DEVLETİN CEZALANDIRMA YETKİSİNİN TOPLUM SÖZLEŞMESİ VE MEŞRUİYET EKSENİNDE TEMELLENDİRİLMESİ

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 2, 1703 - 1727, 26.11.2024

Selim Misafir

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1508569

Öz

Devlet gibi toplumsal yapıların henüz ortaya çıkmadığı dönemlerde de cezalandırmaya başvurulduğu görülmektedir. Cezalandırmanın ilk görünümleri diyebileceğimiz sistematik olmayan bu uygulamalarda, kamusal bir yetki söz konusu değildir. Devletli toplumların ortaya çıkışı ile cezalandırma yetkisinin zamanla devlet tekeline geçtiği öne sürülür. Toplum sözleşmesi teorisine göre, siyasal toplumu kurmak amacıyla hareket eden insanlar; cezalandırma yetkisini devlete devretmişler ve böylece bu yetki devlet tekeline girmiştir. Modern devlet ile devletin cezalandırma yetkisi, meşru şiddet tekeline sahip egemen gücün yönetimi altında işlerlik kazanmıştır. Tarihsel süreç itibariyle egemenlik anlayışında yaşanan dönüşümün söz edilen cezalandırma yetkisinin kullanımını ve genel olarak cezalandırma sistemini etkilediği görülmektedir. Günümüzde egemenliğin sınırsız olmamasına uyar biçimde devletin cezalandırma yetkisinin sınırsız olduğundan söz edilememekte ve dolayısıyla toplumsal yaşamın devamı bakımından kaçınılmaz olduğu bir gerçek olan bu yetkinin meşruiyetinin kimi durumlarda sorgulanması gündeme gelmektedir. Bu çalışmanın amacı, değişime uğrayan ceza adalet sisteminde devletin üstlenmiş olduğu rolün toplum sözleşmesi teorisi ekseninde kamu hukukundaki izleri ve hukuki temelleri bakımından meşruiyeti üzerinde durmaktır.

Anahtar Kelimeler

cezalandırma, ceza adaleti, devletin şiddet tekeli, meşruiyet, toplum sözleşmesi teorisi

Fundamentals Of The State's Authority To Punish Crime On The Axis Of Social Contract And Legitimacy

Öz

The punishment has also been used in periods when social structures such as states had not yet emerged. In these non-systematic practices, there is no public authority. With the emergence of state societies, it is argued that the authority to punish crime gradually passed to the state monopoly. According to the social contract theory, people who act to establish a political society transferred the authority to punish to the state. Thus, this authority became a state monopoly. The use of the said authority to punish crime and system of punishment has been affected by the transformation in the understanding of sovereignty. It is a fact that sovereignty is not unlimited in modern state. Similarly the state’s authority to punish crime is not unlimited although it is clearly inevitable in social life. And in some cases the legitimacy of the authority to punish crime is questioned. The aim of this study is to focus on the legitimacy of the state’s role in the improving criminal justice system in terms of its legal foundations and to include its traces in public law on the axis of the social contract theory.

Anahtar Kelimeler

criminal justice, legitimacy, monopoly on violence, punishment, social contract theory

