İŞVERENİN SAĞLIK GÖZETİM BORCU

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 2, 917 - 973, 26.11.2024

Mehmet Refik Korkusuz , Sena Berfin Tunç

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1528638

Öz

Anayasal yaşam hakkı ve sağlık hakkının uzantısı olan iş sağlığı ve güvenliği kavramı çalışanlar açısından oldukça önemlidir. Çalışma yaşamındaki belirli risk faktörlerine karşı çalışanın sağlığının ve güvenliğinin korunması insani bir yaklaşımdır. Bu sebeplerle mevzuatta çeşitli düzenlemelere gidilmektedir. Çalışma hayatında çeşitli risklerin karşısında çeşitli tedbirler yer almaktadır. Bu tedbirler devlet, işçi ve işveren üzerinde sorumluluk yaratır.
İşveren çalışanın kişiliğini korumak zorundadır. Bunun yanında İş Sağlığı ve Güvenliği tedbirleri çerçevesinde de çeşitli yükümlülükleri doğmaktadır. İşveren bu yükümlülüğünü yerine getirirken bundan doğan masraflara kendisi katlanmalıdır. Bunları çalışanlara yansıtmamalıdır.
Sağlık gözetimi borcu, işverenin yerine getirmekle yükümlü olduğu bir sorumluluğudur. Tehlikeli, az tehlikeli ve çok tehlikeli işlerde işe girerken veya iş değişikliği durumunda işçinin sağlık raporu alması gerekmektedir. Bunun yanı sıra bu tür işlerde periyodik sağlık muayenesi yapılması gereklidir. İşverenin bu sağlık gözetimi borcu iş kazası ve meslek hastalığını önleme konusunda oldukça faydalıdır. Çalışan işe girerken yapacağı işe uygun olup olmadığının belirlenmesi noktasında rapor hazırlanmaktadır. Bunun dışında çalışır vaziyette olduğu durumda da düzenli olarak yapılan muayenelerde çalışanın meslek hastalığına tutulma veya iş kazası geçirmesinde şüpheler bulunduğunda mahkemelerce celp edilerek gerekçelendirmede delil olarak dayanılabilecektir. Sadece emsal çalışan işçilere değil uzaktan çalışma modeliyle çalışan kişilerde de işverenin sağlık gözetim borcu ve iş sağlığı ve güvenliğinden kaynaklanan sorumluluğu doğmaktadır.
İşveren bu tarz borçlarına uymazsa çeşitli yaptırımlarla karşı karşıya kalır. Özellikle bu borcun sonucunda iş kazası veya meslek hastalığı gibi sonuçlar varsa işverenin hukuki ve hatta cezai sorumluluğuna gidilebilecektir. Sağlık gözetimi borcuna uymayan işveren, eksik rapor varsa veya hiç rapor yoksa bu gibi durumlarda her bir çalışan için idari para cezası ödemek zorunda kalacaktır. Bunun yanında iş kazası durumunda işverenin cezai sorumluluğuna da gidilebilecektir.

Anahtar Kelimeler

İş sağlığı ve güvenliği hukuku, sağlık gözetimi, işverenin yükümlülüğü, işçinin yükümlülüğü, sağlık

The Employer’s Obligation of Health Surveillance

Öz

The term of Occupational health and Safety that consequence of the constitutional right to life and health is really important for workers. It is human approach which protection of workers health and safety from certain risks in working life. For these reasons there are various regulations in the legislation. In working life there are many risks but against those there are various measures. Those measures create different type of liability for state, employer and employee. Employer must protect employe’es personalities. Therefore, employer has responsibility for taking measures about occupational health and safe. Employer must pay all expenses in fulfilling this obligation. Employer cannot pass these costs on to employees.
Health surveillance is responsibility that the employer is obliged to fulfill., When starting a job in dangerous, less dangerous or very dangerous jobs or in case of a change of job, the worker must obtain a health report. In addition, periodic health examinations are required in such jobs. This health surveillance obligation of the employer is very useful in preventing work accidents and occupational diseases. A report is prepared to determine whether the employee is suitable for the job he/she will do when he/she enters the job. Apart from this, when there are suspicions of the employee suffering from an occupational disease or having a work accident during regular examinations when employee is in working condition, medical reports can be called by the courts and relied upon as evidence in justification. The employer has health surveillance obligations and responsibilities arising from occupational health and safety, not only for comparable workers but also for people working with a remote working model.
If the employer does not comply with such obligations, it faces various sanctions. Especially if there are consequences such as a work accident or occupational disease as a result of this responsibility the employer may be take legally and even criminally liable. The employer who does not comply with the health surveillance obligation will have to pay an administrative fine for each employee in such cases if there is an incomplete report or no report at all. In addition, in case of a work accident, the employer may be held criminally liable.

