“Uzay Güzeli” Adlı Çocuk Oyununda Söz Edimsel Uygulama

Year 2022, Issue: 54, 1006 - 1015, 28.12.2022

Nevin Akkaya , Berfu Can Toplu

https://doi.org/10.53444/deubefd.1102972

Abstract

İnsana ait olan düşünme süreci; bireyin zihinsel girdilerini düzenlemesi ve belleğe aktarımında, dilsel ilişkiler kurmasında etkin bir süreçtir. Birey, düşünme edimiyle dili belirli bir dizge içerisinde kullanabilme ve zihinsel düzen kurabilme yetisini geliştirebilmektedir. Bu zihinsel düzen sonucunda insanlar, duygu ve düşüncelerini dil aracılığıyla bütünleşik olarak sunmaktadırlar. Birey; duygu ve düşüncelerini dil ile yansıtmakta, zihinsel verilerini dil sayesinde aktarmaktadır. Kişiden kişiye değişen bu aktarımlar sözcelerin farklılığı aracılığıyla sağlanmaktadır. Söz edimleri, kelimelerin sözcelenirken yerine getirilen edimlerini kullanılan cümlelerin anlamsal işlevleriyle okura yansıtır. Çocuk edebiyatı metin çözümlenmelerinde yeni dil kuramlarının uygulanması, literatüre ve araştırmacılara yeni ufuklar açmaktadır. Bu kuramlardan biri de Austin ve Searle'in Söz Edimleri Kuramı’dır. Bu çalışmada da çocuk ve dil bağlamında etkililiği yapılan araştırmalarla tespit edilen tiyatro türü inceleme materyali olarak kullanılmış ve Ayla Çınaroğlu’nun “Uzay Güzeli” isimli çocuk tiyatro oyunu söz edimleri açısından incelenmiştir. Bu araştırma, tiyatro türünün çocuklarda öğretimsel etkililiği, dil becerilerinin etkin kullanımı ve söz edimlerinin anlam çözümlemelerinin ayırt ediciliği konusunda betimsel bir analiz sunması açısından önemlidir. Austin tarafından yapılan tasnifle incelenen tiyatro metninde düzsöz edim ve edimsöz edim başlıklarında yoğun bir kullanım tespit edilmiştir.

Keywords

Dil, Söz Edim Kuramı, çocuk tiyatrosu

References

• Akşehirli, S. (2011). Söz Edimleri Kuramı Açısından Kurgusal Anlatı Metinlerinde Söz Aktarımı. Turkish Studies, 6(2), 143-162.
• Alpöge, G. (1991). Çocuk ve Dil. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Altunbay, M. (2012). Dil Öğreniminde ve Öğretiminde Tiyatronun Kullanımı ve Tiyatronun Temel Dil Becerilerine Katkısı. Turkish Studies, 7(4). 747-760
• Çakır. A. (2020). Söylem Analizi Ne Demek İstiyorsun?. 2.Baskı. Konya: Palet Yayınları.
• Çelebi, V. (2014). Gündelik Dil Felsefesi ve Austin’in Söz Edimleri Kuramı. Beytülhikme Uluslarası Felsefe Dergisi 4(1). 73-89.
• Çağlayan Dilber, N., Gökmen S. (2011). Türkçe Derslerinde Söz Edimlerin Öğretimi Üzerine Bir Değerlendirme. Dil Dergisi, 154. 44-60.
• Çınaroğlu, A. (2000). Uzay Güzeli. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Fidan. D. (2007). Türkçe Ezgi Örüntüsünde Duygudurum ve Söz Edimi Görünümü. (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Göktürk, A. (2019). Okuma Uğraşı. 7. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Hirik, E. (2018). Söz Edimleri Kuramı Bağlamında Atasözleri-Deyimlerde Toplum/Topluluk Adları ve Duygu Değerleri. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 11(24), 158-177.
• Karagül, S., Şen, E. (ed). (2020). Türkçe Eğitiminde Tiyatro ve Drama. Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık.
• Karamustafaoğlu, O., Özmen, H. (2019). Eğitimde Araştırma Yöntemleri. (2.Baskı). Ankara: Pegem.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemi. (23.Baskı). Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Say, G. (2019). “Ay Işığında Şamata” Adlı Tiyatro Metninde Söz Edim İncelemesi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 9(1), 274-286.
• Searle, J. (2000). Söz Edimleri. (çev.R.Levent Aysever) Ankara: Ayraç Yayınları.
• Sever. S. (2000). Türkçe Öğretimi ve Tam Öğrenme. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şimşek, T. (ed). (2018). Kuramdan Uygulamaya Çocuk Edebiyatı. 5. Baskı. Ankara: Grafiker Yayınları
• Vardar, B. (1982). Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri. Ankara: TDK Yayınları.