Refugee Movements in Turkiye and Their Effects on the Understanding of the Nation-State

Year 2025, Issue: 2, 79 - 97, 30.09.2025

Hüseyin Özcan

Abstract

Located between the natural borders of the Mediterranean, Aegean, and Black Seas, and the political boundaries of Europe, Africa, and Asia, Turkiye has historically been a destination for migrants. One of the most significant reasons for the concentration of migration in this region is the historical role of the Republic of Turkiye, founded after the collapse of the Ottoman Empire a century ago. Migration to Turkiye is driven by factors such as wars, natural disasters, epidemics, economic, ethnic, and religious conflicts, as well as political instability. Furthermore, regionally and globally powerful states have significant influence on migration.
This study will assess Turkiye's asylum-seeking problems from a security perspective, as it lies on migration routes, and will explore the impact of the recent increase in migration to Turkiye, a nation-state. The issue of asylum seekers will be examined primarily conceptually. The terms asylum seeker, refugee, and temporary protection are often used interchangeably. The historical transformation of the nation-state structure in Turkiye will be discussed. Migration, particularly in the Middle East and Turkiye's immediate neighborhoods following the Cold War, resulting from the Gulf Wars, the Syrian civil war, Afghans fleeing the Taliban, and the wars between Ukraine and Russia and Israel and Iran, has made the issue of refugee status extremely important. Numerous academic works have been written on this topic, both locally and nationally, across various disciplines. This study will assess the security dimension of migration alongside globalization and discuss its impact on Turkiye's founding philosophy of a unitary nation-state and its relationship to security.

Keywords

migration , refugee , temporary protection , national security , nation-state

Türkiye'de Mülteci Hareketleri ve Ulus-Devlet Anlayışına Etkileri

Abstract

Akdeniz, Ege ve Karadeniz doğal sınırları ile Avrupa, Afrika ve Asya’nın çevrelediği siyasi sınırlar arasındaki Türkiye, tarih boyunca göçmenlerin uğrak yeri olagelmiştir. Göçlerin bu coğrafyada yoğunlaşmasının en önemli sebeplerinden biri, bir asır önce yıkılmış olan Osmanlı İmparatorluğu’ndan sonra kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin tarihsel rolüdür. Türkiye’ye göç; savaşlar, doğal afetler, salgın hastalıklar, ekonomik, etnik ve dinsel çatışmaların yanı sıra; politik istikrarsızlıklar gibi faktörlerden dolayı meydana gelmektedir. Ayrıca bölgesel ve küresel olarak güçlü devletlerin göç üzerinde önemli etkileri bulunmaktadır.
Bu çalışmada göç yolları üzerinde olan Türkiye’nin sığınmacılık sorunlarının güvenlik açısından değerlendirmesi yapılacaktır ve ulus-devlet yapısındaki Türkiye’ye son zamanlarda artan göçlerin etkisi araştırılacaktır. Sığınmacı konusu öncelikle kavramsal olarak incelenecektir. Çünkü sığınmacı, mülteci ve geçici koruma kavramları birbiri yerine hatalı olarak kullanılabilmektedir. Türkiye’deki Ulus-devlet yapısının tarihsel dönüşümünden bahsedilecektir. Özellikle Soğuk Savaş sonrası Ortadoğu ve Türkiye’nin yakın çevresinde gerçekleşen Körfez Savaşları, Suriye iç savaşı, Taliban yönetiminden kaçarak gelen Afganlar, Ukrayna-Rusya ve İsrail-İran arasında yapılan savaşlarından dolayı gerçekleşen göçler sığınmacılık konusunu son derece önemli hale getirmiştir. Bu konu hakkında mahalli, ulusal ve farklı disiplinlerde oldukça fazla akademik eserler kaleme alınmıştır. Bu çalışmada küreselleşme olgusu ile birlikte göçlerin güvenlik boyutu değerlendirip Türkiye’nin kuruluş felsefesindeki üniter ulus-devlet yapısına etkisi ve güvenlik ilişkisi tartışılacaktır.

