Okul Öncesi Kaynaştırma Sınıfındaki Otizmli Bir Çocuğun Akran İlişkilerinin İncelenmesi

Year 2021, Issue: 52, 439 - 464, 31.12.2021

Hazel Sıla Menteş , Yaşare Aktaş Arnas

https://doi.org/10.53444/deubefd.926836

Cited By: 1

Abstract

Bu çalışmanın amacı, okul öncesi kaynaştırma sınıfındaki otizmli bir çocuğun akran ilişkilerinin incelenmesidir. Akran ilişkileri kapsamında, sınıf içerisindeki akran kabul, ret ve zorbalık davranışları, normal gelişim gösteren çocukların otizmli çocuğa ilişkin tanımları ve otizmli çocuğun sınıf içerisindeki sosyal konumu incelenmiştir. Araştırmaya, Adana ili Yüreğir ilçesindeki bir okul öncesi kurumundaki kaynaştırma sınıfına devam eden, 1 otizmli çocuk ve 21 normal gelişim gösteren çocuk katılmıştır. Nitel yaklaşımlardan durum araştırması olarak gerçekleştirilen bu araştırmada veri toplama yöntemi olarak görüşme (sosyometri, çiz-anlat uygulaması) ve gözlem kullanılmıştır. Verilere içerik analizi uygulanmıştır. Araştırma sonucunda, otizmli çocuğun akran kabulü davranışlarının oldukça yoğun olmasına rağmen, aynı zamanda akran reddi ve zorbalığı davranışları da yoğun olarak görülmüştür. Sözel şiddet, otizmli çocukta dönem başında gözlenmezken, normal gelişim gösteren çocuklar tarafından ilk aydan itibaren uygulanmıştır. Normal gelişim gösteren çocukların, süreç içerisinde prososyal davranışlar geliştirdiği saptanmıştır. Normal gelişim gösteren çocukların otizmli çocuğu kendilerinden yaşça küçük olduğunu düşündükleri ortaya çıkmıştır. Otizmli çocuğun, dışlanan-ihmal edilen çocuk kategorisinde yer aldığı saptanmıştır.

Keywords

akran ilişkileri, akran kabulü, akran reddi, okul öncesi kaynaştırma, otizm spektrum bozukluğu.