Anahtar Kelimeler

Occupational health and safety law, health survelliance, employer’s liability, worker’s liability, health

Kaynakça

• Akın, Levent: “İş Sağlığı ve Güvenliğinde İşverenin Cezai Sorumluluğu”, TİSK Akademi Dergisi, Sayı: 1, 2008, s. 210-231.
• Akın, Levent: İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunun İşverenin Hukuki Sorumluluğuna Etkisi, Cilt: 20, Sayı: 1, Prof. Dr. Ali Rıza Okur’a Armağan, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2014, s. 657-674.
• Akpınar, Teoman: İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku, Ekin Yayıncılık, Ankara 2018.
• Alp, Mustafa, “Tele Çalışma (Uzaktan Çalışma)”, Prof. Dr. Sarper Süzek’e Armağan, Beta Yayınclık, 2011, s. 795-854.
• Arıcı, Kadir: Türk Sosyal Güvenlik Hukuku, Gazi Kitabevi, 2. Baskı, Ankara 2022.
• Arslan, Seda: “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa göre İşverenin Genel Yükümlülükleri”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Araştırmaları Dergisi, Prof. Dr. Ali Rıza Okur’a Armağan, 2014, Cilt: 20, Sayı: 1, s. 774-801.
• Ateş, Zehra Gizem: “Covid-19’un İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Konusunda Alması Gereken Önlemlere Etkisi”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Covid-19 Hukuk Özel Sayısı, Cilt: 19, Sayı: 38, 2020, s. 161-179.
• Aydın, Ufuk/Ezer, Burcu: “İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatına Aykırılık Sebebiyle Uygulanan İdari Para Cezalarına İlişkin Sorunlar”, Çalışma ve Toplum Dergisi, Cilt:4, Sayı:43, 2014, s. 11-32.
• Aydınlı, İbrahim: İş Sağlığı ve Güvenliğinden Doğan Hukuki ve Cezai Sorumluluk, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2021.
• Balkı, Gönül: 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sorumluluğu, Sicil İş Hukuku Dergisi, Cilt: IV, Sayı: 28, 2012, s. 20-42.
• Cengiz, İştar: “İşverenin İş Kazasından Doğan Hukuki Sorumluluğu”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Sayı: 34, 2018, s. 123-142.
• Civan, Orhan Ersun: İşçinin Yan Yükümlülükleri, Beta Yayıncılık, 2021. (Yan Yükümlülükler)
• Civan, Orhan Ersun: İş Sağlığı ve Güvenliğinde Özel Politika Gerektiren Gruplar, Ankara Barosu Dergisi, Cilt: 75, Sayı: 4, 2017, s. 203-290.
• Çelik, Nuri/Caniklioğlu, Nurşen/Canbolat, Talat/Özkaraca, Ercüment: İş Hukuku Dersleri, Beta Yayıncılık, 36. Baskı, 2023.
• Güzel, Ali/Okur, Ali Rıza/Caniklioğlu, Nurşen: Sosyal Güvenlik Hukuku, Beta Yayıncılık, 19. Baskı, 2021.
• Demir, Fevzi: İş Hukuku ve Uygulaması, 7. Baskı, Albi Yayınları, 2013.
• Demir, Fevzi: “İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemleri Alınmasında İşverenin Sorumluluğu”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Araştırmaları Dergisi, Cilt: 20, Sayı: 1, 2014, s. 675-704.
• Ekmekçi, Ömer/Köme Akpulat, Ayşe/Akdeniz, Ayşe Ledün: İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku, 2. Baskı, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul 2022.
• Erdoğan, Canan: “Geçici İş İlişkisinde İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Alma Yükümlülüğü”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, Sayı: 2, 2017, s. 127-158.
• Ergin, Hediye: “Periyodik Sağlık Kontrolünden Kaçınan İşçinin İş Sözleşmesinin Derhal Feshi”, Sicil İş Hukuku Dergisi, Cilt: II, Sayı: 42, 2019, s. 173-183.
