KENTSEL MEKÂNDA AİDİYET UNSURU OLARAK KOLEKTİF KİMLİK: HALTANLAR AŞİRET DERNEĞİ ÖRNEĞİ

Yıl 2024, , 1883 - 1903, 12.12.2024

Mithat Arman Karasu , Fatma Betül Baykuş

https://doi.org/10.16953/deusosbil.1518587

Öz

Her insan farklı kimlikleri üzerinde taşır. Bu kimliklerin bir bölümü kolektif yapıdadır. Bu kolektif kimlikler bireye hem dayanışma içinde olduğunu hissini verir hem de bir topluluğa ait olduğu yönünde bir güven duygusu aşılar. Geleneksel toplumlarda bu kolektif kimliklerden birisi de aşiret kimliğidir. Son derece sıkı bağlarla örülü, kan bağına dayalı, aidiyet gerektiren aşiretin birey üzerinde etkili olduğu aşikârdır. Şanlıurfa’da yaptığımız araştırmanın amacı, bir kolektif kimlik örneği olarak aşiret derneklerinin bireyin kimliği üzerindeki etkisini belirlemektir. Bu amaçla Melucci’nin kolektif kimlik tanımından yararlanılmıştır. Melucci’ye göre kolektif kimliğin ilişkisel, çatışma ve süreklilik adıyla, birbiriyle ilişkili, üç farklı boyutu bulunmaktadır. Bu teorik çerçeve üzerinden kentsel mekânda bir aşiret derneğinin, mensupları üzerindeki etkisi belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmada Şanlıurfa’da bulunan Haltanlar Aşiret Derneği örnek olarak seçilmiştir. Derinlemesine görüşme tekniği kullanılarak yapılan saha çalışması sonunda aşiret derneğinin, aşiret mensupları arasındaki iletişimin devamlılığı bakımından önemli bir rol üstlendiği tespit edilmiştir. Derneğin bir diğer işlevi, sağladığı güven ağı sayesinde, aşiret mensuplarının sosyal ve ekonomik çıkarlarını kollamada oynadığı roldür. Siyasal patronaj ilişkilerin varlığı, aşiret derneklerini birer çıkar kollama platformuna dönüştürmektedir. Kimi aşiret mensupları aidiyet duygusu içinde derneği, kimliğinin bir parçası olarak görürken; kimi aşiret mensupları ise, çıkarlarının devamı için dernek üyeliğini bir zaruret olarak kabul etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kimlik, Kolektif Kimlik, Aşiret, Dernek, Şanlıurfa

Destekleyen Kurum

yok

COLLECTIVE IDENTITY AS AN ELEMENT OF BELONGING IN THE URBAN SETTINGS: SAMPLE OF HALTANS TRIBAL ASSOCIATION

Öz

Each individual has different identities, some of which are collective in structure. These collective identities provide the individual with both the sense that s/he is covered with solidarity and instills the feeling of security brought by belonging to a community. One of such collective identities in traditional communities is the identity of tribe. It is obvious that tribe, which is woven with extremely tight bonds, based on blood relations and requires attachment, is effective on the individual. The purpose of our research we have conducted in Şanlıurfa is to determine the effects of tribal associations on the identities of individuals. For this purpose, Melucci’s description of collective identity was made use of. According to Melucci, collective identity has three different dimensions named relational, conflict and continuity, all of which are related to one another. It was attempted to determine the effects of tribal associations on its members within an urban environment. The Haltans Tribal Association in Şanlıurfa was selected as the sample. It was found out that the tribal association assumed a significant role as regards the continuity of communication between the members of the association as a result of the field study conducted using the depth interview technique. Another function of the association is its role in the protection of interests of the members of the tribe thanks to the safety net it provides. Presence of political patronage relationships transforms tribal associations into platforms of protection of interests. While some individuals considered the association as a part of their identities with feelings of belonging, some other members of the tribe considered association membership as a must for the continuity of their interests.

