TARİH ARAŞTIRMALARINDA SÖZLÜ TARİH YÖNTEMİ VE ÇEVRİMİÇİ SÖZLÜ TARİH ARŞİVLERİNDEN ÖRNEKLER

Year 2022, Volume: 9 Issue: 2, 135 - 173, 24.10.2022

Gülsüm Tütüncü

Abstract

Tarih bilimi nitel araştırma yaklaşımları arasında edebiyat, sosyoloji, dilbilim, eğitim bilimleri gibi alanlar ile en fazla anlatı araştırması yaklaşımına oturmaktadır. Tarih araştırmalarında özellikle yakın dönemleri ele alan pek çok araştırmada nitel veri kaynağı olarak sözlü tarih çalışması yapılmaktadır. Sözlü tarih çalışmalarının nitel araştırmaların görüşme(mülakat) ve anket yöntemlerinden ayıran/ayrılması gereken önemli farkları vardır. Bu farklılık tarih biliminin ideografik özelliğinin ve mümkün olduğunca objektif tarih yazımı çabasının bir sonucu olarak ortaya çıkar. Bu çalışma öncelikle bu farklılıkları tanımlayarak sözlü tarih yöntemini netleştirmeyi amaçlamakta ve son yıllarda sözlü tarihe artan ilgiyi ve yayınlanan çalışmaların sonuçlarını analiz etmeye çalışmaktadır.

1948 yılında Columbia Üniversitesi’nde kurumsallaşmaya başlayan sözlü tarih yöntemi bu kurumsallaşma sürecinde çeşitli projeler ve çalışmalar yoluyla çeşitli konulara odaklanan sözlü tarih arşivleri oluşmasına neden olmuştur. Bu arşivler sosyal bilim araştırmalarına katkı sağlayacak önemli bilgiler içermektedirler. Bu çalışma çevrimiçi olarak ulaşılabilen arşiv örneklerinin tamamına ulaşmaya çalışarak araştırmacılara yardımcı olmayı amaçlamıştır. Çevrimiçi arşivler çevrimiçi olarak taranmış, çevrimiçi kolay ulaşılabilen örnekler listelenmiş, içerikleri hakkında kısa bilgi verilmiştir. Yine de gözden kaçan örnekler olabileceği unutulmamalıdır.

Sözlü tarih, P. Thompson’un Geçmişin Sesi kitabında belirttiği üzere tarihin hem en eski hem de en yeni biçimidir. Disiplinlerarası çalışmalarla tarihin alanını ve kaynaklarını dikkatli kullanımla genişleten önemli bir değişimin parçasıdır. Gündelik yaşama ve insana ilişkin her şey sözlü tarihin konusu olabilir. Sözlü tarihin öncelikli amacı, yaşamöykülerinin ve tanıklıkların anlatıldığı ses veya görüntü yoluyla kaydedilmiş bir kaynak oluşturmaktır. Hafızanın yanılabilirliği gerçeği nedeniyle anılar, seyahatnameler ya da biyografi çalışmalarında olduğu gibi hem verilerin toplanmasında hem de analizinde büyük bir dikkat ve deneyim gereklidir. Yöntemin netleşmesi, doğru bilgiye ulaşılmasını sağlamak açısından önemlidir. Araştırmanın planı, sözlü tarihin Dünya’daki ve Türkiye’deki gelişimini açıklayarak başlayacak, sözlü tarih yöntem ve farklılıklarını açıklayarak devam edecek ve çevrimiçi ulaşılabilen sözlü tarih arşivlerini listeleyerek, bulguların analiz ve değerlendirmesi ile bitecektir.

Keywords

Sözlü Tarih, Tarih Araştırmalarında Yöntem, Sözlü Tarih Arşivleri

THE METHOD OF ORAL HISTORY IN HISTORY RESEARCHES AND EXAMPLES FROM ORAL HISTORY ARCHIVES

Abstract

Among the qualitative research approaches, the science of history is mostly based on the narrative research approach along with the areas such as social sciences; literature, sociology, linguistics and educational sciences. Oral history study is exercised in history researches, as qualitative data source in many studies especially on which are dealing with most modern periods. Oral history studies have significant differences which should be distinguished from the interview and survey methods of qualitative research. This difference emerges as a result of the ideographic feature of the science of the history and the effort to write historiography as objectively as possible. This study primarily aims to clarify the oral history method by defining these differences and tries to analyze the increasing interest in oral history in recent years and the results of published studies.

Oral history method which began to be institutionalized at Columbia University in 1948, led to formation of oral history archives focusing on various subjects through various projects and studies in this institutionalization process. These archives contain important information that will contribute to social sciences research. This study aimed to help researchers by trying to list the archives which can be accessed online in an index.