Supporting Institution

Çukurova Üniversitesi

Project Number

12277

References

• Abbak Kaçar, B. (2019). Okul öncesi kaynaştırma sınıfında akran ilişkilerinin geliştirilmesine yönelik durum çalışması: Akran aracılı eğitim (Doktora tezi). Çukurova Üniversitesi. Adana.
• Aksoy, F. (2018). Severity levels of autism, social interaction behaviours and school adjustment of pre-school children with autism spectrum disorder. International Journal of Early Childhood Special Education, 10(1), 110.
• Arslan, E. (2010). Kaynaştırma uygulamalarına katılan engelli öğrencilerin sosyal kabul düzeylerinin belirlenmesine yönelik ölçek geliştirme çalışması (Yüksek lisans tezi). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Burdur.
• Attwood, T. (2000). Strategies for improving the social integration of children with Asperger syndrome. Autism, 4(1), 85-100.
• Balli, (2020). Okul öncesi özel gereksinimli çocuklarda sosyal etkileşim becerileri ile davranış sorunları arasındaki ilişki (Yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Barrafato, A. (1998). Inclusion at the early childhood level: Supports contributing to its success (Doctoral dissertation). Concordia University.
• Bauminger, N. ve Kasari, C. (2000). Loneliness and friendship in high‐functioning children with autism. Child development, 71(2), 447-456.
• Baydık, B. ve Bakkaloğlu, H. (2009). Alt sosyoekonomik düzeydeki özel gereksinimli olan ve olmayan ilköğretim öğrencilerinin sosyometrik statülerini yordayan değişkenler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(2), 401-447.
• Baysal-Metin, N. (1989). Okul öncesi çağındaki down sendromlu ve normal gelişim gösteren çocukların entegrasyonunda sosyal iletişim davranışlarının incelenmesi (Yayınlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Beyazkürk, D., Anliak, Ş. ve Dinçer, Ç. (2007). Çocuklukta akran ilişkileri ve arkadaşlık. Eurasian Journal of Educational Research (EJER), 26, 13-26.
• Buhs, E. S. ve Ladd, G. W. (2001). Peer rejection as antecedent of young children's school adjustment: An examination of mediating processes. Developmental Psychology, 37(4), 550.
• Bullock, C. C. (1988). Interpretive lines of action of mentally retarded children in mainstreamed play settings. Studies in Symbolic Interaction: A Research Annual, 9, 145–174.
• Campbell, J. M., Ferguson, J. E., Herzinger, C. V., Jackson, J. N. ve Marino, C. (2005). Peers’ attitudes toward autism differ across sociometric groups: An exploratory investigation. Journal of Developmental and Physical Disabilities, 17(3), 281-298.
• Chamberlain, B., Kasari, C. ve Rotheram-Fuller, E. (2007). Involvement or isolation? The social networks of children with autism in regular classrooms. Journal of Autism and Developmental Disorders, 37(2), 230-242.
• Charman, T., Swettenham, J., Baron-Cohen, S., Cox, A., Baird, G. ve Drew, A. (1997). Infants with autism: An investigation of empathy, pretend play, joint attention, and imitation. Developmental Psychology, 33(5), 781.
• Crick, N. R. (1995). Relational aggression: The role of intent attributions, feelings of distress, and provocation type. Development and Psychopathology, 7(2), 313-322. Çulhaoğlu-İmrak, H. ve Sığırtmaç, A. (2010). Kaynaştırma uygulanan okulöncesi sınıflarında akran ilişkilerinin incelenmesi. International Journal of Early Childhood, 3(1), 38-65.
• Dean, M., Adams, G. F. ve Kasari, C. (2013). How narrative difficulties build peer rejection: A discourse analysis of a girl with autism and her female peers. Discourse Studies, 15(2), 147-166.
• Diamond, K. E. ve Hestenes, L. L. (1996). Preschool children's conceptions of disabilities: The salience of disability in children's ideas about others. Topics in Early Childhood Special Education, 16(4), 458-475.
• Diamond, K. E. ve Hong, S. Y. (2010). Young children’s decisions to include peers with physical disabilities in play. Journal of Early Intervention, 32(3), 163-177. Diamond, K. ve Tu, H. (2009). Relations between classroom context, physical disability and preschool children's inclusion decisions. Journal of Applied Developmental Psychology, 30(2), 75-81.
• Diamond, K., Furgy, W. L. ve Blass, S. (1993). Attitudes of preschool children toward their peers with disabilities: A year-long investigation in integrated classrooms. The Journal of Genetic Psychology, 154(2), 215-221.
• Duman, G. ve Koçak, N. (2013). Anaokulu kaynaştırma sınıfında yer alan özel gereksinimli bir çocuğun sosyal oyun ve sosyal iletişim özellikleri. Cumhuriyet International Journal of Education, 2(3), 99-108.
• Erdoğan, F. K. (2019). Akran etkileşiminin otizm spektrum bozukluğu olan bir bireyin dil ve oyun gelişimine etkisinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Konya.
• Erol, İ. (2012). Engellerin ötesinde: kaynaştırma öğrencilerinin okul ve sosyal yaşamlarının etnografik analizi (Yüksek lisans tezi). Çanakkale.
