Content Analysis of Theses on History of Science in the Field of Educational Sciences in Turkey

Year 2024, Issue: 62, 3194 - 3223, 30.12.2024

Feyza Tatli

https://doi.org/10.53444/deubefd.1497965

Abstract

This study analyzed postgraduate theses on the "history of science" within the field of educational sciences in Turkey. The aim was to identify general research trends through content analysis. 55 theses published between 2007 and 2023 on the history of science at the National Thesis Center were examined. A document analysis method, a qualitative approach, was employed. Depending on the study's purpose, sub-problems were determined, including the year of publication, type of thesis, name of the university, institute, branch of science, publication language, thesis topic, consultant title, research method, number of samples, statistical analysis methods, data collection tools, and data analysis methods. As a result of the research, it was determined that the theses included in the research on the history of science were mostly written at the master's level and in the field of science education. It was determined that Turkish was preferred as the publication language in most of the theses and the largest number of studies were published in 2019. It has been determined that the effects of teaching/theory/approach/method/technique/activity and practices are mostly examined in theses, and this is followed by studies on document analysisThe qualitative research method was mainly used, with document analysis being the most preferred research design. While descriptive statistics was the most used quantitative data analysis method, content analysis was the most used qualitative data analysis method.

Keywords

: History of science, educational science, document review, content analysis, graduate thesis

Türkiye’de Eğitim Bilimleri Alanında Bilim Tarihi Konusunda Yapılan Tezlere Yönelik İçerik Analizi

Abstract

Bu çalışmada, Türkiye’de eğitim bilimleri alanında “bilim tarihi” konusunda yürütülen lisansüstü tezlerin içerik analizinin yapılması suretiyle genel araştırma eğilimlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla 2007 ile 2023 yılları aralığında tamamlanmış olan ve Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi’nin tam metnine erişilebilen 55 tez araştırmaya dâhil edilmiştir. Veriler yayın yılı, araştırmanın türü, üniversite, enstitü, bilim dalı, yayın dili, danışman ünvanı, örneklem düzeyi ve örneklem sayısı, amaçları, araştırma yöntem ve deseni, veri toplama araçları ve veri analiz yöntemleri açısından incelenmiştir. Araştırma sonucunda bilim tarihi konusunda araştırmaya dahil edilen tezlerin çoğunlukla yüksek lisans düzeyinde ve fen eğitimi alanında yapıldığı tespit edilmiştir. Tezlerin büyük bir kısmında yayın dili olarak Türkçe tercih edildiği ve en fazla sayıda çalışmanın 2019 yılında yayınlandığı tespit edilmiştir. Tezlerde çoğunlukla öğretim/kuram/yaklaşım/yöntem/teknik/etkinlik ve uygulamaların etkisinin incelendiği ve bunu doküman inceleme ile ilgili çalışmaların takip ettiği belirlenmiştir. Tezlerde ağırlıklı olarak nitel araştırma yöntemi kullanılmış olup, en çok tercih edilen araştırma deseni doküman analizidir. İncelenen tezlerde nicel veri analiz yöntemlerinden en fazla betimsel istatistik kullanılırken, nitel veri analiz yöntemlerinden en fazla kullanılan içerik analizi olmuştur.

Keywords

Bilim tarihi, eğitim bilimleri, doküman inceleme, içerik analizi, lisansüstü tezler

Ethical Statement

Bu çalışma kapsamında, ulusal tez merkezi sistemi üzerinden herkesin erişimine açık olan dokümanlar incelendiği, deneysel çalışma ya da herhangi bir uygulama yapılmadığından etik kurul izni alınmamıştır.

