Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Ekran Maruziyetleri ile Ebeveynlerinin Dijital Ebeveynlik Öz Yeterliklerinin İncelenmesi

Year 2024, Issue: 62, 3542 - 3562, 30.12.2024

Şeyma Çakioğlu , K. Büşra Kaynak Ekici

https://doi.org/10.53444/deubefd.1522239

Abstract

Günümüz dijital dünyasında, teknolojinin yaygın ve kolay erişilebilir bir hal alması ile birlikte; telefon, tablet, bilgisayar gibi medya araçları yetişkinlerin olduğu kadar çocukların da hayatına yoğun bir şekilde girmiştir. Bu bağlamda ebeveynlere çocuklarının dijital ekran maruziyetlerini sınırlandırmalarını ve bu araçları çocuklar ile birlikte kullanmaları önerilmektedir. Bu önerilerin yerine getirilmesi konusunda karşımıza dijital ebeveynlik kavramı çıkmaktadır. Bu araştırmada okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden 6 yaş çocuklarının ekran maruziyetleri ile ebeveynlerinin dijital ebeveynlik öz yeterliklerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda nicel araştırma yaklaşımlarından tarama modeli kullanılarak gerçekleştirilen bu araştırmanın çalışma grubunu Ankara Çubuk İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı kurumlarda okul öncesi eğitime devam eden 294 çocuk ve onların ebeveynleri oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri kişisel bilgi formu, ekran maruziyeti formu ile “Dijital Ebeveynlik Öz Yeterlik Ölçeği” kullanılarak toplanmıştır. Araştırmanın verileri normal dağılım parametreleri doğrultusunda analiz edilmiştir. Araştırmanın neticesinde ebeveynlerin dijital ebeveynlik öz yeterliğinin alt boyutlarını oluşturan dijital güvenlik konusunda en yüksek öz yeterliğe sahip oldukları bunu sırası ile dijital okuryazarlık ve dijital iletişimin izlediği bulunmuştur. Ayrıca dijital ebeveynlik öz yeterliğinin anne öğrenim durumuna göre anlamlı farklılık gösterdiği; aylık gelir ile arasında pozitif yönlü düşük düzeyde anlamlı ilişkiler olduğu belirlenmiştir.

Keywords

Ekran maruziyeti, dijital ebeveynlik, öz yeterlik, okul öncesi

Ethical Statement

Araştırma (2022-916) Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal ve Beşerî Bilimler Etik Kurulu’nun 08.06.20022 tarih ve 11 nolu karar ile onaylanmıştır.

Supporting Institution

Bu araştırma Tübitak 2209A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı kapsamında desteklenen 1919B012110745 sayılı projeden üretilmiştir.

Project Number

Bu araştırma Tübitak 2209A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı kapsamında desteklenen 1919B012110745 sayılı projeden üretilmiştir.

Examining Preschool Children’s Screen Exposures and Their Parents’ Digtal Parenting Self-Efficacy

Abstract

In today's digital world, with technology becoming widespread and easily accessible, media tools such as phones, tablets and computers have entered the lives of children as well as adults. In this context, parents limit their children's digital screen exposure and use these tools with their children. To fulfill these recommendations, the concept of digital parenting emerges. This study examined the screen exposure of 6-year-old children attending preschools and their parents' digital parenting self-efficacy. For this purpose, the study group of this research, which was conducted using the survey model, one of the quantitative research approaches, consisted of 294 children attending preschools and their parents. The data were collected using the personal information form, the screen exposure form, and the "Digital Parenting Self-Efficacy Scale". The data of the study were analyzed in line with normal distribution parameters. As a result of the study, it was found that parents had the highest self-efficacy in digital security, which constitutes the sub-dimensions of digital parenting self-efficacy, followed by digital literacy and digital communication. In addition, it was determined that digital parenting self-efficacy differed significantly according to the mother's education level, and there was a positive and low-level significant relationship between it and monthly income.