• Erten, H. (2012). Okul öncesi eğitime devam eden 5-6 yaş çocuklarının sosyal beceri, akran ilişkileri ve okula uyum düzeyleri arasındaki ilişkilerin izlenmesi (Doktora tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Ferreira, M., Aguiar, C., Correia, N., Fialho, M. ve Pimentel, J. S. (2019). Friendships and social acceptance of Portuguese children with disabilities: The role of classroom quality, individual skills, and dosage. Topics in Early Childhood Special Education, 39(3), 183-195.
• Ganz, J. B. ve Flores, M. M. (2008). Effects of the use of visual strategies in play groups for children with autism spectrum disorders and their peers. Journal of Autism and Developmental Disorders, 38(5), 926-940.
• Gimenez, M. E. (2001). Marxism, and class, gender, and race: Rethinking the trilogy. Race, Gender & Class, 23-33.
• Girli, A. ve Atasoy, S. (2010). Otizm tanılı kaynaştırma öğrencilerine uygulanan bilişsel süreç yaklaşımına dayalı sosyal beceri programının etkililiğinin incelenmesi. İlköğretim Online, 9(3), 990-1006.
• Girli, A. ve Atasoy, S. (2012). Kaynaştırmaya yerleştirilen zihin yetersizliği veya otistik özellikleri olan öğrencilerin okul yaşantıları ve akranlarıyla ilişkilerine ilişkin görüşleri. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (32), 16-30.
• Goldstein, H. ve Cisar, C. L. (1992). Promoting interaction during sociodramatic play: Teaching scripts to typical preschoolers and classmates with disabilities. Journal of Applied Behavior Analysis, 25(2), 265-280.
• Goldstein, H., English, K., Shafer, K. ve Kaczmarek, L. (1997). Interaction among preschoolers with and without disabilities: Effects of across-the-day peer intervention. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 40(1), 33-48.
• Guralnick, M. J. (1990). Social competence and early intervention. Journal of Early Intervention, 14(1), 3-14.
• Gülay, H. (2010). Okul öncesi dönemde akran ilişkileri. Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara.
• Güven, D. ve Diken, I. H. (2014). Otizm spektrum bozukluğu olan okul öncesi çocuklara yönelik sosyal beceri öğretim müdahaleleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 15(1), 19-38.
• Güzel-Özmen, R. (2003). Kaynaştırma ortamlarında öğretimsel düzenlemeler. Özel eğitime giriş (51-83). Ankara: Gündüz Education and Publishing.
• Harper, L. V. ve McCluskey, K. S. (2002). Caregiver and peer responses to children with language and motor disabilities in inclusive preschool programs. Early Childhood Research Quarterly, 17(2), 148-166.
• Hartup, W. W. (1970). Peer interaction and social organization. Carmichael's Manual of Child Psychology, 2, 361-456.
• İmrak, H. (2009). Okulöncesi dönemde kaynaştırma eğitimine ilişkin öğretmen ve ebeveyn tutumları ile kaynaştırma eğitimi uygulanan sınıflarda akran ilişkilerinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). ÇÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Jamero, J. L. F. (2019). Social constructivism and play of children with autism for inclusive early childhood. International Journal of Early Childhood Special Education, 11(2), 154-167.
• Kabasakal, Z., Girli, A., Okun, B., Çelik, N. ve Vardarlı, G. (2008). Kaynaştırma öğrencileri, akran ilişkileri ve akran istismarı. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (23).
• Karadağ, F., Yıldız Demirtaş, V. ve Girli, A. (2014). Okul öncesi dönemde akranların sınıflarındaki özel gereksinimli öğrenciyi tercih etme durumları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(31), 191-215.
• Kaya, A.(2005), “Farklı sosyometrik statülerdeki ilköğretim ıı. kademe öğrencilerinin benlik kavramı ve yalnızlık düzeyleri”, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 23(3).
• Koagel, L. K. , Koagel R. L. , Frea W.D. ve Freeden, R.M. (2001) Identifying early intervention targets for children with autism in inclusive school settings. Behavior Modification 25(5), 745-761.
• Küçüker, S., Erdoğan, N. I. ve Çürük, Ç. (2014). Peer acceptance of children with disabilities in inclusive kindergarten classrooms. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36, 163-177.
• Laushey, K. M. ve Heflin, L. J. (2000). Enhancing social skills of kindergarten children with autism through the training of multiple peers as tutors. Journal of Autism and Developmental Disorders, 30(3), 183-193.
• Mason, Jennifer (1996). Qualitative Researching. London: Sage.
• Maxwell, J. A. (2008). Designing a qualitative study. The SAGE Handbook of Applied Social Research Methods, 2, 214-253.
• Menteş, H. S. ve Arnas, Y. A. (2019).Okul öncesi kurumuna kaynaştırılan otizm spektrum bozukluğuna sahip bir çocuğun akran ilişkilerinin incelenmesi, Proceeding book, 146.
• Metin, N., Şenol, B. ve Yumuş, M. (2015). Okul öncesi eğitim sınıflarına kaynaştırılan otistik çocukların sosyometrik statülerinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi,1.