References

• KAYNAKÇA Abd-El-Khalick, F., & Lederman, N. G. (2000). The ınfluence of history of science courses on students’ views of nature of science. Journal of Research in Science Teaching, 37(10), 1057-1095. https://doi.org/10.1002/1098-2736(200012)37:10<1057::AID-TEA3>3.0.CO;2-C
• Arduç, M. A., & Kahraman, S. (2021). Türkiye’de bilimsel okuryazarlık alanında yapılan araştırmaların içerik analizi. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 8(16). https://doi.org/10.29129/inujgse.934792
• Aşiroğlu, S. (2020) Eğitim programları ve öğretimde karma yönteme dayalı doktora tezlerinin incelenmesi. Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 165-178.
• Bakanay, Ç. D. (2015). Fen derslerinde bilim tarihi kullanımının ortaöğretim fen alanları öğretmenlerinin eğitim oryantasyonları çerçevesinden incelenmesi. (Tez No. 414395) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr
• Barak, M., Ashkar, T., & Dori, Y. J. (2011). Learning science via animated movies: Its effect on students’ thinking and motivation. Computers & Education, 56(3), 839-846. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2010.10.025
• Beşli, B. (2008). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Bilim Tarihinden Kesitler İncelemelerinin Bilimin Doğası Hakkındaki Görüşlerine Etkisi. (Tez No. 215647) [Yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr
• Chapel, F. M. (2004). The use of the history of science as a motivational tool in middle school science. (Thesis, Ed.D.) Fielding Graduate Institute, California, USA
• Cirit Gül A., Apaydın, Z., & Çobanoğlu, E. O., (2021) Türkiye'de argümantasyon ile ilgili yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(2), 591-628. https://doi.org/10.7822/omuefd.863712
• Cohen, L., Manion, L. & Morrison, K. (2007). Research methods in education (5th Ed.). London and New York: Routledge Falmer.
• Corbin, J. & Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Thousand Oaks: Sage.
• Çalık, M., Ünal, S., Coştu, B., & Karataş, F. Ö. (2008). Trends in Turkish science education. Essays in Education, [Special edition] 23-45.
• Demir, Ö. (2007). Bilim felsefesi (3. Baskı). Ankara: Vadi Yayınları.
• Deve, F. (2015). Bilim tarihi destekli ışık ünitesinin 7.sınıf öğrencilerinin bilimin doğası anlayışlarına etkisi. (Tez No. 388281) [Yüksek lisans tezi, Rize Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr
• Doğan, N., & Özcan, B. (2010). Tarihsel yaklaşımın 7. sınıf öğrencilerinin bilimin doğası hakkındaki görüşlerinin geliştirilmesine etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(4), 187-206.
• Doğru, M., Gençosman, T., Ataalkın, A. N., & Şeker, F. (2012). Fen bilimleri eğitiminde çalışılan yüksek lisans ve doktora tezlerinin analizi. Journal of Turkish Science Education, 9(1), 49-64. http://www.tused.org/index.php/tused/article/view/420
• Doruk, O. (2018). Bilim tarihi temelli fen öğretiminin sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimine yönelik tutumlarına ve bilimin doğası inanışlarına etkisi. (Tez No. 533237) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr
• Duschl, R. A. (1990). Restructuring science education: The importance of theories and their development. Teachers College Press.
• Emren, M. (2018). Bilim tarihi destekli işlenen "Canlılarda enerji dönüşümleri" ünitesinin lise öğrencilerinin bilime ve biyoloji dersine olan tutumları ve bilimin doğası anlayışları üzerine etkisinin incelenmesi. (Tez No. 490684) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr
• Emren, M., İrez, S. O., & Doğan, Ö. K. (2019). Bilim tarihi destekli işlenen “Canlılarda enerji dönüşümleri” ünitesinin, öğrencilerin bilime ve biyoloji dersine olan tutumları ve bilimin doğası anlayışları üzerine etkisinin incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 9(3), 527-548.
• Erdaş, E., Doğan, N., & İrez, S. (2016). Bilimin doğası ile ilgili 1998-2012 yılları arasında Türkiye`de yapılan çalışmaların değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(1), 17-36.
• Erdem, A. R. (2005). Üniversitelerimizin bilim tarihimizdeki yeri. Bilim, Eğitim ve Düşünce Dergisi, 5(1), 1.
• Erdemir, A. Ü., & Özgür, S. D. (2023). Türkiye’de bilimin doğası konusunda yapılan tezlere yönelik bir betimsel içerik analizİ. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 22(86), 683-713. https://doi.org/10.17755/esosder.1224389
• Gül, Ş., & Sözbilir, M. (2015). Fen ve matematik eğitimi alanında gerçekleştirilen ölçek geliştirme araştırmalarına yönelik tematik içerik analizi. Eğitim ve Bilim, 40(178), 85-102. https://doi.org/10.15390/EB.2015.4070
• Hadzigeorgiou, Y., & Garganourakis, V. (2010). Using Nikola Tesla’s story and his experiments as presented in the film “The Prestige” to promote scientific inquiry: A report of an action research project. Interchange, 41(4), 363-378.
• Henke, A. & Höttecke, D. (2011). Beschreiben und Erklären elektrischer Vorgänge. Die Fallstudie "Charles du Fay" (Describing and explaining electrical phenomena. The case study "Charles du Fay"). Naturwissenschaften im Unterricht - Physik, 22(Heft 126), 20- 24.
