Meslek Hastalığının Boyutları ve Meslek Hastalıklarından Korunmada İş Sağlığı Hemşiresinin Rolleri

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 4, 294 - 302, 15.10.2019

Akgün Yeşiltepe , Gülendam Karadağ

Öz

Meslek hastalıkları, günümüzde küresel olarak temel halk sağlığı
sorunlardandır. Meslek hastalıkları günümüzde birçok hastalığın önüne geçerek
ülkeler açısından hastalık yükünü arttırmaktadır. Meslek hastalıklarını önlemek
için tüm kurumlarda kurullar/komisyonlar aracılığıyla; iş sağlığı ve güvenliği
hizmetlerinin tam ve eksiksiz verilmesi önemlidir. Bu hizmetlerin arasında
periyodik muayeneler, iş sağlığı ve güvenliği eğitimi ve danışmanlık verilmesi,
raporlamaların yapılması gibi pek çok faaliyet yer almaktadır. Ancak işçi ve
işverenler meslek hastalığının tanısı, izlemi ve yasal yükümlülüklerin
bilinmesi ve uygulanması ile ilgili zorluklar yaşamaktadır. Bu derlemenin amacı
meslek hastalığının boyutlarını ve iş sağlığı hemşireliğinin meslek
hastalıklarından korunmadaki rollerini incelemek ve aynı zamanda çalışanlarda
meslek hastalıkları ile ilgili farkındalığı arttırmak, politikalar çerçevesinde
yapılması gerekenlerin anlaşılmasına katkı sağlamaktır.

