Lise Öğrencilerinin Düşünme Stilleri ile Çevresel Bakış Açıları Arasındaki İlişki

Year 2023, Issue: 55, 1 - 20, 31.03.2023

Serap Öz Aydın , Gülcan Öztürk , Melike Aydar , Merve Avcu

https://doi.org/10.53444/deubefd.1099961

Abstract

Bu araştırmada lise öğrencilerinin çevresel bakış açıları (ekosentrik, antroposentrik) ile düşünme stilleri arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Çalışma lise öğrencilerinin çevresel bakış açılarının ve düşünme stillerinin belirlenmesini ve çevresel bakış açıları ile düşünme stillerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesini de içermektedir. Keşfedici korelasyonel araştırma modeli ile gerçekleştirilen araştırmanın örneklemini Türkiye’nin batısında bulunan bir şehirde öğrenim gören 230 lise öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırma verileri kişisel bilgi formu, Yeni Çevresel Paradigma [NEP] Ölçeği (Dunlap, Van Liere, Mertig ve Jones, 2000) ve Sternberg-Wagner Düşünme Stilleri [SWDS] Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. NEP ve SWDS puanları arasında bir ilişki olup olmadığını anlamak için korelasyon katsayısı hesaplanmıştır. Öğrencilerin NEP puanlarının ortalamalarının yüksek olduğu ve ekosentrik bakış açısına sahip oldukları belirlenmiştir. SWDS alt boyutlarına göre ise en yüksek ortalamanın "yasamacı ve yürütmeci" alt boyutunda, en düşük ortalamanın ise "muhafazakâr" alt boyutunda olduğu tespit edilmiştir. Araştırma sonucunda SWDS yasamacı, yürütmeci, yargılayıcı, anarşik, içsel ve liberal alt boyutları ile NEP puanları arasında pozitif yönde, zayıf düzeyde ilişkiler bulunmuştur.

Keywords

çevresel bakış açısı, çevre etiği, ekosentrik, antroposentrik, düşünme stilleri, lise öğrencileri.