• Kahraman, F. (2012). Bilim tarihi temelli hikâyelerin ilköğretim 7. sınıf öğrencilerinin “kuvvet ve hareket” ünitesi kavramlarını anlama düzeylerine etkisi. (Tez No. 321908) [Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr
• Kara, Y., & Çam, F. (2007). Yaratıcı drama yönteminin bazı sosyal becerilerin kazandırılmasına etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(32), 145-155.
• Kara, B. (2013). Ortaokul (5, 6, 7 ve 8. sınıf) öğrencilerinin bilim insanına yönelik tutum ve imajının belirlenmesi. (Tez No. 340194) [Yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr
• Karadağ, E. (2010). Eğitim bilimleri doktora tezlerinde kullanılan araştırma modelleri: Nitelik düzeyleri ve analitik hata tipleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi [Educational Administration: Theory and Practice], 16(1), 49-71.
• Kavak, N. (2007). Maddenin tanecikli doğası hakkında ilköğretim 7. sınıf öğrencilerinin imaj oluşturmalarına rol oynama öğretim yönteminin etkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(2).
• Kaya, A. (2007). Fen eğitiminde bilim tarihi destekli öğretimin fen bilgisi öğretmen adaylarının bilim doğasına ilişkin görüşlerine etkisinin değerlendirilmesi. (Tez No. 177971) [Yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr
• Kim, S. Y., & Irving, K. E. (2010). History of science as an instructional context: Student learning in genetics and nature of science. Science & Education, 19(2), 187-215.
• Kiras, B., & Bahar, M. (2021). Türkiye’de 1990-2017 yılları arasında fen eğitimi alanında yapılan tezlerin konu yönelimi ve yöntemsel analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(2), 333-354. http://doi.org/10.33400/kuje.951253
• Klopfer, L. E. (1969). The teaching of science and the history of science. Journal of Research in Science Teaching, 6(1), 87-95. https://doi.org/10.1002/tea.3660060116
• Koçyiğit, A., & Pektaş, M. (2017) Ortaokul fen bilimleri ders kitaplarındaki okuma parçalarının bilim tarihi kullanımı açısından incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education-CIJE, 6(1), 185–199.
• Koştur, H. İ. (2016). Bilim tarihi temelli laboratuvar öğretiminin sınıf öğretmeni adaylarının fen bilimleri dersi beceri ve duyuş öğrenme alanlarına etkisi. (Tez No.450086) [Yüsek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr
• Köroğlu, C., & Köroğlu, M. (2016). Bilim kavramının gelişimi ve günümüz sosyal bilimleri üzerine. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (25), 1-15.
• Köylü, Z. N. (2017). Tarihi deney ve modellerin tekrarlanması tekniğinin lise öğrencilerinin bilime karşı tutumları ve bilimin doğası anlayışları üzerine etkisi. (Tez No.490679) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr
• Küçüközer, A. (2016). Fen bilgisi eğitimi alanında yapılan doktora tezlerine bir bakış. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 10(1), 107-141. https://doi.org/10.17522/nefefmed.54132
• Laçin-Şimşek, C. (2009). Fen ve Teknoloji dersi öğretim programları ve kitapları bilim tarihinden ne kadar ve nasıl yararlanıyor?. İlköğretim Online, 8(1), 129-145.
• Laçin-Şimşek, C.; Şimşek, A. (2010). "Türkiye’de Bilim Tarihi Öğretimi ve Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Durumu". Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(2), 169-198.
• Maienschein, J. (2000). Why study history for science? Biology and Philosophy, 15(3), 339-348.
• Matthews, M. R. (1994). Science teaching: The role of history and philosophy of science: Psychology Press.
• MEB (2018a). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu [4, 5, 6 ve 7. sınıflar], MEB yayınları: Ankara.
• MEB (2018b). Ortaöğretim Biyoloji Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu [9,10,11 ve 12. sınıflar], MEB yayınları: Ankara.
• MEB (2018c). Ortaöğretim Fizik Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu [9,10,11 ve 12. sınıflar], MEB yayınları: Ankara.
• MEB (2018d). Ortaöğretim Kimya Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu [9,10,11 ve 12. sınıflar], MEB yayınları: Ankara.
• McCarthy, S. (1992). Teaching about the nature of science through history: action research in the classroom. Journal of Research in Science Teaching, 29(40), 409- 421.
• Mısır, M. E., & Şimşek, C. L. (2018). Fen bilgisi öğretmenlerinin bilim tarihinin öğretimsel değeri üzerine görüşleri. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 1(1), 1-12. https://doi.org/10.33400/kuje.422926
• Monk, M., & Osborne, J. (1997). Placing the history and philosophy of science on the curriculum: A model for the development of pedagogy. Science Education, 81(4), 405-424. https://doi.org/10.1002/(SICI)1098-237X(199707)81:4<405::AID-SCE3>3.0.CO;2-G
• Ocak, İ., & Yeter, F. (2018). 2006 – 2016 yılları arasında çalışılmış “bilimin doğası” konulu ulusal tez ve makalelerin incelenmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 11(3), 522-543. https://dx.doi.org/10.30831/akukeg.344726