Keywords

Screen exposure, digital parenting, self-efficacy, preschool

Project Number

Bu araştırma Tübitak 2209A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı kapsamında desteklenen 1919B012110745 sayılı projeden üretilmiştir.

References

• American Academy of Child and Adolescent Psychiatry. (2020) Screen time and children. https://www.aacap.org/AACAP/Families_and_Youth/Facts_for_Families/FFF-Guide/Children-And-Watching-TV-054.aspx
• American Academy of Pediatrics Council on Communications and Media. (2016). Media and Young Minds. Pediatrics, 138(5), e20162591. https://doi.org/10.1542/peds.2016-2591
• Aral, N., & Kadan, G. (2018). Okul öncesi dönem çocuklarının medya kullanım düzeylerinin incelenmesi. International Journal of Multidisciplinary Studies and Innovative Technologies, 2(2), 51-55.
• Aral, N., & Doğan Keskin, A. (2018). Ebeveyn bakış açısıyla 0-6 yaş döneminde teknolojik alet kullanımının incelenmesi. Addicta: The Turkish Journal on Addiction, 5(2), 317-348. http://dx.doi.org/10.15805/addicta.2018.5.2.0054
• Beadini, İ. (2023). Okul öncesi dönem çocuklarının problemli medya kullanımları ile sosyal becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Trakya Üniversitesi.
• Berk, L. E. (2013). Bebekler ve çocuklar: Doğum öncesinden orta çocukluğa. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Biçer, B. B. (2020). 6-12 yaş arası dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısı almış çocuklarda ekran maruziyeti ve anne-baba internet güvenliği ve bilinçli internet kullanımı bilgisinin değerlendirilmesi [Yayınlanmamış tıpta uzmanlık tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Cai, J. Y., Strodl, E., Yang, W. K., Yin, X. N., Wen, G. M., Sun, D. L., … Chen, W. Q. (2023). Critical window for the association between early electronic screen exposure and hyperactive behaviors in preschool children. Psychology, Health & Medicine, 28(8), 2108–2120. https://doi.org/10.1080/13548506.2023.2192039
• Çalapkulu, Ç., & Alp, F. (2020). Dijital ebeveynler ile çocukların sosyal medya kullanımı üzerindeki mahremiyet ilişkisi. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 132-144.
• Darga, H. (2021). Anasınıfına devam eden 5-6 yaş grubu çocukların evde oynadıkları dijital oyunlar ve ebeveynlerin davranışlarının belirlenmesi. Journal of Computer and Education Research, 9(17), 447-479. https://doi.org/10.18009/jcer.876987
• El Asam, A., Samara, M., & Terry, P. (2019). Problematic internet use and mental health among British children and adolescents. Addictive Behaviors, 90, 428–436. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2018.09.007
• Ergün, Ö. R., & Dönmez, Ö. (2023). Covid-19 pandemisi sürecinde okul öncesi çocukların dış mekan oyunlarının ve teknoloji kullanımının incelenmesi. Temel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(1), 1-16. https://doi.org/10.55008/te-ad.1195009
• Ertürk Kara, H. (2020). Anne-çocuk ilişkisinde risk faktörleri: Televizyona maruz kalma ve anne-çocuk oyun süresi. Eğitim ve Bilim, 45(201). http://dx.doi.org/10.15390/EB.2020.8516
• George, D., & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference, 17.0 update. Pearson.
• Gökçe, A., Arslan, İ., Ülgen Öz, S., Mete, U., Taşçı, D., & Yenigil Taci, D. (2021). 0-7 yaş arası çocuklarda mobil ekran maruziyetinin değerlendirilmesi. Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi Tıp Dergisi, 54(2), 188-193. https://doi.org/10.20492/aeahtd.543807