• Erkanlı Başbüyük, Betül: İşçinin İş Görmek Kaçınma Hakkı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2020.
• Ertürk, Şükran: İş Hukuku Dersleri Bireysel İş Hukuku, Yetkin Yayıncılık, 2022.
• Ertürk, Şükran: “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda İşverene Getirilen Yükümlülükler”, Sicil İş Hukuku Dergisi, Cilt: III, Sayı: 27, 2012, s. 15-26.
• Eyrenci, Öner/Taşkent, Savaş/Ulucan, Devrim: Bireysel İş Hukuku, 5. Baskı, Beta Yayıncılık, 2014.
• Fişek, A. Gürhan: Çalışma Yaşamında Sağlık Güvenlik, Fişek Enstitüsü Çalışan Çocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakfı Yayını No. 3-2, 2. Baskı, 2014.
• Günerkök, Özcan: Avukatlık Sözleşmesi, 2. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2009.
• İren, Ertan: “Geçici İş İlişkisinde İşverenlerin İş Sağlığı ve Güvenliği Alma Yükümlülüğü”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 60, 2011, s. 281-308.
• İzmirlioğlu, Ayça: “İşverenin Sağlık Gözetimi Sağlama Yükümlülüğüne Covid-19 Salgını Bağlamında Genel Bir Bakış”, İstanbul Hukuk Mecmuası, Cilt: 78, Sayı: 2, 2020, s. 455-483.
• Kara, Serenay: Uzaktan Çalışmada İş Sağlığı ve Güvenliğinin Hukuki Boyutu, Seçkin Yayıncılık, 2022.
• Korkusuz, M. Refik/Uğur, Suat: Sosyal Güvenlik Hukuku, Ekin Yayıncılık, 8. Baskı, 2022.
• Korkusuz, M. Refik/Korkusuz, M. Halit: Avukatlık Hukuku, 6. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa 2022.
• Korkusuz, M. Refik/Korkusuz, Tuba Nur: İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemlerini Almayan İşverenlerin İdari Sorumluluğu, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 1, 2016, s. 200-225.
• Kovancı, Nuray: “İş Kazası Sonucu Ölüm Nedeniyle İşverenin Cezai Sorumluluğunun Suçun Manevi Unsuru Bakımından Değerlendirilmesi”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Sayı:11, s. 263-296, 2018.
• Kökten, Murat/Avinç, Ozan: “6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda İşveren Yükümlülükleri ve Tekstil Sektörü Açısından Bir Bakış”, Tekstil ve Mühendis Dergisi, Cilt: 21, Sayı: 93, s. 33-47.
• Medeni, Derya Başak: İş Sağlığı ve Güvenliği Kapsamında Sorumluluk, Yüksek Lisans Tezi, (Danışman: Prof. Dr. Murat Şen), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 2014.
• Mollamahmutoğlu, Hamdi/Astarlı, Muhittin/Baysal, Ulaş: İş Hukuku Ders Kitabı, 4. Baskı, Lykeion Yayınları, 2020. Narmanlıoğlu, Ünal: İş Hukuku Ferdi İş İlişkileri I, 5. Baskı, Beta Yayıncılık, 2014.
• Olgu, Özdemir: “Uzaktan Çalışmada İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Yükümlülükleri”, Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 8, 2016, s. 81-99.
• Özdemir, Erdem, İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku Dersleri, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2020.
• Sarıbay Öztürk, Gizem: İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülüklerinin Yerine Getirilmemesinin Hukuki, İdari ve Cezai Sonuçları, Beta Yayıncılık, 2015.
• Senyen Kaplan, E. Tuncay: “İşverenin Sağlık ve Gözetimi Yükümlülüğü ve Hekim Raporlarının Hüküm ve Sonuçları”, Çimento İşveren Dergisi, Cilt: 28, Sayı: 3, 2014, s. 18-35.