Anahtar Kelimeler

Meslek Hastalıkları, Çalışan Sağlığı, Korunma, İş Sağlığı Hemşireliği

Kaynakça

• 1. Demir B. 6331 sayılı kanunun 6. maddesi yürürlülük ertelenmesinin kamuda iş sağlığı ve güvenliği uzmanı çalıştırılması açısından değerlendirilmesi. Hastane Öncesi Dergisi 2017;2(1):23-36.
• 2. Yardım N, Çipil Z, Vardar C, Mollahaliloğlu S. Türkiye iş kazaları ve meslek hastalıkları: 2000-2005 yılları ölüm hızları. Dicle Tıp Dergisi 2007;34(4):264-271.
• 3. Bilir N, Yıldız AN. İş Sağlığı ve Güvenliği. 3.Baskı. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları; 2014:189-341.
• 4. Ding Q, Schenk L, Hansson SO. Occupational diseases in the people's republic of China between 2000 and 2010. Am J Ind Med 2013; 56(12): 1423-1432.
• 5. Akbaba M, Demirhindi H. Temel Halk Sağlığı. 1.Baskı. Ankara: Akademisyen Kitabevi; 2017:130-135
• 6. International Labour Organization. List of occupational diseases (revized 2010). https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_protect/---protrav/---safework/documents/publication/wcms_150323.pdf. Erişim Tarihi: 09 Mayıs 2019.
• 7. Niu S. The ILO list of occupational diseases. African Newsletter on Occupational Health and Safety 2002;12(3):47-50.
• 8. Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlik Sigortası Kanunu (31 Mayıs 2006), http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/06/20060616-1.htm. Erişim Tarihi: 9 Ağustos 2018.
• 9. 6331 İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (20 Haziran 2012). http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6331.pdf. Erişim Tarihi: 15 Ağustos 2017.
• 10. Berk M, Önal B, Güven, R. Meslek Hastalıkları Rehberi. 1.Baskı. Ankara: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı; 2011:9-12,175-189.
• 11. Özlü AS, Barlas G, Yakıştıran S, Derin İG, Şerifi BA. Meslek hastalıklarının kayıt ve sürveyans uygulamalarına ilişkin karşılaştırma raporu. Ankara: Türkiye Halk Sağlığı Kurumu; 2017:9-16
• 12. Güler Ç, Akın L. Halk sağlığı temel bilgiler. 1.Baskı. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları; 2012:1077-1085.
• 13. Ilıman EZ. Türkiye’de meslek hastalıkları. Uluslararası Sağlık Yönetimi Araştırma Dergisi 2015;1(1):21-36.
• 14. International Labour Organization. Global trends on occupational accidents and diseases. 2015. http://www.ilo.org/legacy/english/osh/en/story_content/external_files/fs_st_1 ILO_5_en.pdf. Erişim Tarihi: 07 Eylül 2018.
• 15. Takala J, Hämäläinen P, Saarela KL, Yun LY, Manickam K, Jin TW, et al. Global estimates of the burden of injury and illness at work in 2012. J Occup Environ Hyg 2014;11(5):326-337.
• 16. Hämäläinen P, Takala J, Kiat TB. Global estimates of occupational accidents and work-related illnesses 2017. World 2017:3-4.
• 17. Akarsu HV, Ayan B, Çakmak E, Doğan B, Eravcı DB, Karaman E ve ark. Meslek Hastalıkları. 1.Baskı. Ankara: Özyurt Matbaacılık; 2013:13-40.
• 18. Türkiye Cumhuriyeti Sosyal Güvenlik Kurumu. İstatistik yıllıkları. http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/kurumsal/istatistik/sgk_istatistik_yilliklari. Erişim Tarihi: 9 Temmuz 2018
• 19. Baybora D. Türkiye'de iş kazaları ve meslek hastalıkları ve sosyal güvenlik sistemi içindeki yeri. International Conference on Eurosıan Economies. 17-18 September 2013; St. Petersburg, Russia.
• 20. Songur L, Songur G. Ekonomik büyümede iş kazası ve meslek hastalıklarının önemi ve sosyal tarafların sorumlulukları. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi 2018;(68):43-55.
• 21. European Agency for Safety and Health at Work. Economic impact of occupational safety and health in the member states of the European Union. https://osha.europa.eu/en/tools-and-publications/publications/reports/302. Erişim Tarihi: 03 Ekim 2018.
• 22. Leigh JP. Economic burden of occupational injury and illness in the United States. Milbank Q 2011;89(4):728-772.
• 23. Ali Ekber Ç, Tahsin A, Bedri T, Mustafa Y, Yıldırım Ç. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği. 7.Baskı. Ankara: Ankamat Matbaacılık; 2017:103-109.
• 24. Bilir N. Meslek hastalıkları (tanı, tedavi ve korunma ilkeleri). Hacettepe Tıp Dergisi 2011;42:147-152.