Kaynakça

• Akad, Mehmet/Vural Dinçkol, Bihterin: Genel Kamu Hukuku, 7. Baskı, Der Yayınları, İstanbul 2013.
• Akal, Cemal Bâli: İktidarın Üç Yüzü, 6. Baskı, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara 2013.
• Atay, Ender Ethem: “Hukukta Meşruiyet Kavramı”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2, 1997, s. 121-166.
• Bauman, Zygmunt: Yasa Koyucular ile Yorumcular Modernite, Postmodernite ve Entelektüeller Üzerine, Çev. Kemal Atakay, 3. Baskı, Metis Yayınları, İstanbul 2012.
• Bayrak, Emek: “Siyasi İktidarın Geçirdiği Dönüşümler Bağlamında Cezalandırmanın Seyri”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 125, 2016, s. 39-58.
• Bayrak, Emek: “Şiddet Tekelinin Tarihsel Gelişimi ve Bugüne Dair Notlar”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 68, Sayı 1, 2019, s. 57-82.
• Beccaria, Cesare: On Crimes and Punishments and Other Writings, Cambridge University Press, Cambridge 2012.
• Bulut, Nihat: “Küreselleşme Sosyal Devletin Sonu mu?”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 52, Sayı 2, s. 173-197.
• Centel, Nur: “Cezanın Amacı ve Belirlenmesi”, Turhan Tufan Yüce’ye Armağan, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, İzmir 2001, ss. 337-372.
• Clastres, Pierre: Devlete Karşı Toplum, Çev. Mehmet Sert/Nedim Demirtaş, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 1991.
• Çapar, Selim/Yıldırım, Şükrü: “Hobbes ve Locke’un Devlet Düşüncesine Katkıları”, Türk İdare Dergisi, Cilt 77, Sayı 474, 2012, s. 77-102.
• Day, Frank D.: “Ceza Hukukunun Kökeni ve Doğası”, Çev. Devrim Aydın, Ceza Hukuku Dergisi, Sayı 16, s. 240-247.
• Değirmencioğlu Yıldız, Burcu: “John Locke’ta Doğa Durumu ve Direnme Hakkı”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt XX, Sayı 3, 2016, s. 375-410.
• Dinler, Veysel: Devletin Suç İhdas Etme ve Cezalandırma Yetkisinin Sınırı, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta 2013.
• Doehring, Karl: Genel Devlet Kuramı (Genel Kamu Hukuku), Çev. Ahmet Mumcu, İnkılap Kitabevi, İstanbul 2002.
• Dönmezer, Sulhi/Erman, Sahir: Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku Cilt: I, 14. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 1997.
• Foucault, Michel: Özne ve İktidar, Çev. Işık Ergüden/Osman Akınhay, 4. Baskı, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2014.
• Foucault, Michel: Hapishanenin Doğuşu, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, 6. Baskı, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara 2015.
• Garland, David: Punishment and Society A Study in Social Theory, The University of Chicago Press, Chicago 1990.
• Gauchet, Marcel: Yurttaşını Arayan Demokrasi, Der. ve Çev. Zeynep Savaşçın, İletişim Yayınları, İstanbul 2013.
• Göze, Ayferi: Siyasal Düşünceler ve Yönetimler, 14. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2013.
• Gözler, Kemal: Anayasa Hukukunun Genel Esasları, 5. Baskı, Ekin Yayınları, Bursa 2014.
• Grotius: Savaş ve Barış Hukuku, Çev. Seha L. Meray, Say Yayınları, İstanbul 2011.
• Güriz, Adnan: Hukuk Başlangıcı, 15. Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara 2013.
• Hafızoğulları, Zeki: Ceza Normu, 2. Baskı, US-A Yayıncılık, Ankara 1996.
• Hakyemez, Yusuf Şevki: Mutlak Monarşilerden Günümüze Egemenlik Kavramı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2004.
• Hobbes, Thomas: Leviathan, Çev. Semih Lim, 22. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2021.
• İbni Haldun: Devlet, Çev. Osman Arpaçukuru, 5. Baskı, İlke Yayıncılık, İstanbul 2013.
• İbni Haldun: Mukaddime Cilt I, Çev. Zakir Kadiri Ugan, 2. Baskı, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1970.
• Kapani, Münci, Politika Bilimine Giriş, 33. Baskı, Bilgi Yayınevi, Ankara 2013.