References

• Aytaç, M., & Öngen, B. (2012). Doğrulayıcı faktör analizi ile yeni çevresel paradigma ölçeğinin yapı geçerliliğinin incelenmesi. İstatistikçiler Dergisi: İstatistik ve Aktüerya, 5(1), 14-22. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/hunefd/issue/7798/102142
• Balgamış, E., & Baloğlu, M. (2010). Eğitim yöneticilerin düşünme stilleri açısından çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(38), 1-10. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/hunefd/issue/7798/102142
• Bektaş, F., & Şirin, E. F. (2018). Yeni çevresel paradigma ölçeği ile dağcıların çevreye yönelik tutumlarının değerlendirilmesi. Türk Spor Bilimleri Dergisi, 1(1), 20-26. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tsbd/issue/36533/411826
• Benson, J. (2000). Environmental ethics: An introduction with readings. London: Routhledge.
• Buluş, M. (2005). İlköğretim bölümü öğrencilerinin düşünme stilleri profili açısından incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 1(6), 1-24. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/egeefd/issue/4918/67295
• Buluş, M. (2006). Assessment of thinking styles inventory, academic achievement and student teacher’s characteristics. Eğitim ve Bilim, 31(139), 35-48. Erişim adresi: https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.953.8061&rep=rep1&type=pdf
• Büyüköztürk, Ş. (2020). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı istatistik, araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorumu (28. Baskı). Ankara: Pegem Akademi. doi: 10.14527/9789756802748
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2020). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (28. Baskı). Ankara: Pegem Akademi. doi: 10.14527/9789944919289
• Callicott, J. B., & Frodeman, R. (2009). Encyclopedia of environmental ethics and philosophy. Farmington Hills: Macmillan
• Cano, F., & Hughes, E. H. (2000). Learning and thinking styles: An analysis of their interrelationship and influence on academic achievement. Educational Psychology, 20(4), 413-430. doi: 10.1080/713663755
• Compos, M. V., & Gutierrez, A. M. L. (Ed.). (2015). Temporal points of view subjective and objective aspects. Springer. Erişim Adresi: https://books.google.com.tr/books?id=HIVgCgAAQBAJ&pg=PA1&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false
• Cordano, M., Welcomer, S. A., & Scherer, R. F. (2003). An analysis of the predictive validity of the new ecological paradigm scale. Journal of Environmental Education, 34(3), 22-28. doi: 10.1080/00958960309603490
• Çevre Bakanlığı. (1983). Çevre kanunu (Kanun No: 2872). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2872.pdf
• Çubukçu, Z. (2004). Öğretmen adaylarının düşünme stillerinin belirlenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 87-105. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/trakyasobed/issue/30238/326586
• Dunlap, R. E., & Van Liere, K. D. (1978). The “New Environmental Paradigm”. The Journal of Environmental Education,9, 10-19. doi: 10.1080/00958964.1978.10801875
• Dunlap, R. E., Van Liere, K. D., Mertig, A. G., & Jones, R. E. (2000). Measuring endorsement of the new ecological paradigm: A revised NEP scale. Journal of Social Issues, 56, 425-442. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/279892834_Measuring_Endorsement_of_the_New_Ecological_Paradigm_A_Revised_NEP_Scale
• Duru, E. (2002). Öğretmen adaylarında kişi-durum yaklaşımı bağlamında yardım etme davranışı eğilimi, empati ve düşünme stilleri ilişkisi ve bu değişkenlerin bazı psikososyal değişkenler açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Erdoğan, N. (2009). Testing the new ecological paradigm scale: Turkish case. African Journal of Agricultural Research, 4(10), 1023-1031. Erişim adresi: https://academicjournals.org/article/article1380883767_Erdogan%202.pdf
• Erten, S. (2007). Ekosentrik, antroposentrik ve çevreye yönelik antipatik tutum ölçeğinin Türkçeye uyarlama çalışması. Eurasian Journal of Educational Research, 28, 67-74. Erişim adresi: https://ejer.com.tr/wp-content/uploads/2021/01/ejer_2007_issue_28.pdf
• Farkas, K. (2008). The subject’s point of view New York: Oxford University Press.
• Fraenkel, J. R., & Wallen, N. E. (2006). How to design and evaluate research in education (6th ed.). New York: McGraw-Hill.
• Gerçek, C. (2016). Üniversite öğrencilerinin çevre etiğine yönelik algıları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59), 1100-1107. doi: 10.17755/esosder.263217
• Hithit, M. (2021). Lise öğrencilerinin çevreye dönük tutumlarının Yeni Çevresel Paradigma Ölçeği ile incelenmesi. Muhakeme Dergisi, 4(1), 46-58. doi: 10.33817/muhakeme. 894779
• Karaca, Ç. (2007). Çevre, insan ve etik çerçevesinde çevre sorunlarına ve çözümlerine yönelik yaklaşımlar. Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, 11(1), 1-19. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/cuiibfd/issue/4155/54500