• Gökçen, A. (2023). Çocukların ekran kullanım özellikleri, dijital oyun bağımlılık eğilimleri, sosyal yetkinlik ve davranış durumları ve ebeveyn rehberlik stratejileri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Gündoğdu, Z., Seytepe, Ö., Pelit, B. M., Doğru, H., Güner, B., Arıkız, E.,… Kaya, E. (2016). Okul öncesi çocuklarda medya kullanımı. Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(2),6-10. https://doi.org/10.30934/kusbed.358563
• Huang, G., Li, X., Chen, W., & Straubhaar, J. D. (2018). Fall-behind parents? The influential factors on digital parenting self-efficacy in disadvantaged communities. American Behavioral Scientist, 62(9), 1186-1206. https://doi.org/10.1177/0002764218773820
• İnce, G. (2022). Okul öncesi dönem çocuğuna sahip ailelerin “dijital oyun ve çocuk” aile eğitim programı öncesi ve sonrasındaki görüntülerinin incelenmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Kabakçı Yurdakul, I., Dönmez, O., Yaman, A., & Odabaşı, H. F. (2013). Dijital ebeveynlik ve değişen roller. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(4), 883- 896.
• Kabali, H. K., Irigoyen, M. M., Nunez-Davis, R., Budacki, J. G., Mohanty, S. H., Leister, K. P., & Bonner, R. L., Jr (2015). Exposure and Use of Mobile Media Devices by Young Children. Pediatrics, 136(6), 1044–1050. https://doi.org/10.1542/peds.2015-2151
• Kandır, A., & Alpan, Y. (2008). Okul öncesi dönemde sosyal-duygusal gelişime anne-baba davranışlarının etkisi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 14(14), 33-38. https://doi.org/10.21560/spcd.50742
• Kaya, İ., & Bayraktar, M. D. (2021). Türkiye’de yapılan dijital ebeveynlik araştırmalarına yönelik bir içerik analizi çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 1046-1082. https://doi.org/10.17679/inuefd.928805
• Kırlıoğlu, M., Kayaalp, A., & Arslan, S. (2023). Güncel bir sorun olarak çocuklarda ekran bağımlılığı ve ebeveyn tutumları. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 7(2), 118-131. https://doi.org/10.55109/tushad.1360037
• Kopuz, T., Turgut, Y. E., & Aktı Aslan, S. (2022). Dijital ebeveynlik tutumu ile çocukların güvenli internet kullanımları arasındaki ilişki üzerine bir inceleme. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 42, 123-153. https://doi.org/10.14520/adyusbd.1111996
• Kushima, M., Kojima, R., Shinohara, R., Horiuchi, S., Otawa, S., Ooka, T., … & Japan Environment and Children’s Study Group (2022). Association between screen time exposure in children at 1 year of age and autism spectrum disorder at 3 years of age: The Japan environment and children's study. JAMA pediatrics, 176(4), 384–391. https://doi.org/10.1001/jamapediatrics.2021.5778
• Levine, L. E., Waite, B. M., Bowman, L. L., & Kachinsky, K. (2019). Mobile media use by infants and toddlers. Computers in Human Behavior, 94, 92- 99. https://doi.org/10.1016/j.chb.2018.12.045
• Li, G., Hou, G., Yang, D., Jian, H., & Wang, W. (2019). Relationship between anxiety, depression, sex, obesity, and internet addiction in Chinese adolescents: A short-term longitudinal study. Addictive Behaviors, 90, 421–427. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2018.12.009
• Manap, A., & Durmuş, E. (2021). Dijital ebeveynlik farkındalığının çeşitli değişkenler, aile içi roller ve çocukta internet bağımlılığı açısından incelenmesi. e International Journal of Educational Research, 12(1), 141-156. https://doi.org/10.19160/ijer.837749
• Ogelman, H. G., Erten Sarıkaya, H., Güngör, H., & Körükçü, Ö. (2018). Examining the effect of social-emotional prevention program on social and communication skills of disadvantaged preschool children. International Journal of Academic Research in Education, 4(1-2), 27-40. https://doi.org/10.17985/ijare.525173
