Sismik kırılma yöntemi, mühendislik jeofiziği, mühendislik jeolojisi ve jeoteknik mühendisliği araştırma alanlarında kullanılan, özellikle mühendislik yapılarının inşasından önce zeminin özelliklerinin ortaya konmasında önemli bir role sahip olup etkili bir jeofizik yöntemdir. Bu çalışma, P dalgasının ilk varış zamanlarından P dalga hızının (Vp) 1B dağılımını tahmin etmek için yeni bir ters çözüm algoritmasının uygulamasını amaçlamaktadır. Tanıtılan ters çözüm algoritması, Manta Vatozu Beslenme Optimizasyonu (MVBO) algoritması, mühendislik problemlerin çözümü için geliştirilmiş olan biyolojik tabanlı sezgisel üstü alternatif bir optimizasyon yaklaşımıdır. Farklı optimizasyon problemlerini çözmek için manta vatozların hayatta kalabilmesi amacıyla sergiledikleri farklı yiyecek arama stratejilerinden ( zincir beslenme, siklon beslenme ve takla atarak beslenme) yararlanır. Bu çalışma, MVBO algoritmasının sismik kırılma yönteminde gözlenen ve hesaplanan varış zamanları arasındaki farkı en aza indiren 1B hız modelini bulmaya yönelik ilk örnektir. Sunulan yöntemin etkinlik değerlendirmesi için önce farklı çok tabakalı yapay sismik modellere uygulanmış ve daha sonra bu veri setine gürültü eklenerek yöntemin etkinliği irdelenmiştir. Son olarak, MVBO ters çözüm algoritması gerçek arazi verisine uygulanmıştır. İran'ın Doğu Azerbaycan eyaleti Malekan ilçesinde bulunan Leylanchay baraj sahasında toplanmış olan gerçek sismik kırılma veri kümesi kullanılmıştır. Hem yapay hem de arazi verisine ait model parametrelerinin kestirimi ve güvenilirliğinin belirlenmesi için, rölatif frekans dağılımları ve olasılık yoğunluk fonksiyonları (OYF) yardımıyla kestirim parametreleri istatistiksel olarak da test edilmiştir. Bulgular, çalışma alanının üç tabakadan oluştuğunu, ilk iki tabakanın alüvyon ve son tabakanın ana kayayı temsil ettiğini göstermektedir. Sonuçlar, sismik kırılma verilerinin yorumlanmasında MVBO ters çözüm algoritmasının uygun ve güvenilir sonuçlar verdiğini ortaya koymaktadır.
Global optimization Manta ray foraging optimization Metaheuristic Seismic refraction Küresel optimizasyon Manta vatozu beslenme optimizasyon Metasezgisel Sismik kırılma
The seismic refraction method is an effective geophysical method used in engineering geophysics, engineering geology, and geotechnical engineering research fields, especially having an important role in revealing the properties of the soil before the construction of engineering structures. This study is the first example to find the 1D velocity model that minimizes the difference between the observed and calculated arrival times in the seismic refraction method of the MVBO algorithm. The introduced inversion algorithm, the Manta Rays Foraging Optimization (MRFO) algorithm, is a biological-based metaheuristic alternative optimization approach developed for the solution of engineering problems. It uses different foraging strategies (chain foraging, cyclone foraging, and somersault foraging) that manta rays exhibit to survive in order to solve different optimization problems. This study is the first example of using the MRFO algorithm to optimize the 1D distribution of seismic refraction data. In order to evaluate the effectiveness of the presented method, it was first applied to different multilayer synthetic seismic models and then the efficiency of the method was examined by adding noise to this data set. Finally, the MRFO inversion algorithm was applied to real-field data. A real seismic refraction dataset collected at the Leylanchay dam site in the Malekan district of the East Azerbaijan province of Iran was used. In order to determine the reliability of the model parameters of both synthetic and field data, the estimation parameters were also tested statistically through relative frequency distributions and probability density functions (PDF). The findings show that the study area consists of three layers, with the first two layers representing alluvium and the last layer being bedrock. The results reveal that the MRFO inversion algorithm gives appropriate and reliable results in the interpretation of seismic refraction data.
Primary Language | Turkish |
---|---|
Subjects | Seismology, Geological Sciences and Engineering (Other) |
Journal Section | Articles |
Authors | |
Early Pub Date | September 16, 2023 |
Publication Date | September 27, 2023 |
Published in Issue | Year 2023 |
Dokuz Eylül Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi Dekanlığı Tınaztepe Yerleşkesi, Adatepe Mah. Doğuş Cad. No: 207-I / 35390 Buca-İZMİR.