Hemşirelik Öğrencileri İçin Kişisel Sağlık Verilerinin Kayıt ve Korunması Tutum Ölçeği Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 1, 21 - 30, 15.01.2019

Selma Bezirgan Gözmener Selmin Şenol Şeyda Seren İntepeler

Öz

Giriş: Kişisel sağlık verilerinin kayıt ve korunmasında sağlık çalışanlarının tutumları önemlidir. Özellikle sağlık hizmet sunumunda hemşireler, bu alanda aktif rol üstlenirler. Bu konudaki sorumluluk bilinci ise öğrencilik döneminde, eğitim süreci akışındaki vurgulamalarla kazandırılabilir. Amaç: Araştırma, kişisel sağlık verilerinin kayıt ve korunmasına ilişkin tutumları belirlemek üzere “Hemşirelik Öğrencileri İçin Kişisel Sağlık Verilerinin Kayıt ve Korunması Tutum Ölçeği”nin geliştirilmesi amacıyla metodolojik olarak gerçekleştirilmiştir. Yöntem: Araştırma, İzmir ilindeki bir hemşirelik fakültesinde yapılmış ve örneklemi 305 öğrenci oluşturmuştur. Araştırmanın verileri sosyo-demografik özellikler formu ve “Hemşirelik Öğrencileri İçin Kişisel Sağlık Verilerinin Kayıt ve Korunması Tutum Ölçeği” ile toplanmıştır. Çalışmadan elde edilen veriler sayı, yüzde, korelasyon analizi, faktör analizi, Cronbach alfa katsayısı ve bağımlı gruplarda t testi kullanılarak değerlendirilmiştir. Bulgular: Araştırmacılar tarafından 46 maddelik ölçek havuzu oluşturulmuştur. Kapsam geçerliğini gerçekleştirmek üzere uzman görüşü alınmıştır. Analizler sonucunda taslak ölçeğin madde sayısı 31’e düşürülmüştür. Madde toplam puan korelasyon katsayıları 0.37-0.68 arasında değişmektedir. Doğrulayıcı faktör analizi sonucunda beş faktörlü ölçek yapısı doğrulanmıştır. Uyum iyiliği istatistiklerinde, uyum değerleri yeterli bulunmuştur. Taslak ölçeğin Cronbach alfa güvenirlik katsayısı 0.94’tür. Araştırmada test-tekrar test güvenirlik katsayısı .85 olup, iki ölçüm puanları arasında pozitif yönde, güçlü ve istatistiksel olarak ileri düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır. Sonuç: Hemşirelik Öğrencileri İçin Kişisel Sağlık Verilerinin Kayıt ve Korunması Tutum Ölçeği’nin geçerlik ve güvenirliği yüksek saptanmış olup, hemşirelik öğrencilerinin kişisel sağlık verilerinin kayıt ve korunmasına yönelik tutumlarının tanımlanmasında etkin bir ölçme aracı olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kişisel Sağlık Verisi, Veri Kaydı, Veri Korunması, Tutum Ölçeği, Hemşirelik Öğrencileri

Study of Validity and Reliability of Registration and Preservation of the Personal Health Data Attitude Scale For Nursing Students

Öz

Background: The attitude of healthcare workers is important in registration and preservation of personal health data. Nurses play an active role in this area, especially in health care delivery.
On this subject, the sense of responsibility of the nursing student can be earned with emphasizing during the flow of the education process. Objective: The research has been conducted methodologically in order to determine the attitude related to registration and preservation of personal health data and for the development of Personal Health Data Registration and Preservation Attitude Scale for Nursing Students". Method: Research, has been conducted at a Nursing School in the province of Izmir and sampling was formed with 305 students. Data of the study has been obtained using the socio-demographic characteristics form and "Personal Health Data Registration and Preservation Attitude Scale For Nursing Students". The data obtained from the study were evaluated using the number, percentage, correlation analysis, factor analysis, Cronbach's alpha coefficient and t test in dependent groups. Results: A 46-item scaled pool was created by researchers. To implement validity of the scope expert opinion was taken. As a result of the analyzes, draft scale's number of items has been reduced to 31. Total score correlation coefficient of item range from 0.37 to 0.68. As a result of confirmatory factor analysis, a five-factor scale structure was verified. In the goodness of fit statistics, the compliance values were found adequate. The Cronbach alpha reliability coefficient of the draft scale is 0.94. Test-retest reliability coefficient of the study is .85 and it is found that there is a positive, strong and statistically advanced relationship between two measurements. Conclusion: The validity and reliability of Personal Health Data Registration and Preservation Attitude Scale for Nursing Students has been proved to be high so the scale is determined to be an efficient measurement tool for identifying attitudes of nursing students' on registration and preservation of personal health data.

Anahtar Kelimeler

Personal Health Data, Data Registration, Data Preservation, Attitude Scale, Nursing Students