• Karadağ, Nergiz, Devlet-Şiddet İlişkisi Bağlamında Devletin Şiddet Tekeli, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2016.
• Karakehya, Hakan/Özger, Hande: “Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların Ortaya Çıkışında Etkili Olan Koşullar”, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, Cilt 8, Sayı 2, 2020, s. 169-201.
• Klein, Eckart: “Devletin Şiddet Tekeli”, Çev. Ali Emrah Bozbayındır, Anayasa Teorileri, Lale Yayıncılık, İstanbul 2014, s. 645-667.
• Locke, John: Yönetim Üzerine İkinci İnceleme, Çev. Fahri Bakırcı, 2. Baskı, Ebabil Yayınları, Ankara 2012.
• Metin, Yüksel/Dinler, Veysel: “Devletin Cezalandırma Yetkisinin Anayasal Sınırları”, Anayasa Mahkemesinin Kuruluşunun 50. Yılına Armağan, Anayasa Mahkemesi Yayınları, Ankara 2012, s. 3-54.
• Özbek, Veli Özer/Doğan, Koray/Bacaksız, Pınar: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 11. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2020.
• Özcan, Mehmet Tevfik: “Yazılı Hukukun Hareket Noktası Olarak İlkel Hukuk”, Anadolu Araştırmaları, Sayı 12, 1990, s. 55-82.
• Özcan, Mehmet Tevfik: Hukuk Sosyolojisine Giriş, 5. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2012.
• Özdek, Yasemin: “Küreselleşme Sürecinde Ceza Politikalarındaki Dönüşümler”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 33 Sayı 4, 2000, s. 21-48.
• Özkazanç, Alev: “Biyo-politik Çağda Suç ve Cezalandırma: Denetim Toplumunda Neo-liberal Yönetimsellik”, Toplum ve Bilim, Sayı 108, 2007, s. 15-52.
• Pierson, Christopher: The Modern State, 3rd Edition, Routledge, London and New York 2011.
• Platon: Devlet Adamı, Çev. Furkan Akderin, 3. Baskı, Say Yayınları, İstanbul 2014.
• Poggi, Gianfranco: Devlet: Doğası, Gelişimi ve Geleceği, Çev. Aysun Babacan, 4. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2014.
• Rousseau, Jean-Jacques: Toplum Sözleşmesi, Çev. Ali Timuçin, Bulut Yayınları, İstanbul 2007.
• Saygılı, Abdurrahman: “Mikro-İktidarın Bir Fiziği: Hapishane”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 53, Sayı 2, 2004, s. 177-196.
• Saygılı, Abdurrahman: “Modern Devletin Çıplak Sureti”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 59, Sayı 1, 2010, s. 61-97.
• Schlink, Bernhard: Geçmişe İlişkin Suç ve Bugünkü Hukuk, Çev. Reyda Ergün, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara 2012.
• Selçuk, Sami: “Eski Çağlarda Suç Hukuku”, Prof. Dr. Nevzat Toroslu’ya Armağan, Ankara Üniversitesi Yayınları, 2015, s. 1013-1059.
• Şaylan, Gencay: Değişim, Küreselleşme ve Devletin Yeni İşlevi, 2. Baskı, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara 2003.
• Tokgöz, Havva Begüm: “Cezalandırmanın Amacı ve Bu Bağlamda Ütopyalar Üzerine Bir Değerlendirme”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 22, Sayı 1, s. 431-467.
• Topuzkanamış, Engin: Hukuk ve Disiplin Modern Toplumda Hukuka Uymanın Dayanakları, Zoe Kitap, İstanbul 2019.
• Uygun, Oktay: İbni Haldun’un Devlet Kuramı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2008.
• Whitman, James Q.: “Between Self-Defense and Vengeance/Between Social Contract and Monopoly of Violence”, Tulsa Law Review, Cilt 39, Sayı 4, 2003, s. 901-924.
• Yıldırım, Tolga: “Affın Hukuki Mahiyeti ve 2018/2929 Sayılı Kanun Teklifinin Kısa Bir Değerlendirmesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 146, 2020, s. 9-53.
• Weber, Max: From Max Weber: Essays in Sociology, translated by H. H. Gerth and C. Wright Mills, Oxford University Press, New York 1946.
• Yürüşen, Melih: İnsan Doğası, Sosyal Düzen ve Değişim, Liberte Yayınları, 2013.
• Zabunoğlu, Yahya Kâzım: Kamu Hukukuna Giriş: Devlet - Tanım, Kaynak ve Unsurlar, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, No: 328, Ankara 1973.