Beşinci Sınıf Türkçe Ders Kitabındaki Öykü Karakterlerinin Çözümlenmesi

Year 2022, Issue: 54, 1178 - 1196, 28.12.2022

Meltem Çetinkaya , Zeynep Çetinkaya Edizer

https://doi.org/10.53444/deubefd.1131702

Abstract

Bu araştırmada, beşinci sınıf düzeyi Türkçe ders kitabı içerisinde yer alan öykü metinlerindeki karakterlerin çeşitlerini, değişimlerini ve tanıtılma yollarını değerlendirme amaçlanmıştır. Nitel özellik taşıyan araştırma, tarama modelindedir. Veri kaynağını oluşturan beşinci sınıf Türkçe ders kitabı, doküman analizi yoluyla değerlendirilmiştir. Elde edilen verilere içerik analizi uygulanmıştır. Kitapta toplam on üç öykü metni olduğu ve bu öyküler içerisinde altmış üç adet öykü karakteri bulunduğu belirlenmiştir. Belirlenen öykü karakterleri Lukens’in (1999) (akt. Sever, 2017) karakter sınıflamasına göre incelenmiştir. Buna göre anlatı içerisinde okuyucuya ayrıntılı bir biçimde tanıtılan karakterler açık karakterler, daha arka plânda kalıp okuyucuya yüzeysel olarak tanıtılan karakterler ise kapalı karakterler olarak değerlendirilmiştir. Anlatı içerisinde düşünüş ya da davranışlarında değişiklik meydana gelen karakterler devingen karakterler, herhangi bir değişim yaşamayan karakterler ise durağan karakterler olarak değerlendirilmiştir. Ayrıca her bir karakterin okuyucuya hangi karakter tanıtma yolu/yolları kullanılarak tanıtıldığı da belirlenmiştir. İnceleme sonuçları, oluşturulan tablolarla sunulmuş, bu tablolar içerisinde sıklık ve yüzde hesaplamalarına yer verilmiştir. Ayrıca öyküler içerisinden yapılan doğrudan alıntılar yoluyla araştırmadan elde edilen veriler desteklenmeye çalışılmıştır. Araştırmanın çalışma dokümanları iki eş araştırmacı tarafından birbirinden bağımsız olarak değerlendirilmiş, görüş birliği ve görüş ayrılığı olan durumlara bakılarak araştırmanın güvenirliği sağlanmıştır. Araştırma sonucunda öykülerde karakter çeşidi açısından kapalı karakterlerin açık karakterlere oranla daha fazla yer aldığı görülmüştür. Aynı durum durağan karakterlerin devingen karakterlere oranla daha fazla kullanılması şeklinde karakter değişimi noktasında da saptanmıştır. Karakterlerin tanıtılmasının ise kullanım sıklığı bakımından sırasıyla davranış ve eylemleriyle, konuşmalarıyla, diğer karakterlerin yorumuyla, yazarın yorumuyla ve fiziksel özellikleriyle tanıtma şeklinde olduğu belirlenmiştir. Ders kitabı öykülerinde öğrencilere iyi geliştirilmiş öykü karakterleri sunabilmek için karakterlerin çeşitlerinin, değişimlerinin ve tanıtılma yollarının daha dengeli bir biçimde dağıtılmasına özen gösterilmesi gerektiği önerisi dile getirilmiştir.

Keywords

Öykü karakteri, karakter çözümleme, Türkçe ders kitabı, beşinci sınıf, öykü metinleri

