hayat, anlam ve dil. Çev. G.Y. Demir. İstanbul: Paradigma Yayınları. Martinez, M. A., Saulea, N. ve Huber, G. L. (2001). Metaphors as blueprints of thinking about teaching and learning. Teaching and Teacher Education, 17, 965-977.
• Moore, K. D. (2003). Öğretim becerileri. Çev. Nizamettin Kaya. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Morgan, G. (1998). Yönetim ve örgüt teorilerinde metafor. İstanbul: Mess Yayınları.
• Nalçacı, A. ve Bektaş, F. (2012). Öğretmen adaylarının okul kavramına ilişkin algıları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 13(1), 239-258.
• Onat, Kocabıyık, O. (2015). Olgubilim ve gömülü kuram: Bazı özellikler açısından karşılaştırma. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 55-66.
• Özdemir, İ. E. (2004). Sınıf ortamında istenmeyen davranışlar. İçinde: Ş. Şule Erçetin, M. Çağatay Özdemir (Ed.) Sınıf yönetimi. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Özer, B., Bozkurt, N. ve Tuncay, A. (2014). İstenmeyen öğrenci davranışları ve öğretmenlerin kullandıkları başa çıkma stratejileri. Turkish Journal of Educational Studies, 1(2), 152-189.
• Öztürk, B. (2002). Sınıfta istenmeyen davranışların önlenmesi ve giderilmesi. İçinde: Emin Karip (Ed.) Sınıf yönetimi. (ss.137-183). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Özyürek, M. (1997). Sınıfta davranış yönetimi. Ankara: Karatepe Yayınları.
• Saban, A. (2004). Giriş düzeyindeki sınıf öğretmeni adaylarının “öğretmen” kavramına ilişkin ileri sürdükleri metaforlar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), 131-155.
• Sarıtaş, M. (2000). Sınıf yönetimi ve disiplinle ilgili kurallar geliştirme. İçinde: Leyla Küçükahmet (Ed.) Sınıf Yönetiminde Yeni Yaklaşımlar. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Sarıtaş, M. (2006). Öğretmen adaylarının değerlendirmelerine göre sınıfta istenmeyen öğrenci davranışlarını değiştirmek ve düzeltmek amacıyla yararlanılan stratejiler. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 167-187.
• Sönmez, V. (1994). Program geliştirmede öğretmen el kitabı. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Şimşek, E. (2012). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmen adaylarının sınıf yönetimi stratejilerine yönelik görüşleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(3), 211-230.
• Şişman, M. (2016). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi (10. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Tortop, H. S. (2013). Öğretmen adaylarının üniversite hocası hakkındaki metaforları ve bir değerlendirme aracı olarak metafor. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi/Journal of Higher Education and Science, 3 (2), 153-160. DOI: 10.5961/jhes.2013.070.
• Turan, S. (2018). Sınıf yönetiminin temelleri. İçinde: Mehmet Şişman ve Selahattin Turan (Ed.). Sınıf yönetimi. (14. Baskı). (ss.1-19). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Turhan, M. ve Yaraş, Z. (2013). Öğretmen ve öğrencilerin öğretmen, disiplin, müdür, sınıf kuralları, ödül ve ceza kavramlarına ilişkin metafor algıları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23 (1), 129-145.
• Uçar, R. (2004). İlköğretim Okulları II. Kademedeki Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Sınıf Yönetimi Yeterlikleri (Kayseri İl Merkezi Örneği). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Uyanık Balat, G. (2013). Sınıf yönetimi kavramı ve sınıf yönetimi modelleri. İçinde: G. Uyanık Balat ve H. Bilgin. (Ed.). Okul Öncesi Eğitimde Sınıf Yönetimi. (ss.1-11). Ankara: Eğiten Kitap Yayınları.
• Uzun, S. ve Paliç, G. (2013). Sınıf öğretmenlerinin sınıf kavramına ilişkin sahip oldukları algıların metaforlar yardımıyla incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(4), 245-260. DOI: 10.12780/UUSBD211.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi. Yılmaz, F., Göçen, S. ve Yılmaz, F. (2013). Öğretmen adaylarının öğretmen kavramına ilişkin algıları: Bir metaforik çalışma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 151-164. DOI: 10.17860/efd.49273.
• Zengin, M. (2013). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmenlerinin eğitim öğretim yeterlik algıları.Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15 (27), 1-28.