• Külköylüoğlu, O. (2009). Çevre ve Çevre: İnsan-doğa ilişkisi. (Genişletilmiş Baskı 2). Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Baskısı.
• Manoli, C. C., & Johnson, B., & Dunlap, R. E. (2007). Assessing children's environmental worldviews: Modifying and validating the New Ecological Paradigm Scale for use with children. The Journal of Environmental Education, 38, 3-13. doi: 10.3200/joee.38.4.3-13
• Murat, A. (2018). Fen bilgisi öğretmenlerinin düşünme stilleri ve epistemolojik inançlarının kullandıkları yöntemler ve ölçme araçlarına etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Oflar, Y. (2010). İlköğretim okulu öğretmenlerinin düşünme stilleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Oskamp, S. (2000). A sustainable future for humanity? How can psychology help? American Psychologist, 55(5), 496–508. doi: 10.1037/0003-066x.55.5.496
• Öncel, İ. (2019). Zihinsel Özyönetim kuramı bağlamında okul yöneticilerinin düşünme stilleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Özdemir, O. (2017). Ekolojik okuryazarlığı ve çevre eğitimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Öztabak, M., & Erdoğan, İ. (2017). Lise öğrencilerinin düşünme stilleri ile karar verme stilleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. HAYEF: Journal of Education, 14(2), 33-72. doi: 10.26650/hayef.2017.14.2.000
• Pooley, J. A., & O’Connor, M. (2000). Environmental education and attitudes: Emotions and beliefs are what is needed. Environment and Behavior, 32(5), 711–723. doi: 10.1177/0013916500325007
• Porritt, J. (1989). Yeşil politika. Alev Türker (çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınevi. Sever, R., & Yalçınkaya, E. (2018). Çevre eğitimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Sternberg, R. J. (1994). Thinking Styles: Theory and assessment at the interface between intelligence and personality. In R. J. Sternberg, & P. Ruzgis (Eds.), Intelligence and personality (pp. 169-187). New York: Cambridge University Press.
• Sternberg, R. J. (2009). Düşünme stilleri. Esin Güngör (Çev.). İstanbul: Redhouse Eğitim Kitapları.
• Sternberg, R. J., & Wagner, R. K. (1992). Thinking styles inventory (Unpublished test). Yale: Yale University. doi: 10.1037/t14063-000.
• Sternberg, R. J., & Zhang, L. (2005). Styles of thinking as a basis of differentiated instruction. Theory into Practice, 44(3), 245-253. doi: 10.1207/s15430421tip4403_9
• Şahin, B., & Öz Aydın S. (2018). Ortaokul Öğrencilerinin Çevreye Yönelik Tutumlarının Belirlenmesi. Uluslararası Necatibey Eğitim ve Sosyal Bilimler Araştırmaları Kongresi (UNESAK 2018). Balıkesir, Türkiye.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. New Jersey: Pearson Publication.
• Taşkın, Ö. (2004). Postmaterialism, new environmental paradigm and ecocentric approach: A qualitative and quantitative study of environmental attitudes of Turkish senior high school students. Indiana University, School of Education, Indiana.
• Taşkın, Ö. (2009). The environmental attitudes of Turkish senior high school students in the context of post materialism and the new environmental paradigm. International Journal of Science Education, 31(4), 481-502. doi: 10.1080/09500690701691689
• Taylor, P. W. (1981). The ethics of respect for nature. Environmental Ethics, 3(3), 197-218. doi: 10.5840/enviroethics19813321
• Teyfur, E. (2016). Yeni Ekolojik Paradigma Ölçeğine göre koruma alanlarında yaşayan lise öğrencilerinin çevreye yönelik tutumları (Datça örneği). Turkish Journal of Educational Studies, 3(2), 67-82. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/turkjes/issue/34168/377813
• Thompson, S. C. G., & Barton, M. A. (1994). Ecocentric and anthropocentric attitudes toward the environment. Journal of Environmental Psychology, 14(2), 149–157. doi: 10.1016/S0272-4944(05)80168-9
• Uzun, N., & Sağlam, N. (2006). Orta öğretim öğrencileri için çevresel tutum ölçeği geliştirme ve geçerliliği. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 240-250. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/87678
• Üstündağ Gökmen, S. (2019). Fen bilgisi öğretmen adaylarının düşünme stilleri, problem çözme algıları, yaratıcı düşünme ve eleştirel düşünme eğilimleri arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Vikan, A., Camino, C., Biaggio, A., & Nordvik, H. (2007). Endorsement of the New Ecological Paradigm: A comparison of two Brazilian samples n done Norwegian sample. Environment and Behavior, 39(2), 217–228. doi: 10.1177/0013916506286946
• Yıldırım, N. (2016). İlköğretim matematik ve sınıf öğretmenlerinin matematik okuryazarlığı öz-yeterliği ile düşünme stilleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Zhang, L. F., & Sachs, J. (1997). Assessing thinking styles in the theory of mental self-government: A Hong Kong validity study. Psychological Reports, 81, 915-928. doi:10.2466/pr0.1997.81.3.915
• Zhang, L. F. (2001). Do styles of thinking matter among Hong Kong secondary school students? Personality and Individual Differences, 31(3), 289-301. doi: 10.1016/S0191-8869(00)00136-7