• Songür, Neşe/Aktaş, Ömür: 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre İdari Para Cezalarının Caydırıcılığı Sorunu, Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 9 Sayı: 18, s. 24-47, s. 41, 2020.
• Sümer, Haluk Hadi: İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
• Süzek, Sarper: İş Hukuku, Beta Yayıncılık, İstanbul 2021.
• Terzioğlu, Ahmet/Aksungur, Ali Burak: “İş Sağlığı ve Güvenliğinde İşverenin Hukuki ve Cezai Sorumluluğu”, Dicle Üniversitesi Adalet Meslek Yüksekokulu Dergisi, Cilt:3, Sayı:6, 2019, s. 12-54.
• Uşan, M. Fatih/Erdoğan, Ersin/Erdoğan, Canan: Bireysel İş Hukuku ve İş Yargılaması, İntes Yayınları, Ankara 2021.
• Uşan, M. Fatih/Erdoğan, Canan: İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku, Seçkin Yayıncılık, 2020.
• Ünal Adınır, Canan: “Covid-19 Aşısının İş İlişkilerine Etkisi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Araştırmaları Dergisi, Cilt: 27, Sayı: 1, 2021, s. 693-715.
• Yamakoğlu, Efe: İşverenin İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanı Çalıştırma Yükümlülüğü, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2016.
• Yıldırım, Elif: Salgın Hastalıklarda Aşının Zorunlu Tutulması ve Hasta Hakları, Yüksek Lisans Tezi, (Danışman: Prof. Dr. M. Refik Korkusuz), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2023.
• Yıldız, Eren: Asıl İşveren- Alt İşveren İlişkisinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülükleri, Yüksek Lisans Tezi, (Danışman: Prof. Dr. Gülsevil Alpagut), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2019.
• İnternet Kaynakları Alagüney, Mehmet Erdem: Çalışanların Sağlık Gözetimi, Hacettepe Üniversitesi, İş Meslek Hastalıkları Slaytı, https://hisam.hacettepe.edu.tr/ismeslekhastaliklari/131.pdf Erişim Tarihi: 16.06.2024.
• Doğan, Baran: İdari Para Cezası ve Uygulaması, https://barandogan.av.tr/blog/ceza-hukuku/idari-para-cezasi.html Erişim Tarihi: 20.08.2024
• Erdem, Barış: İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Hükümleri Uyarınca İşyerinde İşin Durdurulması, https://www.bariserdem.com/pdf/isin_durdurulmasi.pdf Erişim Tarihi: 20.08.2024
• İnciroğlu, Lütfi: “İstirahat Raporunu İşverene Bildirmeyerek Çalışmaya Devam Eden İşçinin Sözleşmesi Haklı Nedenle Feshedilebilir mi?”, 2024, https://legal.com.tr/blog/is-hukuku/istirahat-raporunu-isverene-bildirmeyerek-calismaya-devam-eden-iscinin-sozlesmesi-hakli-nedenle-feshedilebilir-mi/, Erişim Tarihi: 10.05.2024.
• Önal, Buhara: Çalışanların Sağlık Gözetimi, Hacettepe Üniversitesi, Sunum Slaytı, https://hisam.hacettepe.edu.tr/fizikseletkensemp100118/buharaonal.pdf Erişim Tarihi: 17.06.2024.
• Özer, Burcu/Kurukız, Talha Eren/Kenar, Aysu: İş Hukukunda Manevi Tazminat, https://www.mgc.com.tr/is-hukukunda-manevi-tazminat/ (Erişim Tarihi: 20.08.2024)
• Türkiye Enerji, Su ve Gaz İşçileri Sendikası, “İşyerinde Yapılan İş Çalışanın Sağlığına Uygun Değilse İşçi Ne Yapılabilir?”, https://www.tesis.org.tr/pages/145/%C4%B0%C5%9Fyerinde+Yap%C4%B1lan+%C4%B0%C5%9F+%C3%87al%C4%B1%C5%9Fan%C4%B1n+Sa%C4%9Fl%C4%B1%C4%9F%C4%B1na+Uygun+De%C4%9Filse+%C4%B0%C5%9F%C3%A7i+Ne+Yap%C4%B1labilir Erişim Tarihi: 14.05.2024