Oral history is both the oldest and the newest form of history, as P. Thompson points out in his book “The Voice of The Past”. Oral history is part of an important change which expands the field and sources of history through interdiciplinary studies. Everything related to daily life and human beings can be the subject of oral history. The primary purpose of oral history is to create a recorded source of life stories and testimonies through audio or video. Due to the fact that memory is fallible, great care and experience are required both in the collection and analysis of data, as inmemories, travelogues or biography studies. Clarification of the method is important in order to ensure that the correct information is reached. The plan of research will start by explaining the development of oral history in the World and Turkey, continue by explaining the methods and differences of oral history and as well as the online directory of oral history archives and will end with the analysis and evaluation of the findings.

Keywords

Oral history, method of historical research, oral history archives

References

• Balay, B. ve Ocak E. (2006). Sözlü Tarih Çalışmalarında Video Teknolojisinin Kullanılması. Kuşaklar, Deneyimler, Tanıklıklar Türkiye'de Sözlü Tarih Çalışmaları Konferansı. A. İlyasoğlu& G. Kayacan (Ed.). (s. 263-272). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Bloch, M. (2013). Tarihin Savunusu veya Tarihçilik Mesleği. Ali Berktay (Çev.). İstanbul: İletişim.
• Burke, P. Bloch, M. Febvre, L. Braudel, F. McLennan G. Ladurie, E.L. Vılar, P. Hobsbawm, E. Lefebvre, H. Jones, G.S. (2007). Tarih ve Tarihçi Annales Ekolü İzinde. Ali Boratav (Der.). İstanbul: Kırmızı.
• Caunce, S. (2001). Sözlü ve Yerel Tarihçi. Bülent Bilmez-Alper Can (Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Çaykent, Ö. (2015). Sözlü Tarih .Tarih İçin Metodoloji, Ahmet Şimşek (Ed.). (126-134). İstanbul: Pegem Akademi .
• Danacıoğlu, E. (2010). Geçmişin İzleri: Yanıbaşımızdaki Tarih İçin Bir Kılavuz. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Dere, İ. ve Dinç, E.(2020). Sözlü Tarihin Geçerliliği ve Güvenilirliği Üzerine Bir Değerlendirme. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 21 (2). 275-289.
• Dere, İ. (2019a). Sözlü Tarihin Kaynakları: Bir Bibliyografya Çalışması . Tarihyazımı, 1 (1).79-122.
• Dere, İ. (2019b). Sözlü Tarihin Eğitim Uygulamalarına Entegrasyonunda Bir Başarı Öyküsü: The Foxfire Projesi. Journal Of Theoretical Education Science, 12 (2), 511-531.
• Dere, İ ve Akıncı, Z. (2021). Türkiye'de Kurum ve Kuruluşların Yaptıkları Sözlü Tarih Projelerinin Analizi. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi , 46, 379-400.
• Dunaway, D.K. & Baum, W.K. (1996). Oral History: An Interdisciplinary Anthology. Maryland: Rowman&Littlefield.
• Iggers, G. (2000). Bilimsel Nesnellikten Postmodernizme Yirminci Yüzyılda Tarih Yazımı. Gül Çağalı Güven (Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Kaya, T. (2011). Chicago Okulu: Chicago'ya Özgü Bir Perspektif. Sosyoloji Dergisi , 3(22), 367-383.
• Kyvig, D.E. ve Marty, M. A. (2000). Yanıbaşımızdaki Tarih. Nalan Özsoy (Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Metin, C. (2002). Sözlü Tarih ve Türkiye'deki Gelişimi . Türk Kültürü ,469, 288-298.
• Özbaş, A. ve Öztaş, S. (2021). Sözlü Tarih ve Tarih Yazımındaki Değişim. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi ,25, 154-168.
• Solmaz, G. (2001). Tanıkların Diliyle Ermeni Vahşeti: Bir Sözlü Tarih Denemesi . Ankara: Yeni Türkiye .
• Tanrıverdi, H. ve Köksal, G. (2018). Etnografik Araştırma . Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri Nicel, Nitel ve Karma Tasarımlar için Bir Rehber, Şebnem Aslan (Ed.) (s. 245-255). Konya: Eğitim.
• Thompson, P. (1999). Geçmişin Sesi . Şehnaz Layıkel (Çev.). İstanbul : Tarih Vakfı Yurt .
• Tokmak, M. (2016). Sözlü tarih ve Derinlemesine Görüşme . Ardahan Üniversites, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi , 2(3), 83-98.
• Tosh, T. (1997). Tarihin Peşinde. Özden Arıkan (Çev.). İstanbul : Tarih Vakfı Yurt .
• Not: kaynakçanın tamamı karakter sınırı nedeniyle bu kutucuğa sığmamıştır.