• 25. Kaba C, Ünal E. İstanbul meslek hastaliklari hastanesinde 2009 yılında meslek hastalıkları nedeniyle tedavi edilen hastaların hastalık grupları ve tedavi maliyetlerine göre incelenmesi. Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi 2014;14:51-52.
• 26. Occupational Safety and Health Branch Labour Department (2009). Strategies for the prevention occupational diseases. https://www.labour.gov.hk/eng/public/oh/StrategiesPreventionOccupationalDisease.pdf. 21 Ekim 2018.
• 27. Canadian Centre for Occupational Health and Safety. Recognizing and preventing occupational disease: Strategies and recommendations from Canadians. 2005. https://www.ccohs.ca/products/publications/pdf/Forum05_Survey_Report.pdf?r=1. Erişim Tarihi: 12 Aralık 2018.
• 28. Eurosat European Commission (2010). Health and safety at work in Europe. https://ec.europa.eu/eurostat/documents/3217494/5718905/KS-31-09-290-EN.PDF/88eef9f7-c229-40de-b1cd-43126bc4a946. Erişim Tarihi: 16 Temmuz 2018.
• 29. Rushton L. The global burden of occupational disease. Curr Environ Health Rep 2017;4(3):340-348
• 30. Health and Safety Executive. Asbestos related disease. 2016. http://www.hse.gov.uk/statistics/causdis/asbestos.htm. Erişim Tarihi: 04 Ekim 2018.
• 31. Arbak P. Mesleki astım ve bisinosis. Klinik Gelişim 2010;23(4):23-8.
• 32. Filiz A, Bayram NG. Türkiye’de ve dünyada bisinoz. Toraks Dergisi 2002;3(1):98-102.
• 33. WHO. Millions of people in the world have hearing loss that can be treated or prevented. 2013.http://www.who.int/pbd/deafness/news/Millionslivewithhearingloss.pdf. Erişim Tarihi: 12 Eylül 2017.
• 34. Centers for Disease Control and Prevention (CDC) Morbidity and Mortality Weekly Report. (22 Nisan 2016) Hearing Impairment Among Noise Exposed Workers-United States, 2003-2012. https://www.cdc.gov/mmwr/volumes/65/wr/pdfs/mm6515a2.pdf. Erişim Tarihi: 15Aralık 2018.
• 35. Masterson EA, Bushnell PT, Themann CL, Morata TC. Hearing impairment among noise-exposed workers-United States, 2003–2012. Morbidity and Mortality Weekly Report 2016;65:389-394.
• 36. Nelson D, Nelson R, Concha-Barrientos M, Fingerhut M. The global burden of occupational noise-induced hearing loss. Noise and Health 2006;8(30):1.
• 37. Rosenstock L, Cullen M, Fingerhut, M. Disease control priorities in developing countries. J Occup Health 2006:1127-1145.
• 38. Türkiye Cumhuriyeti Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. Meslek hastalıkları. 1.Baskı. Ankara: Özyurt Matbacılık; 2013:40-41.
• 39. Belgin E, Çalışkan M. Çalışma yaşamında gürültü ve işitmenin korunması. 1.Baskı. Ankara: Türk Tabipleri Birliği Yayınları; 2004:37-38.
• 40. Ekerbiçer HÇ, Saltık A. Endüstriyel gürültünün insan sağlığı üzerine etkileri ve korunma yöntemleri. TAF Prev Med Bull 2008;7(3):261-264.
• 41. İstanbulluoğlu H, Kır T. Mesleki gürültü maruziyeti (Askeri personel örneği). TAF Prev Med Bull 2016;15(4):376-381.
• 42. Emiroğlu C. İşe giriş muayeneleri ve işe yerleştirme. Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi 2000:7-11.
• 43. Türk Tabibler Birliği. İşe giriş raporlarında aile hekiminin sorumlulukları. 1.Baskı. Ankara. Hacettepe Üniversitesi Yayınları; 2017:10-11.
• 44. İşyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin görev, yetki, sorumluluk ve eğitimleri hakkında yönetmelikte değişiklik yapılmasına dair yönetmelik. 2014. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/12/20141218-6.htm. Erişim Tarihi: 9Ağustos 2018.
• 45. Emiroğlu C. Aralıklı kontrol muayeneleri ve iş-işçi uyumu. Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi 2001:20-26.
• 46. İlhan MN, Kurtcebe ZÖ, Durukan E, Koşar L. Temizlik işçilerinin sosyodemografik özellikleri ve çalışma koşulları ile iş kazası ve meslek hastalığı sıklığı. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2006;20(6):433-439.
• 47. Ulutaşdemir N, Dokur M, Bayraktar N, Bostanoğlu H, Çopur ÖÇ, Çolakfakıoğlu İ. Gaziantep'te özel bir fabrikada iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin değerlendirilmesi. Hacattepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi 2015;1:11-12.