• Ortaş, İ. (2005). Neden bilim tarihi özel sayısı çıkarıldı. Üniversite ve Toplum Dergisi, 5(1), 1-2.
• Ozan, C. ve Köse, E. (2014). Eğitim programları ve öğretim alanındaki araştırma eğilimleri. Sakarya University Journal of Education, 4(1), 116-136. https://doi.org/10.19126/suje.76547
• Özdemir, P., & Üstündağ, T. (2007). Fen ve teknoloji alanındaki ünlü bilim adamlarına ilişkin yaratıcı drama eğitim programı. İlköğretim Online, 6(2), 226-233.
• Özdemir, G., & Akçay, H. (2009). Bilimin doğası ve bilim tarihi dersinin öğrencilerin bilimin ve bilimsel bilginin doğasına ilişkin düşüncelerine etkisi. Education Sciences, 4(1), 218-227.
• Özdemir, A., Tanoba, T., Karaokur, Ş., & Tonyalı, Ö. (2021). Türkiye'de eğitim bilimleri alanında yapılan karma yöntem tezlerde tipolojik ve yöntemsel eğilimler. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 54(54), 23-53. https://doi.org/10.15285/maruaebd.826728
• Öztürk, F. Ö. (2019). Fen bilimleri öğretmen adaylarının hazırladığı bilim tarihi temelli dramaların incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(2), 443-466. https://doi.org/10.19171/uefad.679329
• Sağırlı, H. E., & Gürdal, A. (2002). Fen bilgisi dersinde drama tekniğinin öğrenci başarısına etkisi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 15(15), 213-224.
• Safdar, M., & Shah, I. (2014). Construction and validation of an ınstrument to measure the scientific attitude of the students, and attitude gain by the Application of Meaningful Learning Model of David Ausubel. Asian Journal of Education and e-Learning, 2(1), 2321-2454.
• Sarıbaş, Y. (2019). Lise biyoloji, fizik ve kimya ders kitaplarında kullanılan bilim tarihi hikâyelerinin niteliksel incelenmesi. (Tez No. 591391) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr
• Seçkin-Kapucu, M., & Aydoğdu, C. (2014). Fen ve teknoloji dersinde belgesel kullanımının 8. sınıf öğrencilerinin başarılarına etkisi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 10(1), 233-258.
• Smith, J. A. R. (2010). Historical short stories and the nature of science in a high school biology classroom. Lowa State University.
• Sousa, C. (2014). History and Nature of Science enriched Problem-Based Learning on the origins of biodiversity and of continents and oceans. Multidisciplinary Journal for Education, Social and Technological Sciences, 1, 142-159.
• Sozbilir, M., Kutu, H., & Yasar, M. D. (2012). Science education research in Turkey: A content analysis of selected features of published papers. D. Jorde & J. Dillon (Ed.), Science Education Research and Practice in Europe: Retrosspective and Prospective içinde (s. 341-374). Sense Publishers.
• Şan, E. (2020). Türkiye’de eğitim alanında yayınlanan karma yönteme dayalı makalelerin incelenmesi. (Tez No.624474) [Yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr
• Uzun, Ö. (2022). Fen bilimleri eğitiminde kullanılan bilim tarihi temelli çalışmaların meta-sentez ile incelenmesi. (Tez No.737602) [Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr
• Şen-Gümüş, B. (2009). Bilimsel öykülerle fen ve teknoloji eğitiminin öğrencilerin fen tutumlarına ve bilim insanı imajlarına etkisi. (Tez No.258404) [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr
• Taşkın, T. (2020). Bilim tarihi konulu fen eğitimi araştırmalarının tematik analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 50, 158-171.
• Tokuş, K. (2019). Ortaokul fen bilimleri ders kitaplarının bilim tarihi kullanımı açısından incelenmesi. (Tez No.506938) [Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr
• Topdemir, H.G. & Unat, Y. (2013). Bilim tarihi. Ankara: Pegem.
• Vanderlinden, D. W. (2007). Teaching the content and context of science: The effect of using historical narratives to teach the nature of science and science content in an undergraduate introductory geology course. Ames, Iowa: Iowa State University.
• Wang, H. A. (1999). A content analysis of the history of science in the national science educational standarts documents and four secondary science textbooks. Annual Meeting of the American Educational Research Association at Mondrea. Canada.
• Yavuz, G. & Yavuz, S. (2017). Fen eğitiminde proje tabanlı öğretimle ilgili tezlerin içerik analizi: Türkiye örneği (2002-2014). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43, 255-282.
• Yıldırım, C. (2012). Bilim tarihi (16 b.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yıldırım A., & Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (5. baskı). Ankara: Seçkin.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, S. (2013). Lise biyoloji ders kitaplarında bilim tarihi kullanımının incelenmesi. (Tez No.349912) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr
• Zerman Kepceoğlu, G. (2017). Lise kimya ders kitaplarında bilim tarihi kullanımının incelenmesi. (Tez No.469618) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr