BLOKZİNCİR-KRİPTO VARLIK BAĞLANTILI YAYGIN SAHTEKARLIK TÜRLERİNİN DOLANDIRICILIK VE İLİŞKİLİ SUÇLAR YÖNÜNDEN ANALİZİ

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 2, 805 - 846, 29.11.2023

İsa Başbüyük

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1375575

Öz

Blokzincir, akıllı sözleşme ve kripto varlıklar gibi teknolojik gelişmeler, bir taraftan kullanıcıların elektronik ortamda anonim ve aracısız işlem yapabilmesini mümkün kılarken, diğer taraftan malvarlığını hedef alan sahtekarlıkların işlenme yöntemine yeni bir boyut kazandırmıştır. En yaygın şekliyle “sözde kripto para borsaları, sahte kripto varlıklar, likidite boşaltma, fiyat manipülasyonu girişimleri, sözde yatırım ve madencilik uygulamaları” formunda karşılaşılan bu tarz sahtekarlıklar genelde dolandırıcılık suçuyla birlikte anılmaktadır. Ancak kripto varlık alanındaki yenilikçi vakıalar, yanlış beyan veya asılsız vaatlerle mağduru kandırarak menfaat sağlamaya ikna etmeyi yasaklayan Türk Ceza Kanunu m. 157’de tanımlanan dolandırıcılık suçunun kapsamını tartışmaya açmakta ve yeni düzenleme ihtiyacını gündeme getirmektedir. Bu çalışmanın konusu, öncelikle kripto varlık bağlantılı sahtekarlık olaylarını analiz edip, ortaya çıkış şekillerine göre sınıflandırmak; sonrasında ise sahtekarlık türü özelinde TCK m. 157’de düzenlenen dolandırıcılık suçunun uygulanabilirliğini test etmektir. Böylece dolandırıcılık suçunu tanımlayan düzenlemenin kripto varlık bağlantılı sahtekarlıklarla mücadelede yetersiz kaldığı noktaları ortaya çıkarmak ve yeni düzenlemede bulunması gereken özelliklere dikkat çekmek amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kripto varlık, Dolandırıcılık, Manipülasyon, Sahtecilik, Bitcoin madenciliği, Kripto para borsası, Likidite havuzu, Metaverse dolandırıcılığı

Kaynakça

• Akbulut, Berrin: “Fiyatları Etkileme Suçu”, TAAD, Yıl:6, Sayı:20 (Ocak 2015), s. 25-57.
• Akçakaya, Yusuf: “Saadet zinciri ile Bitcoin vurgunu”, Gazete Oksijen, 07.05.2021, (www.gazeteoksijen.com/turkiye/saadet-zinciri-ile-bitcoin-vurgunu-26804).
• Aksoy Retornaz, E. Eylem: “Ceza Hukuku Perspektifinden Blokzincir”, Gelişen Teknolojiler ve Hukuk I - Blokzincir ve Hukuk, 2. Baskı, İstanbul 2021.
• Aktolga Öztürk, Ayça: “Kripto Paralara İlişkin Dolandırıcılık Yöntemleri”, Finans Hukuku ve Gündemi Dergisi, Sayı 3, Şubat 2020, (https://www.kanunum.com/file/cid9721408_vid18006506_fid1042080)
• Altınöz, Utku/Altınöz, Hasip: Hile Ekonomisi, Piyasalarda Yatırımcı Psikolojisi ve Finansal Skandallar, Seçkin Yayıncılık, 2. Baskı, Ankara 2020.
• Aydın, Murat: “Piramit Satış Sistemlerinin Ceza Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”, Terazi Hukuk Dergisi, Cilt 9, Sayı 100, Aralık 2014, s. 461-466.
• Bacaksız, Pınar: “Metaverse ve Sanal Gerçeklik Ortamları Karşısında Ceza Hukuku”, İnÜHFD, 14(1), 2023, s. 289-303.
• Balcı, Murat/Çakır, Kerim: “Kripto Para Borsaları ve Güveni Kötüye Kullanma Suçu”, Prof. Dr. Selçuk Öztek'e Armağan, Ankara 2022, s. 447-473.
• Balcı, Murat/Çakır, Kerim: “Kripto Para Dolandırıcılığı”, Terazi Hukuk Dergisi, 16(181), 2021, s. 1684-1689.
• Balcı, Umut: “Kripto Paraların Ceza Hukuku Boyutu ve Türk Mevzuatındaki Muhtemel Düzenlenme Yeri”, TBBD, 2021 (155), s. 203-259.
• Başbüyük, İsa: “Blokzincir Üzerinden Fon Toplama: Kripto Varlık Arzı (ICO) ve Sermaye Piyasası Kanunundaki Suçlarla İlişkisi”, (Ed.) Ekici, Şahin/Solak, Ekrem/Avşar, Muhammed Emre, Uluslararası Bilişim ve Teknoloji Hukuku Sempozyumu Tebliğler Kitabı, Adalet Yayınevi, Ankara 2021, s. 313-328, (Anılış, “Blokzincir Üzerinden Fon Toplama”).
• Başbüyük, İsa: “Hırsızlık ve Dolandırıcılık Suçlarının Bilişim Sistemlerinin Araç Olarak Kullanılması Suretiyle İşlenmesi”, Ceza Hukuku Dergisi, 5(14), Aralık 2010, s. 151-192.
• Başbüyük, İsa: “İnternet Bankacılığı Aracılığıyla Yapılan Hukuka Aykırı Havalenin Bilişim Suçları Bakımından Değerlendirilmesi”, Ceza Hukuku Dergisi, Sayı:21 - Nisan 2013, s. 197-214.
• Başbüyük, İsa: Dolandırıcılık Suçunda Hile Unsuru, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2019, (Anılış, “Hile Unsuru”).
• Bilgili, Fatih/Cengil, M. Fatih: “Bitcoin Özelinde Kripto Paraların Eşya Niteliği Sorunu”, SSRN 2019, (https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3432713).
• Bulut, Esra: “Klasik Ponzi Girişimcilikten Dijital Ponzi Girişimciliğe: Benzer Taktikler, Farklı Platformlar”, Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, Cilt 14, Sayı 26, Ocak 2022, s. 18-54.
• Cramer, Peter/Perron, Walter: S/S-StGB § 263, 29. Auflage, München, 2014.
• Danial, Kiana: “3 Different Types Of Cryptocurrency Exchanges: CEX, DEX, And Hybrid”, Nasdaq, 12.07.2018, (www.nasdaq.com/articles/3-different-types-cryptocurrency-exchanges-cex-dex-and-hybrid-2018-07-12).
• Dhir, Rajeev: “Pump and Dump”, Investopedia, Laws & Regulatıons - Crıme & Fraud, 02.06.2021, (https://www.investopedia.com/terms/p/pumpanddump.asp9).
• Doyle, Charles: Mail and Wire Fraud: A Brief Overview of Federal Criminal Law, Congressional Research Service, CRS REPORT, 11.02.2019.
• Dülger, Murat Volkan/Özkan, Onur: “Kirpto Para Suçları: Kripto Para Birimlerinin Hukuki Boyutu ve Türk Ceza Kanunu Bakımından Değerlendirilmesi”, Prof. Dr. Mehmet Emin Artuk’a Armağan, Ankara 2020, s. 963-994.
• Eker Kazancı, Behiye/Zeyrek, İlker: “TCK’da Dolandırıcılık Suçu”, D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Durmuş TEZCAN’a Armağan, Cilt 21, Özel Sayı, 2019, s. 517-583.
• Ekici Şahin, Meral: Dolandırıcılık Suçu, Adalet Yayınevi, Ankara 2019.
• Frankenfield, Jake: “Cryptocurrency Wallet: What It Is, How It Works, Types, Security”, Investopedia, 27.05.2022, (https://www.investopedia.com/terms/b/bitcoin-wallet.asp).
• Frankenfield, Jake: “Initial Coin Offering (ICO)”, Investopedia, 03.11.2020, (www.investopedia.com/terms/i/initial-coin-offering-ico.asp).
• Frankenfield, Jake: “Shitcoin”, Investopedia, 24.06.2021, (www.investopedia.com/terms/s/shitcoin.asp).
• Gensler, Chair Gary: “Prepared Remarks of Gary Gensler On Crypto Markets Penn Law Capital Markets Association Annual Conference”, U.S. SECURITIES AND EXCHANGE COMMISSION, Speech, 04.04.2022, (https://www.sec.gov/news/speech/gensler-remarks-crypto-markets-040422).
• Gouda, Namrata: “Key Differences Between IDO, ICO, IEO, and IPO”, https://medium.com/geekculture/key-differences-between-ido-ico-ieo-and-ipo-10dad82b9e5d).
• Haentjens, Matthias/Graff, Tycho De/Kokorin, Ilya: “The Failed Hopes of Disintermediation: Crypto-Custodian Insolvency, Legal Risks and How to Avoid Them”, Singapore Journal of Legal Studies, No 2, 2020, s. 526-563.
• Hakeri, Hakan: “Zincirleme-Piramitsel Oyunlar Düzenleme Suçu”, YD, Ocak-Nisan 2001, Sayı: 1-2, s. 137-172.
• Heimbach, Lioba/Wnag, Ye/Wattenhoffer, Roger: “Behavior of Liquidity Providers in Decentralized Exchanges”, Cornell University, arXiv.org, 11.10.2021, (https://arxiv.org/pdf/2105.13822.pdf).
• Hong, Euny: “How Does Bitcoin Mining Work?”, Invostepedia, 05.05.2022, (https://www.investopedia.com/tech/how-does-bitcoin-mining-work/).
• Jeager, Jaclyn: “Anatomy of a cryptocurrency pyramid scheme”, Compliance Week, 01.04.2019, (www.complianceweek.com/risk-management/anatomy-of-a-cryptocurrency-pyramid-scheme/26820.article).
• Johnson, Kristin N.: “Decentralized Finance: Regulating Cryptocurrency Exchanges”, Wm. & Mary Law Review, Volume 62, 2021, s. 1911-2001.
• Kangal, Zeynel: Dolandırıcılık Suçu, Özel Ceza Hukuku Cilt IV, Malvarlığına Karşı Suçlar, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2018.
• Kapancı, Kadir Berk: “Özel Hukuk Penceresinden Blokzincir: Sanal Para Değerleri ve Akıllı Sözleşmeler Üzerine Değerlendirmeler”, Gelişen Teknolojiler ve Hukuk 1- Blokzincir, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2020, s. 111-154.
• Kleinberg, Bennet/Kamps, Josh: “To The Moon: Defining And Detecting Cryptocurrency Pump-And-Dumps”, Crime Science, 7, No: 18, 2018, s. 3, (https://crimesciencejournal.biomedcentral.com/track/pdf/10.1186/s40163-018-0093-5.pdf).
• Kurşat, Zekeriya: Borçlar Hukuku Alanında Hile Kavramı, Seçkin Yayıncılık, İstanbul 2003.
• Lanz, Jose Antonio: “What Makes a Shitcoin 'Shit'? Major Figures in Crypto Disagree”, Dcrypto, News 13.11.2022, (https://decrypt.co/114305/what-makes-a-shitcoin-shit-major-figures-in-crypto-disagree).
• McGinley, Ian: “Wire fraud: the most powerful law in crypto right now”, Routers, 23.08.2022, (www.reuters.com/legal/legalindustry/wire-fraud-most-powerful-law-crypto-right-now-2022-08-23/).
• Nilsson, Kim: “The missing MtGox bitcoins”, 19.04.2015, WIZSEC Bitcoin Security Specialist, (https://blog.wizsec.jp/2015/04/the-missing-mtgox-bitcoins.html).
• O’Connor, Fergal/Lucey, Michael: “The Incomplete History of My Big Coin”, Handbooks in Alternative Investments, (Editors J. Batten, B. Lucey and S. Corbett), (internet kopyası için https://ssrn.com/abstract=3905960).
• Oliveira, Luis/Zavolokina, Liudmila/Bauer, Ingrid/Schwabe, Gerhard: “To Token or not to Token: Tools for Understanding Blockchain Tokens”, In: International Conference of Information Systems (ICIS 2018), San Francisco, USA, 12-16/12/2018, ICIS, s. 1-18.
• Özbek, Veli Özer/Doğan, Koray/Bacaksız, Pınar: Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, 17. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2022.
• Özdemir, Gençer: “Kripto Paraların Eşya Niteliği”, SDÜHFD, Cilt 11, Sayı 1, 2021, s. 289-306.
• Özen, Ercan/Vurur, N. Sertap: “Digital Era Digital Risks: The Case Study of Turkish Crypto Currencies Market”, 15’th International Scientific Practical Conference, Volume 2, Moldova 2021, s. 10-13, (https://ibn.idsi.md/sites/default/files/imag_file/p-10-13.pdf).
• Penke, Michel: “40 Millionen verdient, Firma unerreichbar, Chef twittert Urlaubsbilder”, WETL, Wirtschaft & Technik, 18.04.2018, (https://www.welt.de/wirtschaft/webwelt/article175595788/Fintech-Start-up-Hack-oder-ICO-Betrug-Was-ist-bei-Savedroid-los.html).
• Puggioni, Valerio: “Crypto rug pulls: What is a rug pull in crypto and 6 ways to spot it”, Cointelegraph, 06. 02.2022, (https://cointelegraph.com/explained/crypto-rug-pulls-what-is-a-rug-pull-in-crypto-and-6-ways-to-spot-it).
• Raymond, Nate: “My Big Coin virtual currency firm founder convicted of fraud”, ROUTERS, 21.07.2022, (https://www.reuters.com/legal/government/my-big-coin-virtual-currency-firm-founder-convicted-fraud-2022-07-21/).
• Reiff, Nathan: “What Are Centralized Cryptocurrency Exchanges?”, Investopedia, 27.08.2021, (https://www.investopedia.com/tech/what-are-centralized-cryptocurrency-ex changes/).
• Rossow, Andrew: “What Are Rug Pulls? Are They a Crime?”, NFT NOW, 28.11.2022, (https://nftnow.com/guides/scams-explained-what-are-rug-pulls-and-are-they-a-crime/).
• Santos, Michael: “Crypto Pump & Dump Fraud”, Cryptocurrency Securıtıes Fraud (McAfee Pump & Dump Case), PRISON PROFESSORS, (https://prisonprofessors.com/crypto-pump-dump-fraud/).
• Sarel, Roee: “Property Rights in Cryptocurrencies: A Law and Economics Perspective.” North Carolina Journal of Law & Technology, vol. 22, no. 3, April 2021, s. 389-446.
• Sarıkaya, Samet: “Kripto Varlık Dolandırıcılığı”, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 9, Sayı 2, Temmuz 2023, s. 555-581.
• Satsuk, Pavel: “Types of Cryptocurrency Exchanges”, soft-fX, (www.soft-fx.com/blog/types-of-cryptocurrency-exchanges/).
• Sherry, Benjamin: “What Is an ICO?”, Investopedia, 25.08.2021, (www.investopedia.com/news/what-ico/).
• Singletary, Michelle: “Six signs crypto investment is a classic Ponzi scheme”, The Washington Post, 18.05.2022, (https://www.washingtonpost.com/business/2022/05/18/fbi-eminifx-crypto-pyramid-scam/).
• Stokel-Walker, Chris: “How a Squid Game Crypto Scam Got Away With Millions”, WIRED, Security, 02.12.2021, (https://www.wired.com/story/squid-game-coin-crypto-scam/).
• Tahan, Özge: “Kripto Paraların Türk ve Alman Ceza Hukuku Düzenlemeleri Yönünden Değerlendirilmesi” Suç ve Ceza Dergisi, C: 14, S:1, 2021, s. 99-159.
• Tarakçıoğlu, Esra: “Kripto Varlıklar ve Ceza Hukuku Sorumluluğu”, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 11, Sayı 2, Aralık 2021, s. 295-352.
• Telvetoğlu, Mete: Hukuki Yönleriyle Kripto Varlıklar ve Kripto Varlıkların İlk Arzı (Initial Coin Offering), 2. Baskı, İstanbul 2021.
• Tepe, İlker: “Fiyatları Etkileme Suçu (TCK m. 237)”, Ceza Hukuku Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 14, Aralık 2010, s. 89-102.
• Tezcan, Durmuş/Erdem, Mustafa Ruhan/Önok, Rıfat Murat: Teorik ve Pratik Ceza Özel Hukuku, 20. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2020.
• Tröndle, Herbert/Fischer, Thomas: Strafgesetzbuch und Nebengesetze, 52. Auflage, München, 2004.
• Uçkun, Nurullah/Dal, Lokman: “Kripto Para Yatırımcılarında Finansal Risk Toleransı”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı 89, Ocak 2021, s.155-170.
• Wessels, Johannes/Hillenkamp, Thomas: Strafrecht BT 2, 39. Aufl. 2016.
• Xu, Jiahua/Livshits, Benjamin: “The Anatomy of a Cryptocurrency Pump-and-Dump Scheme”, 28th USENIX Security Symposium (USENIX Security 19), 2019, Santa Clara, CA, USA, (https://www.usenix.org/system/files/sec19-xu-jiahua_0.pdf).
• Young, Martin: “Polywhale Team Jumps Ship Amid DeFi Rug Pull Accusations”, Yahoo Finance, 22.06.2021, (https://finance.yahoo.com/news/).
• Zetzsche, Dirk A./Buckley, Ross P./Arner, Douglas W./Linus, Föhr: “The ICO gold rush: it’s a scam, it’s a bubble, it’s a super challenge for regulators” University of Luxembourg Law Working Paper, No. 11, 2017, UNSW Law Research Paper, No. 83.
• Zhang, Qiang/Liao, Baoyu/Yang, Shanlin: “Application of blockchain in the field of intelligent manufacturing”, Frontiers of Engineering Management, Volume 7, 2020, s. 578-591.