• Morgan, David L. (1988), Focus Groups as Qualitative Research, Beverly Hills, CA: Sage.
• Newcomb, A. F., Bukowski, W. M. ve Pattee, L. (1993). Children's peer relations: A meta-analytic review of popular, rejected, neglected, controversial, and average sociometric status. Psychological Bulletin, 113(1), 99.
• Odom, L S., Deciyan, M. ve Lenkins. R.J. (1984). Integrating handicapped and nonhandicap-ped preschoolers: Developmental impact on nonhan-dicapped children. Exceptional Children, 51(1), 41 -48.
• Ogelman, H. G. ve Erten, H. (2013). 5-6 yaş çocuklarinin akran ilişkileri ve sosyal konumlarinin okula uyum düzeyleri üzerindeki yordayici etkisi (boylamsal çalışma). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (30), 453-163.
• Özmen, D. (2013). 5-6 yaş grubu çocukların akran ilişkilerinin sosyal problem çözme becerisi açısından incelenmesi (Doktora tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Payne, A. A. (2010). Successful reintegration into a special school. Good Autism Pratice, 11(1) 16–22.
• Pivik, J., McComas, J. ve Laflamme, M. (2002). Barriers and facilitators to inclusive education. Exceptional Children, 69(1), 97-107.
• Pridmore, P. ve Bendelow, G. (1995). Health images: exploring children's beliefs using the draw and write technique. Health Education Journal, 54(4), 473-488. Punch, K. F. ve Oancea, A. (2014). Introduction to research methods in education. Sage.
• Reichow, B. ve Volkmar, F. R. (2010). Social skills interventions for individuals with autism: Evaluation for evidence-based practices within a best evidence synthesis framework. Journal of Autism and Developmental Disorders, 40(2), 149-166.
• Sali, G. (2014). Okul öncesi dönem çocuklarında akran ilişkilerinin ve akran şiddetine maruz kalmanın çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Çukurova University Faculty of Education Journal, 43(2), 195.
• Sasso, G. ve Rude, H. A. (1988). The social effects of integration on nonhandicapped children. Education and Training in mental Retardation, 18-23.
• Seidman, I. E. (1991). Interview as qualitative research. a guide for researchers in education and the social studies. New York, NY: Teachers College.
• Sewell, K. (2011). Researching sensitive issues: a critical appraisal of ‘draw-and-write’as a data collection technique in eliciting children's perceptions. International Journal of Research & Method in Education, 34(2), 175-191.
• Sherratt, D. (2002). Developing pretend play in children with autism: A case study. Autism, 6(2), 169-179.
• Sigman, M., Ruskin, E., Arbelle, S., Corona, R., Dissanayake, C., Espinosa, M., ... ve Robinson, B. F. (1999). Continuity and change in the social competence of children with autism, Down syndrome, and developmental delays. Monographs of the Society for Research in Child Development, 139.
• Son, E. (2011). Peer victimization of children with disabilities: Examining prevalence and early risk and protective factors among a national sample of children receiving special education services. Rutgers The State University of New Jersey-New Brunswick.
• Sucuoğlu, B. ve Özokçu, O. (2005). Kaynaştırma öğrencilerinin sosyal becerilerinin değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 6(01), 41-65.
• Swadener, E. B. (1989). Race, gender, and exceptionality: Peer interactions in two child care centers. Educational Policy, 3(4), 371-387.
• Şen, B. ve Özbey, Ş. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının duygusal zekâ düzeyleri ile akran ilişkileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Education Sciences, 12(1), 40-57. Tıkıroğlu, Ç. (2019). Tipik gelişen çocukların oyun etkinlikleri sırasında akran aracılı uygulamaları kullanmalarının tipik gelişen ve otizm spektrum bozukluğuna sahip çocukların sosyal etkileşim davranışları üzerindeki etkileri (Doktora tezi). Eskişehir.
• Warger, C. L. ve Rutherford, R. (1996). Social skills instruction: A collaborative approach. Washington: Foundation for Exceptional Innovations. White, S. W., Koenig, K. ve Scahill, L. (2010). Group social skills instruction for adolescents with high-functioning autism spectrum disorders. Focus on Autism and Other Developmental Disabilities, 25(4), 209–219.
• Wing, L. (1996). Otizm El Rehberi, Çev. Kunt, S., Tohum Türkiye Otizm Erken Tanı ve Eğitim Vakfı.
• Wolfberg, P. J., Zercher, C., Lieber, J., Capell, K., Matias, S., Hanson, M. ve Odom, S. L. (1999). “Can I play with you?” Peer culture in inclusive preschool programs. Journal of the Association for Persons with Severe Handicaps, 24(2), 69-84.
• Wood, J. J., Cowan, P. A. ve Baker, B. L. (2002). Behavior problems and peer rejection in preschool boys and girls. The Journal of Genetic Psychology, 163(1), 72-88.
• Yoleri, S. (2015). Preschool children's school adjustment: indicators of behaviour problems, gender, and peer victimisation. Education, 43(6), 630 - 640.