• 6331 Sayılı Kanuna Göre Çalışanların Hakları, https://avisosgb.com.tr/6331-sayili-kanuna-gore-calisanlarin-haklari/#:~:text=Kat%C4%B1l%C4%B1m%20Hakk%C4%B1,-6331%20say%C4%B1l%C4%B1%20%C4%B0%C5%9F&text=Kat%C4%B1l%C4%B1m%20hakk%C4%B1n%C4%B1n%20yaz%C4%B1l%C4%B1%20kullan%C4%B1lmas%C4%B1%20%C3%B6nemlidir,kat%C4%B1l%C4%B1m%20hakk%C4%B1%20delil%20olarak%20kullan%C4%B1labilecektir. Erişim Tarihi: 17.05.2024
• Yüncü, Mehmet: İşyerinde Sağlık Gözetimi ve Biyolojik İnceleme, https://yeniuzmanakademi.com/wp-content/uploads/2021/02/Isyerinde-Saglik-Gozetimi-ve-Biyolojik-Izleme.pdf Erişim Tarihi: 16.06.2024
• Kararlar Yargıtay 21. Hukuk Dairesi, E. 2018/5373, K. 2019/5646, T. 01.10.2019 (Kazancı Erişim Tarihi: 20.08.2024)
• Yargıtay 12. Ceza Dairesi, 18.01.2016, E: 2015/2717, K. 2016/489 (lexpera Erişim Tarihi: 19.08.2024).
• Yargıtay 12. Ceza Dairesi, 14.11.2013, E. 2012/21104, K. 2013/25712 (Yargıtay karar arama Erişim Tarihi: 19.08.2024)
• Yargıtay 21. Hukuk Dairesi, 11.07.2017, E. 2016/10978 K. 2017/5953 (lexpera Erişim Tarihi: 28.06.2024)
• İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 30. Hukuk Dairesi, 09.07.2020, 1123/1064 (lexpera Erişim Tarihi: 28.06.2024)
• İstanbul Bölge İdare Mahkemesi, 1. Dava Dairesi, E. 2020/951, K. 2020/1415, T. 22.10.2020 (lexpera Erişim Tarihi: 15.08.2024)
• Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 20.03.2013, 1121/386. (lexpera Erişim Tarihi: 28.06.2024)
• Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 09.04.1992, 16257/3937, Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 04.11.2008, 30651/30368, Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 29.02.2000, 20125/2369, Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 16.05.2000, 3124/7050 kararlar için bkz. Demir, İş Hukuku Uygulamaları, s. 186
• Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 12.12.2011, 37034/47935 bkz. Ergin, s. 182.
• Yargıtay 10. Hukuk Dairesi, 09.05.2023, 6700/5085, (lexpera Erişim Tarihi: 28.06.2024)
• Yargıtay 21. Hukuk Dairesi, 27.06.2019, 5073/4779, karar için bkz. Süzek, s. 172.
• Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 30.03.2022, 3443/420 bkz. Ekmekçi/Yiğit, s. 179.
• Yargıtay 10. Hukuk Dairesi, 2020/7117 Esas, 2021/6449 Karar, 18.05.2021 tarihli kararı (lexpera Erişim Tarihi: 28.06.2024)
• Yargıtay 10. Hukuk Dairesi, 2020/7594 Esas, 2020/6449 sayılı Karar, 12.11.2020 tarihli karar (lexpera Erişim Tarihi: 28.06.2024)
• Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, T. 20.6.2019, E. 2017/2359 K. 2019/749 T. 20.6.2019 (lexpera Erişim Tarihi: 28.06.2024)
• Yargıtay 22. Hukuk Dairesi, E. 2016/12013 K. 2016/15254 T. 30.05.2016 (www.dejure.ai, Erişim Tarihi:17.06.2024)
• Yargıtay 22. Hukuk Dairesi, E. 2017/3483 K. 2017/3865 T. 27.02.2017 (www.dejure.ai, Erişim Tarihi:17.06.2024)
• Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2019/5877 E., 2019/18656 K., 23.10.2019 tarih. (https://karararama.yargitay.gov.tr/ Erişim Tarihi: 03.07.2024)
• Yargıtay 10. Hukuk Dairesi, E. 2021/1035 K. 2021/16737 T. 28.12.2021 (www.dejure.ai, Erişim Tarihi:17.06.2024)
• Danıştay 10. Daire, E. 2018/4746 K. 2020/7063 T. 29.12.2020. (www.dejure.ai Erişim Tarihi: 03.07.2024)
• Danıştay 15. Daire, E. 2016/5669 K. 2017/6984 T. 28.11.2017. (www.dejure.ai Erişim Tarihi: 03.07.2024)