Keywords

göç , sığınmacı , geçici koruma , milli güvenlik , ulus-devlet

References

• Ahmad, Feroz, Bir Kimlik Peşinde Türkiye. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2006.
• Arı, Kemal, Büyük Mübadele. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2023.
• Armaoğlu, Fahir 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1997.
• Aygül, Hüseyin ve Eke, Erdal ed. 21. Yüzyılda Uluslararası Göç ve Mülteciler bir Türkiye Perspektifi. Ankara: Nobel yayınları, 2018.
• Castles, Stephen ve Miller, Mark J., Göçler Çağı Modern Dünyada Göç Hareketleri. Çeviren. Bülent Uğur Bal ve İbrahim Akbulut, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2008.
• Mustafa Celalettin, Turcs Ancient Et Modernes, Paris: 1870.
• Engelhard, Marc, Sığınmacı Devrimi Son Göç Dalgası Dünyayı Nasıl Tümüyle Değiştirdi?. Çeviren İlknur Aka, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2020.
• İçduygu, Ahmet ve Erder, Sema ve Gençkaya, Ömer F., Türkiye!nin Uluslararası Göç Politikaları, 1923-2023 Ulus-Devlet Oluşumundan Ulus-Ötesi Oluşumlara. İstanbul: Koç Üniversitesi Göç Araştırma .Merkezi yayınları, 2014.
• Karal, Enver Z., “Nizam-ı Cedid ve Tanzimat Devirleri (1789-1856)”, Osmanlı Tarihi. Cilt. 5. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2007.
• Kayapınar, Ayşe ed. Yakın Çağ Avrupa Tarihi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2013.
• Özcan, Mehmet Avrupa Birliği Sığınma Hukuku. Uşak: Uşak Yayınları, 1996. Özdağ, Ümit, Stratejik Göç Mühendisliği. 2. bs. Kripto yayınevi 2020.
• Renan, Ernet Ulus Nedir?, Çeviren Gökçe Yavaş, İstanbul: Pinhan Yayın, 2016.
• Uçarol, Rifat Siyasi Tarih (1789-1994). İstanbul: Filiz Kitapevi, 1995.
• Altındağ, Nuray, “Türkiye’nin PKK Bölücü Terör Örgütü ile Mücadelesine Dair Bir Analiz”, Anadolu Strateji Dergisi, 2, 1, (2020): 1-33.
• Altıntaş, Aslıhan Y., “ 11 Eylül 2001 ve 13 Kasım 2015 Terör Saldırılarının Siyasete Etkileri: ABD ve Fransa’nın Terörle Savaş Yaklaşımı”, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8, (2020): 205-219.
• Barkın, Ersan “1951 Tarihli Mülteciliğin Önlenmesi Sözleşmesi”, Ankara Barosu Dergisi, 1(2014), 331-360.
• Bayır, K. Dicle, Fuat Aksu, “Açık Kapı Politikasından Güvenlik Tehdidine Türkiye’de Suriyeli Sığınmacılar Olgusu”, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 2, (2020): 324-356.
• Çalışkan, Mustafa “Suriye’de PKK Faaliyetlerinin Tarihi Arka Planı ve PYD Terör Örgütünün Siyasallaşma Çabaları”, Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10, (2020): 63-91.
• Ergin, Ayşe D. ve Yiğit Kader, “Uluslararası Koruma ve Geçici Koruma Rejiminde Geçicilik Unsuru: “Geçici” Olan Nedir?, İnsan Hakları Yıllığı, 42,.2, (2024): 79-122.
• Erkan, Süleyman “Savaş ve Barış Bağlamında XIX. Yüzyıl Uluslar Arası İlişkileri’nin Özellikleri”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22, (Aralık 2010): 93-115.