References

• Adler, A. (2010). İnsanı tanıma sanatı (Çev. K. Şipal). İstanbul: Say Yayınları.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., ve Yıldırım, E. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri SPSS uygulamalı (6. Baskı). Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Ariş, E. (2011). Halit Ziya Uşaklıgil’in romanlarında karakter ve tip oluşumu. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Adıyaman.
• Aslan, C. (2007). Yazınsal nitelikli çocuk kitaplarının çocuğun gelişim sürecindeki yeri. II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu, 189-200.
• Aytan, T. ve Güneş, G. (2017). 2017 Türkçe öğretim programına göre hazırlanan 5. sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerin temaları ve türleri üzerine bir değerlendirme. Kesit Akademi Dergisi, 3 (11), 256-275.
• Bailey, K. D. (1982). Methods of social research. New York: Free Press.
• Baştuğ, M. ve Keskin, H. K. (2013). Öğrencilerin hikâye edici metinlerdeki problemi belirleme becerilerinin incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2 (1), 284-290.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9 (2), 27-40.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Çakır-İlhan, A. (1994). Üniversitelerde sanat eğitiminin gerekliliği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 27 (1), 173-183
• Çapraz-Baran, Ş. ve Diren, E. (2020). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 5. sınıf ders kitabı. Ankara: Anıttepe Yayıncılık.
• Çolakça, C. (2019). Gülsevin Kıral’ın çocuk kitaplarının çocuk edebiyatının temel ilkelerine göre incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Malatya.
• Dilidüzgün, S. (2018). Çağdaş çocuk yazını: yazın eğitimine atılan ilk adım (3. Baskı). İzmir: Tudem Yayınevi.
• Dyches, T. T., Prater, M. A., & Leininger, M. (2009). Juvenile literature and the portrayal of developmental disabilities. Education and Training in Developmental Disabilities, 44 (3), 304-317.
• Eğitim Bilişim Ağı. (2022, 22 Nisan). Erişim adresi: https://cdn2.eba.gov.tr/PROD_THUMBNAIL_REPOSITORY/7/707407ab694102b5a176875a5162dc66.jpeg?st=YvBnWrfXzikq6NNWUpcHQg&e=1650606628&eec=wSyRLCuPfXwOntzoB2RXRetsUrezBvJNo+3snCSNQ8HycA4k0MpyGapsZpbGXpJHnZRhbqAfK2MPfD0z36zZ+w==
• Gül, G. (2004). Birey toplum eğitim ve öğretmen. Hasan Âli Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 223-236.
• Hearn, L. (2020). Okuma üzerine -edebiyat dersleri- (Çev. F. Çakkalkurt). İstanbul: Çınar Yayınları.
• Karagül, S. (2019). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan öykü metinlerindeki karakter geliştirme yollarının incelenmesi. Başkent University Journal of Education, 6 (2), 293-303.
• Karagül, S. ve İnce-Samur, A. Ö. (2017). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan öykülerdeki kişilerin karakter özelliklerinin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5 (2), 336-352.
• Karakoç-Öztürk, B. (2020). Yazınsal metinlerde yer alan karakter geliştirme yolları: Ortaokul Türkçe ders kitapları örneği. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 10 (16), 6362-6391. doi: 10.26466/opus.690174
• Karasar, N. (2010). Bilimsel araştırma yöntemi (21. Basım). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Lukens, R. J., Smith, J. J. ve Coffel, C. M. (2018). Çocuk edebiyatına eleştirel bir bakış (Çev. C. Pamay). İstanbul: Erdem Yayınları.
• Martin, P. (2004). Characterization in the novel: An aesthetic of the uncanny. Dublin: Dublin City University.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook (2nd Ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Morgan, D. L. (1996). Focus groups as qualitative research (C. 16). New York: Sage Publications.
• Özdemir, E. (2005). Eleştirel okuma (6. Baskı). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Özkan, U. B. (2021). Eğitim bilimleri araştırmaları için doküman inceleme yöntemi (4. Basım). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Özmen, G. (2010). Gülten Dayıoğlu’nun çocuk ve gençlik yapıtlarında karakter incelemeleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Sever, S. (2000). Çocuk kitaplarında dilsel ve görsel duyarlık. 1. Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu: Sorunlar ve Çözüm Yolları, 631-646.
• Sever, S. (2017). Çocuk ve edebiyat (9. Baskı). Ankara: Tudem Yayıncılık.
• Spring, J. (1997). Özgür eğitim (Çev. A. Ekmekçi). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Türkben, T. (2018). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin tür ve tema açısından incelenmesi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11 (3), 2152-2166. doi: 10.17218/hititsosbil.419925
• Türkel, A. ve Çetinkaya, M. (2019). Türkçe ders kitaplarındaki öykü kişilerinin incelenmesi. VI. Yıldız Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi, 1450-1463.
• Yavuzer, H. (1999). Çocuk psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Yeşilyaprak, B. (2002). Eğitimde rehberlik hizmeti. Ankara: Nobel Yayınları.
• Zivtci, F. (2007). Çocuk kitaplarında kahramanın yeri ve önemi. 2. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu, 245-247.