• 48. Atlı K, Froneberg B, Matisane L, Yıldız N, Şimşek C, Demirkol D. Çalışma Yaşamında Sağlık Gözetimi Rehberi. 1.Baskı. Ankara: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı; 2010:181-182
• 49. Çağlayan Ç. Meslek Hastalıkları Rehberi. 1.Baskı. Birleşik Metal İş Yayınları. 2015:80-82 http://www.birlesikmetal.org/kitap/meshas_2015.pdf. Erişim Tarihi:15 Ekim 2018.
• 50. Bayraktaroğlu S, Aras M, Atay E. Çalışanlarda iş güvenliği ve iş kazası algısı: mavi yakalılar üzerine bir araştırma. Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 2018;5(9):1-15.
• 51. Horozoğlu K. İş kazalarının iş sağlığı ve güvenliği açısından analizi. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2017;7(1):265-281.
• 52. Dizdar EN. İş güvenliği. 4.Baskı. Trabzon: Murathan Yayınları. 2008:128-137.
• 53. Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği (20 Aralık 2006). http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/11/20061129-9.htm. Erişim Tarihi: 11Temmuz 2017.
• 54. Occupational Health and Safety Administration (2004). Personal Protective Equipment. https://www.osha.gov/Publications/osha3151.pdf. Erişim Tarihi: 11Temmuz 2017.
• 55. Demirbilek T, Çakır Ö. Kişisel koruyucu donanım kullanımını etkileyen bireysel ve örgütsel değişkenler. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 2008;23(2):174-188
• 56. Sezginer S. Kişisel koruyucu donanımların doğru seçimi, doğru kullanılması ve kişisel koruyucu malzemelerin taşıması gereken özellikleri. Mühendis ve Makine 2014;655(55):57-60.
• 57. Tanko BL, Anigbogu NA. The use of personal protective equipment (PPE) on construction sites in Nigeria. In West Afrıca built environment research conference 24-26 July 2012; Abuja, Nigeria.
• 58. Technical Report (28 Mart 2014) https://www.etsi.org/deliver/etsi_tr/101500_101599/101552/01.00.00_60/tr_101552v010000p.pdf. Erişim Tarihi: 19 Mayıs 2019.
• 59. İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü. Kişisel korucuyucu donanımlar bilgi platformu. http://kkd.isggm.gov.tr/. Erişim Tarihi: 12 Temmuz 2017.
• 60. Bilgen M. Ankara’da elektrik dağıtım işlerinde çalışan işçilerde iş kazaları meslek hastalıkları görülme sıklığı ile ilişkili etmenler. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi Yayınları 2013;37:15-91 .
• 61. Esin MN. Çalışanın solunum sisteminin korunmasından iş sağlığı hemşireliği. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi 2002;12(49):42-50.
• 62. Karacan E, Erdoğan ÖN. İşçi sağlığı ve iş güvenliğine insan kaynakları yönetimi fonksiyonları açısından çözümsel bir yaklaşım. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2011;21:102-116.
• 63. Kesgin MT, Kublay G. İşyerinde çalışan hemşirelerin görevlerine ilişkin bilgi gereksinimlerinin belirlenmesi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 2014; 1(2):16-31
• 64. Sert ZE, Koçer A. İş sağlığı hizmetlerinde anahtar kavram iş sağlığı hemşireliği. Çalışma Ortamı 2007;94:12-13
• 65. Kuru N, Emiroğlu ON. İş sağlığı hemşireliği uygulamalarında birey ve aile odaklı bakım. Türkiye Klinikleri J Public Health Nursing-Special Topics 2017;3(2):83-87.
• 66. Whitaker S, Baranski B. The role of the occupational health nurse in workplace health management. Copenhagen. WHO Regional Office for Europe, 2001.
• 67. American Association of Occupational Health Nurses. Competencies in occupational and environmental health nursing. AAOHN Journal 2003;51(7): 291-292.
• 68. Efil S, Enç N. Klinik araştırmalarda hemşirenin rolü ve önemi. Türk Kardiyoloji Derneği Kardiyovasküler Hemşirelik Dergisi 2014;5(7):12-21.
• 69. Oruç D. Türkiye’de 2012-2013 yılları arasında meydana gelen iş kazaları ve iş kazalarını önlemede iş sağlığı hemşiresinin rolü. Türkiye Klinikleri 2016;2(2):38-44
• 70. Taylan S, Alan S, Kadıoğlu S. Hemşirelik rolleri ve özerklik. Türk Hemşirelik Araştırma ve Geliştirme Dergisi 2012;14(3):69-73.
• 71. Hemşirelik Yönetmeliği (19 Nisan 2011). http://www.turkhemsirelerdernegi.org.tr/tr/yasa-ve-yonetmelikler/yonetmelikler/19-nisan-2011-hemsirelik-yonetmeliginde-degisiklik-yapilmasina-dair-yonetmelik.aspx. Erişim Tarihi: 15 Temmuz 2018.