• Özkılıç Kabul, N. D. (2019). Üç yaş çocuklarda teknoloji alet kullanımının sosyal beceri, oyun becerisi ve dil gelişimi üzerindeki etkilerin incelenmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Pazarcıkcı, F., Ağralı, H., & Aydınlı, A. (2022). Annelerin dijital ebeveynlik farkındalığının sağlık okuryazarlığı ve çeşitli değişkenler ile ilişkisi. Bağımlılık Dergisi, 23(3), 292-301. https://doi.org/10.51982/bagimli.1004480
• Radesky, J. S., Weeks, H. M., Ball, R., Schaller, A., Yeo, S., Durnez, J., … & Barr, R. (2020). Young Children's Use of Smartphones and Tablets. Pediatrics, 146(1), e20193518. https://doi.org/10.1542/peds.2019-3518
• Rahayu, N. W., & Haningsih, S. (2021). Digital parenting competence of mother as informal educator is not inline with internet access. International Journal of Child-Computer Interaction, 29, 100291. https://doi.org/10.1016/j.ijcci.2021.100291
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (2022). İlçelerin Sosyo-Ekonomiklik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması. https://www.sanayi.gov.tr/merkez-birimi/b94224510b7b/sege/ilce-sege-raporlari adresinden erişilmiştir.
• Sürsavur, L., Kanmaz, T., & Bakır, V. (2022, Şubat 21-22). Okul öncesi dönemde çocuğu olan ebeveynlerin dijital ebeveynlik farkındalık düzeylerinin incelenmesi. [Conference presentation]. 4th International Social Sciences and Innovation Congress, Brest, France.
• Şimşek, Z. C., Canbeldek, M., & Işıkoğlu, N. (2023). Ebeveynlerin pandemi sürecinde dijital ebeveynliğe yönelik deneyimleri. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 55, 250-271. https://doi.org/10.53444/deubefd.1221315
• Thompson, D. A., & Tschann, J. M. (2016). Factors contributing to background television exposure in low-ıncome mexican-american preschoolers. Maternal and Child Health Journal, 20(9), 1835–1841. https://doi.org/10.1007/s10995-016-1986-0
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2023). Hanehalkı bilişim teknolojileri (BT) kullanım araştırması, 2023. Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2023-49407
• Yaman, F. (2018). Türkiye’deki ebeveynlerin dijital ebeveynlik öz yeterliklerinin incelenmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Yaman, F., Dönmez, O., Akbulut, Y., Kabakçı Yurdakul, I., Çoklar, A., & Guyer, T. (2019). Ebeveynlerin dijital ebeveynlik yeterliklerinin çeşitli demografik değişkenler açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 44(199). http://dx.doi.org/10.15390/EB.2019.7897
• Yay, M. (2019). Dijital ebeveynlik. Yeşilay Yayınları.
• Yıldız, İ., & Kanak, M. (2021). Çocukların dijital teknoloji kullanımı ve ebeveyn yaklaşımları: Kesitsel bir çalışma. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 15(2), 306-314. https://doi.org/10.21763/tjfmpc.797346
• Wilkinson, C., Low, F., & Gluckman, P. (2021). Screen time: The effects on children’s emotional, social, and cognitive development. Koi Tū: The Centre for Informed Futures. https://informedfutures.org/wp-content/uploads/pdf/Screen-time-The-effects-on-childrens-emotional-social-cognitive-development.pdf
• World Health Organization. (‎2019)‎. Guidelines on physical activity, sedentary behaviour and sleep for children under 5 years of age. World Health Organization. https://iris.who.int/handle/10665/311664
• Wu, C. S., Fowler, C., Lam, W. Y., Wong, H. T., Wong, C. H., & Yuen Loke, A. (2014). Parenting approaches and digital technology use of preschool age children in a Chinese community. Italian journal of pediatrics, 40, 44. https://doi.org/10.1186/1824-7288-40-44