THE DISTINCTION BETWEEN NECESSARY AND CONTINGENT TRUTHS IN THE CONTEXT OF THE PRINCIPLES OF LOGIC IN LEIBNIZ

Year 2025, Volume: 12 Issue: 2, 800 - 823

Mustafa Kaya

https://doi.org/10.69878/deuefad.1689545

Abstract

The basis of Leibniz's philosophy is his understanding of logic. He emphasised the central role of logic in philosophy by grounding his theory of metaphysics, knowledge and ethics in logical principles. He also made an important contribution to classical logic by considering the principle of sufficient-cause as a logical principle. In order to support his metaphysical and epistemological views, Leibniz starts from the two fundamental principles of classical logic: non-contradiction and sufficient-cause. In this respect, he distinguishes between the truths of reason and the truths of fact and brings a new perspective to the problem of method, one of the most critical issues of modern philosophy. As a rationalist, he addressed the methodological debates between the empiricists and rationalists of his time in terms of analysing the truth status of propositions, and in order to develop a solution to this problem, he identified two levels of truth: truths of reason and truths of fact. Propositions concerning truths of reason are a priori and analytical since they can be proved by a finite analysis. On the other hand, propositions about factual truths can only be verified in an infinite process of analysis; however, due to the limited analytical ability of the human mind, they are considered a posteriori and cannot be proved conclusively. According to Leibniz, this difference arises from the fact that propositions of reason and fact arrive at truth through different logical principles: while truths of reason are based on the principle of non-contradiction, truths of fact depend on the principle of sufficient-cause. This study aims to analyse Leibniz's distinction between truths of reason and truths of fact within the intellectual context of his own period, taking into account the principles of logic.

Keywords

Leibniz , Principle of contradiction , Principle of sufficient reason , Necessary truths , contingent truths

LEİBNİZ’DE MANTIK İLKELERİ BAĞLAMINDA AKIL VE OLGU HAKİKATLERİ AYRIMI

Abstract

Leibniz’in felsefesinin temelini mantık anlayışı oluşturur. O, metafizik, bilgi ve etik teorisini mantıksal ilkeler çerçevesinde temellendirerek felsefede mantığın merkezi rolünü vurgulamıştır. Ayrıca, yeter-sebep ilkesini mantıksal bir ilke olarak ele alarak klasik mantığa önemli bir katkıda bulunmuştur. Leibniz, metafizik ve epistemolojik görüşlerini desteklemek için klasik mantığın iki temel ilkesi olan çelişmezlik ve yeter-sebep ilkesinden yola çıkar. Bu doğrultuda, akıl hakikatleri ile olgu hakikatleri arasında bir ayrım yaparak modern felsefenin en kritik meselelerinden biri olan yöntem sorununa yeni bir bakış açısı kazandırır. Bir rasyonalist olarak, çağındaki empiristler ve rasyonalistler arasındaki yöntem tartışmalarını, önermelerin doğruluk durumlarını çözümleme açısından ele almış ve bu soruna bir çözüm geliştirmek adına hakikatin iki düzeyini belirlemiştir: akıl hakikatleri ve olgu hakikatleri. Akıl hakikatlerine ilişkin önermeler sonlu bir analizle kanıtlanabilir olduğu için a priori ve analitik niteliktedir. Buna karşılık, olgusal hakikatlere ilişkin önermeler ancak sonsuz bir analiz sürecinde doğrulanabilir; ancak insan zihninin sınırlı analiz yetisi nedeniyle bunlar a posteriori olarak kabul edilir ve kesin bir biçimde kanıtlanamaz. Leibniz’e göre bu fark, akıl ve olgu önermelerinin farklı mantıksal ilkeler aracılığıyla hakikate ulaşmasından kaynaklanır: akıl hakikatleri çelişmezlik ilkesine dayanırken, olgu hakikatleri yeter-sebep ilkesine bağlıdır. Bu çalışma, Leibniz’in akıl hakikatleri ve olgu hakikatleri ayrımını mantık ilkelerini dikkate alarak kendi döneminin düşünsel bağlamı içinde ele almayı amaçlamaktadır.