Kaynakça

• Adıgüzel, E., & Aydın, M. F. (2015). Kamu hastanelerinde staj yapan lisans ve önlisans düzeyindeki sağlık öğrencilerinin kişisel sağlık verileri konusundaki farkındalık ve gözlemlerinin belirlenmesi. Kişisel Sağlık Verileri Ulusal Kongresi, Türk Tabipleri Birliği Yayınları, İstanbul, 19-20 Aralık, 210.
• Akalın, H. E. (2005). Yoğun bakım ünitelerinde hasta güvenliği. Yoğun Bakım Dergisi, 5 (3), 141-146.
• Akgül, A. (2014). Kişisel verilerin korunması. İstanbul: Beta Basım.
• Akgül, A. (2015). Kişisel sağlık verilerine yönelik danıştay, anayasa mahkemesi ve AİHM'in yaklaşımlarının değerlendirilmesi. Kişisel Sağlık Verileri Ulusal Kongresi, Türk Tabipleri Birliği Yayınları, İstanbul, 19-20 Aralık, 178-184.
• Avrupa Konseyi. (1981). Kişisel Nitelikteki Verilerin Otomatik İşleme Tabi Tutulması Karşısında Şahısların Korunmasına Dair 108 sayılı Avrupa Konseyi Sözleşmesi. Avrupa Konseyi Anlaşma Serileri No 108. Erişim: 14.08.2018. http://www.uhdigm.adalet.gov.tr/sozlesmeler/coktaraflisoz/ak/turkce/108_tur.pdf
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Çetinkaya, P. (2016). Hemşirelikte tıbbi uygulama hataları ve hukuki sonuçları. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• De Vellis, R.F. (2012). Scale development, theory and Applications. 3rd ed. India, SAGE Publication, Inc. p.31-59
• Dülger, M. V. (2015). Sağlık hukukunda kişisel verilerin korunması ve hasta mahremiyeti. İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1(2), 43-80.
• Erefe, İ. (Ed.). (2012). Hemşirelikte araştırma ilke süreç ve yöntemleri. Ankara: Odak Matbaacılık.
• Eser, E. (2007). Sağlıkla ilgili yaşam kalitesi ölçeklerinin kültürel uyarlaması. 2.Sağlıkta Yaşam Kalitesi Kongresi, Kongre Öncesi Kurslar Kitabı, İzmir, Meta Basım, 18-32.
• Garbutt, J., Brownstein, D.R., Klein, E.J., Waterman, A.,Krauss M.J., Marcuse, E.K., Hazel E., Dunagan C.W., Fraser, V., & Gallagher, T.H. (2007). Reporting and disclosing medical errors. Erişim: 07.03.2018. https://www.researchgate.net/publication/6522039
• Gökcan, H. T. (2014). Tıbbi müdahaleden doğan hukuki ve cezai sorumluluk. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Hakeri, H. (2015). Tıp hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Hasta Hakları Yönetmeliği. (1998). Erişim: 27.09.2018. http://mevzuat.basbakanlik.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.4847&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=Hasta%20Haklar
• İnceoğlu, M. (2010). Tutum algı iletişim. İstanbul: Beykent Üniversitesi Yayınları.
• İzgi, M. C. (2014). Mahremiyet kavramı bağlamında kişisel sağlık verileri. Türkiye Biyoetik Dergisi, (1,1), 25-37.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2010). Günümüzde insan ve insanlar-sosyal psikolojiye giriş. İstanbul: Evrim Yayınevi.
• Karabakır, B., & Çetin, G. (2016). Hemşirelerin tabi oldukları mevzuat ve hukuki sorumlulukları konusundaki farkındalıkları. Adli Tıp Bülteni, 21(2), s.78-85.
• Kişisel Verilerin Korunması Kanunu. (2016). Erişim: 11.10.2017. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/04/20160407-8.pdf.
• Kişisel Sağlık Verilerinin İşlenmesi Ve Mahremiyetinin Sağlanması Hakkında Yönetmelik. (2016). Erişim: 27.09.2018 http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/10/20161020-1.htm
• Kişisel Sağlık Verilerinin İşlenmesi Ve Mahremiyetinin Sağlanması Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. (2017). Erişim: 27.09.2018 http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/11/20171124-1.htm
• Korkmaz, İ. (2016). Kişisel verilerin korunması kanunu hakkında bir değerlendirme. Türk Tabipleri Birliği Dergisi, (124), 81-152.
• Küzeci, E. (2015). Türkiye’de sağlık verilerinin korunması: hukuksal çerçeve. Kişisel Sağlık Verileri Ulusal Kongresi, Türk Tabipleri Birliği Yayınları, İstanbul, 19-20 Aralık, 14-20.
• Nunnally, J.C., & Bernstein, I.H., (2010). Psychometric theory (3rd Ed.). New York, NY: McGraw-Hill.
• OECD. (1980). Bilgi Sistemlerinin Güvenliğine İlişkin OECD Rehber İlkeleri. Erişim: 14.08.2018. https://www.oecd.org/sti/ieconomy/32493366.PDF
• Öner, N. (2008). Türkiye’de kullanılan psikolojik testlerden örnekler. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Özel, K. C. (25.04.2016). 6698 sayılı kişisel verilerin korunması kanunu üzerine genel değerlendirme. Erişim: 11.10.2017. http://www.hukukihaber.net/6698-sayili-kisisel-verilerin-korunmasi-kanunu-uzerine-genel-bir-degerlendirme-makale,4758.html.
• Polit, D. F. & Beck, C. T. (2010). Essentials Of Nursing Research: Appraising Evidence For Nursing Practice. Philadelphia: Wolters Kluwer & Lippincott Williams & Wilkins.
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenirlik ve geçerlilik. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Şimşek, Ö.F. (2010). Yapısal eşitlik modellemesine giriş temel ilkeler ve LISREL uygulamaları (Introduction to Structural Equation Modeling, LISREL Fundamental Principles and Practices). İstanbul: Ekinoks Yayınları.
• Türk Ceza Kanunu. (26.09.2004). Erişim: 11.10.2017. http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5237.pdf.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. (18.10.1982). Erişim: 11.10.2017. http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf.
• Veneziano, L., & Hooper, J. (1997). A Method For Quantifying Content Validity Of Health-Related Questionnaires. American Journal of Health Behavior, 21(1), 67-70.
• Yılmaz, S.S. (2014). Tıp Alanında Kişisel Verilerin Açıklanması Suçu. Ankara: Seçkin Yayıncılık.