• Gök, Gonca O., “Kimin Güvenliği? Uluslar arsı Göç-Güvenlik İlişkisi ve Uluslar Arası Örgütlerin Rolü”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16, (2016): 65-82.
• Greenhll, Kelly M., “Strategic Engineered Migration As a Weapon of War”, Civil Wars, 10, 2(2008), 6-21. erişim 16 Ağustos 2025, https://doi.org/10.1080/13698240701835425
• Gümüş, Musa, “1948 Mülteciler Meselesi Örneğinde 19. yüzyıl Türk Diplomasisi”, Histori Studies International Journal of History, 2, 2(2010), 257-258.
• İnan, Canan E., “ Türkiye’de Göç Politikaları: İskân Kanunları üzerinden Bir İnceleme”, Göç Araştırmaları Dergisi, 2, 3, (2016): 10-33.
• Jahangiri, Cansu Ç., “Misafirperverlik ve 19. Yüzyıl Osmanlı Diplomasisi: 1848/49 Macar Mültecileri Meselesi”, Akademik Düşünce Dergisi, 11(2025), 41-64.
• Kartal, Bilhan ve Emre Başcı, “Türkiye’ye Yönelik Mülteci ve Sığınmacı Hareketleri”, CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 12, 2, (2014): 275-299.
• Kaygusuz, Deniz “Uluslararası İlişkilerde Göç Olgusu ve Göçün Güvenlikleştirilmesi”, Akademik Düşünce Dergisi, 3, (2021): 60-76.
• Korkmaz, Ahmet ve Bilhan Kartal ve Emre Başçı, “Türkiye’ye Yönelik Mülteci ve Sığınmacı Hareketleri”, CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 12, 2, (2014): 275-299.
• Polat, Ferihan ve Bincan, Sevil, “Türkiye’de Siyasal Partilerin Yasa Dışı Göç Sorununa Yönelik Tutumları: 13 Kasım 2022 Taksim Terör Saldırısı Örneği”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25 2(2023), 284-295.
• Saydam, Abdullah, ”Osmanlıların Siyasi İlticalara Bakışı ya da 1949 Macar-Leh Mülteci Meselesi”, Belleten, 61, 231(1997), 339-386.
• Saygın, Elif Zülal “Atatürk Dönemi Göç ve İskân Politikaları”, ASSAM Uluslararası Dergi, 9, 22, (2022): 1-18.
• Semiz, Yaşar “İttihat ve Terakki Cemiyeti ve Türkçülük Politikası”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 1, 35, (2014): 217-244.
• Şakacı, Bilge Kağan ve Selçuk Özkaya, “1934 Tarihli 2510 Sayılı İskân Kanunu ve Basındaki Yansımaları”, Journal of Economics and Adminnistrative Sciences, 7, 2, (2021): 249-268.
• Akdoğan, Sergen Geçici Koruma Statüsündeki Yabancıların Çalışma Hakları, T.C. Marmara Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 2022).
• Benzer, Ekrem Uluslararası Hukuk Perspektifinden Mülteci Rejiminin Gelişim Süreci ve Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği, (Doktora Tezi TC Dicle Üniversitesi, 2023).
• Gümüş, Musa 1848 İhtilâlleri Sonrasında Osmanlı Devleti’ne Sığınan Leh ve Macar Mültecileri’nin Osmanlı Modernleşmesine Etkileri, (Yüksek Lisans Tezi Gazi Üniversitesi, 2007).
• Korkmaz, Ahmet Türkiye’ye Yönelik Sığınmacı ve Mülteci Hareketlerinin Ulusal Güvenliğe Etkileri: Suriyeli Sığınmacılar Örneği, (Doktora Tezi Gazi Üniversitesi, 2017).
• Oba, Meltem Ece Türk Hukukunda Geçici Koruma Rejimi, (Yüksek Lisans Tezi, Koç Üniversitesi, İstanbul, 2018).
• Özkerim, Neslihan, Türk ve Avrupa Birliği Hukukunda İltica Hakkı, (Yüksek Lisans Tezi T.C. Dokuzeylül Üniversitesi, 2015).
• Cumhuriyet
• Resmi Gazete