Keywords

Leibniz , Çelişmezlik ilkesi , Yeter sebep ilkesi , Akıl hakikatleri , Olgu Hakikatleri

References

• Antognazza, M. R. (2013). Leibniz (O. Düz, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ariew, R. (2024). G. W. Leibniz ile Samuel Clarke mektuplaşması (O. Düz, Çev.). alBaraka Yayınları.
• Aristoteles. (1996). Metafizik (A. Arslan, Çev.). Sosyal Yayınları.
• Copleston, F. (1996). Çağdaş felsefe c. 4-c: Leibniz (Yardımlı, Çev.). İdea Yayınevi.
• Cottingham, J. (2003). Akılcılık (B. Gözkan, Çev.). Doruk Yayınları.
• Çevikbaş, S. (2005). Bir şeyin başka her şeyden ayırt edilebilirliğini sağlayan ilke: bireyleşim (Aristoteles, A. Thomas, D. Scotus, Leibniz). Felsefe Tartışmaları, 35, 71-97.
• Deleuze, G. (2007). Leibniz üzerine beş ders (U. Baker, Çev.). Kabalcı Yayınları.
• Diemer, A. (1997). Ontoloji (D. Özlem, Çev.). Günümüzde Felsefe Disiplinleri içinde (ss. 97-136). İnkılap Kitabevi.
• Heineman, F. (1997). Bilgi kuramı. (D. Özlem, Çev.). Günümüzde Felsefe Disiplinleri içinde (ss. 181-204). İnkılap Kitabevi.
• Ishiguro, H. (1972). Leibniz’s philosophy of logic and language. Cornell University Press.
• Kahveci, K. (2002). Aklın ilkelerine ontolojik bir yaklaşım. Atatürk Üniversitesi Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 2, 231-242.
• Kahveci, K. (2012). Gottfried Wilhelm Leibniz’in felsefesinde bilgi teorisi ve mantık. Berikan Yayınevi.
• Kant, I. (2000). Prolegomena (I. Kuçuradi & Y. Örnek, Çev.). Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Karaca, A. M., & Doğan, S. (2023). Leibniz felsefesi’nde akılsal-olgusal hakikat ayrımı. Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, 20, 5-32.
• Kaya, M. (2025). Locke ve Leibniz’de doğuştan ideler tartışması. Beytulhikme An International Journal of Philosophy, 15(1), 137-162.
• Kırmacı, H. (2023). GW Leibniz ve ayırt edilemezlerin özdeşliği ilkesi metafizik ile mantığın sınırında bir sorun odağı. Beytulhikme: An International Journal of Philosophy, 13(4), 1-12.
• Leibniz, G. W. (1902). Correspondence with Arnould (G. R. Montgomery, Çev.). Discourse on Metaphysics, Correspondence with Arnauld and Monadology içinde (ss. 65-248). The Open Court Publishing Company.
• Leibniz, G. W. (1916). New essays concerning human understanding (A. G. Langley, Çev.). The Open Court Publishing Company.
• Leibniz. G. W. (1989). First truhts (L. E. Loemker, Çev.). Philosophical papers and letters içinde (2. bs, ss. 267-271). Kluwer Academic Publications.
• Leibniz, G. W. (1995). Philosophical writings (M. Morris & G. H. R. Parkinson, Çev.). The Everyman Library.
• Leibniz, G. W. (1998). Discourse on metaphysics (R. S. Woolhouse & R. Francks, Çev.). Philosophical Texts içinde (ss. 53-93). Oxford University Press.
• Leibniz, G. W. (2007). Theodicy, essays on the goodness of god, the freedom of man and the origin of evil (A. Farrer, Çev.). Bibliobazaar.
• Leibniz, G. W. (2011a). Monadoloji (A. Altınörs, Çev.). Doğu Batı Yayınları.
• Leibniz, G. W. (2011b). Doğanın ve inayetin akla dayalı ilkeleri Monadoloji içinde (ss. 66-80). (D. Çetinkasap, Çev.). Pinhan Yayıncılık.
• Loemker, L. (1989). Introduction. Leibniz, philosophical papers and letters içinde Kluwer Academic Publishers.
• Magee, B. (2001). Büyük filozoflar: Platon’dan Wittgenstein’a batı felsefesi (A. Cevizci, Çev.). Paradigma.
• O’Briant, W. H. (1968). Gottfried Wilhelm Leibniz’s general investigations concerning the analysis of concept and truths. University of Gorgia Press.
• Özlem, D. (2004). Mantık (7. Baskı). İnkılap Kitabevi.
• Parkinson, G. H. R. (Ed.). (1966). Logical papers: a selection. Clarendon Press.
• Platon. (2013). Philebos ya da haz duygusu üzerine (F. Akderin, Çev.). Say Yayınları.
• Platon. (2015). Timaios (F. Akderin, Çev.). Say Yayınları.
• Ross, G. M. (2002). Leibniz (C. Atila, Çev.). Altın Kitaplar Yayınevi.
• Russell, B. (1992). A critial exposition of the philosophy of Leibniz. Routledge Taylor and Francis Group.
• Saw, R. L. (1954). Leibniz. Pelican Books.
• Stache, W. (1952). Yeter sebep ilkesi. Felsefe Arkhivi, 3(2), 81-84.
• Ülken, H. Z. (1972). Genel felsefe dersleri. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.