Anahtar Kelimeler

Identity, Collective identity, Tribe, Association

Kaynakça

• Altan, B. (2020). Osmanlı Devleti’nin son döneminde yapı, sorunlar ve İngilizlerle ilişkiler açısından Goyan Aşireti. History Studies, 12 (1), 15-33.
• Assmann, J. (2015). Kültürel bellek eski yüksek kültürlerde yazı, hatırlama ve politik kimlik. Çev. Ayşe Tekin, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Aydoğdu, H. (2004). Modern kimlikte öznenin ölümü. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10, 115-147.
• Bauman, Z. (2010). Sosyolojik düşünmek. Çev. Abdullah Yılmaz, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2017). Kimlik. Çev. Mesut Hazır, Ankara: Heretik Yayınları.
• Berger, P., & Luckmann T. (2008). Gerçekliğin sosyal inşası bir bilgi sosyolojisi incelemesi. Çev. Vefa Saygın, İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Beşikçi, İ. (1992). Doğu’da değişim ve yapısal sorunlar. Ankara: Yurt Yayınları.
• Biçim, H. (2018). Aşiretlerin kente eklemlenme tarzı: Batman örneği. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Bilgin, N. (1995). Kolektif kimlik. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Bruinessen, M. V. (2018). Ağa, şeyh, devlet. Çev. Banu Yalkut, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cohen, A. P. (1978). The same-but different: the allocation of identity in Whalsay, Shetland. Sociological Review, 26 (3), 449-469.
• Cohen, A. P. (1999). Topluluğun simgesel kuruluşu. Çev. Mehmet Küçük, Ankara: Dost Kitabevi.
• Dalbay, R. S. (2018). "Kimlik” ve “toplumsal kimlik” kavramı. SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (31), 161-176.
• Drousioti, K. (2022). Collective identities beyond homogenisation: Implications for justice and education. Ethics and Education, 17 (3), 294-310.
• Emiroğlu, K., & Aydın, S. (2003). Antropoloji sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Erkan, R. (2005). Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin sosyal yapısı ve değişim eğilimleri. Ankara: Kalan Yayınları.
• Fearon, J. D. (1999). What is Identity (As We Now Use the Word)? Stanford: Stanford Üniversitesi.
• Giddens, A., & Sutton, P. W. (2014). Sosyolojide temel kavramlar. Çev. Ali Esgin, Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Gökçe, B. (2004). Toplumsal bilimlerde araştırma yöntemleri. Ankara: Savaş Yayınları.
• Göle, N. (1998). Batı-dışı modernlik üzerine bir ilk desen. Doğu-Batı Dergisi, 1 (2), 55-62.
• Heckmann, L. Y. (2012). Kürtlerde aşiret ve akrabalık ilişkileri. Çev. Gülhan Erkaya, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Jabar, F. A., & Dawod, H. (2013). Aşiretler ve iktidar Ortadoğu’da etnisite ve milliyetçilik. Çev. Ömer Öğünç, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayıncılık.
• Jung, C. G. (2015). Kişiliğin gelişimi. Çev. Duygu Olgaç, İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Karadeniz, S. (2010). Osmanlıdan cumhuriyete merkezileşme politikalarının aşiret sistemine etkileri. Mukaddime, 3, 27-41.
• Karadeniz, S. (2012). Aşiret sisteminde dönüşüm -aşiretin kentte aldığı yeni şekiller Batman örneği. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Karasu, M. A. (2018). Yerel siyaset ve yerel siyasal dinamikler üzerinde aşiret etkisi (Şanlıurfa örneği). A. Mengi., & D. İşçioğlu (Der.), Küreselleşme sürecinde yerel hizmet yerel siyaset içinde (ss. 55-81). Ankara: Ankara Üniversitesi SBF Yayını.
• Kaya, M. (2013). Modernleşme sürecinde aşiretlerin dönüşümü: Şanlıurfa aile ve aşiret dernekleri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.
• Kaya, M. (2015). Aşiret modernleşmesi. İstanbul: Çıra Yayınları.
• Kaya, M. (2018). Aşiret modernleşmesi mi, yeniden aşiretleşme mi? Harran Üniversitesi İİBF Dergisi, 2 (2), 124-134.
• Koç, M. (2008). Yetişkinlik döneminde dindarlık ile benlik kavramı değişkenleri arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Kvale, S. (1996). Interviews: an introduction to qualitative research interviewing. CA: Sage Yayıncılık.
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın üretimi. Çev. Işık Ergüden, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Melucci A. (1993). Toplumsal hareketler ve günlük hayatın demokratikleşmesi. J. Keane (Der.), Sivil toplum ve devlet Avrupa'da yeni yaklaşımla içinde (ss. 267-286). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Melucci, A. (1996). The playing self person and meaning in the planetary society. Cambridge: Cambridge Üniversitesi.
• Melucci, A. (2014). Süreç olarak kolektif kimlik. F. Mollaer (Der.), Kimlik politikaları özdeşlik, tanınma ve farklılık içinde (ss. 79-104). Ankara: Doğu-Batı Yayınları.
• Ökten, Ş. (2009). Aşiret, akrabalık ve sosyal dayanışma: geleneksel hayatı yönetme biçimi. Aile ve Toplum, 11(5), 99-110.
• Öter, A., & Özkul, M. (2019). Modernitenin öteki yüzü: kaybedilenleri hatırlamak Yörük aşiretlerinde modernleşme ve uyum. S. Parin (Der.), Türkiye’de aşiret tartışmaları içinde (ss. 213-241). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Özdemir, C. (2001). Kimlik ve söylem. Osman Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 107-122.
• Özer, A. (1990). Doğu Anadolu’da aşiret düzeni. İstanbul: Boyut Yayınları.
• Özer, A. (1998). Modernleşme ve güneydoğu. Ankara: İmge Yayınevi.
• Park, R., & Burgess, E. (2015). Şehir. Çev. Pınar Karababa, İstanbul: Heretik Yayınları.
• Perinçek, D. (2014). Aşiretler raporu. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Rümelin, J. N. (1993). Collective identities and citizenship. Analyze & Kritik, 15, 120-128.
• Sen, A. (2006). Kimlik ve şiddet kader yanılsaması. İstanbul: Türk Henkel Yayınları.
• Sencer, Y. (1979). Türkiye’de kentleşme. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını.
• Taburoğlu, Ö. (2018). Toplumsal dayanışma, işbölümü ve dilencilik olgusu arasındaki ilişkiler: Almanya ve Türkiye karşılaştırması. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Türkbağ, A. U. (2003). Kimlik, hukuk ve adalet sorunu, Doğu Batı Düşünce Dergisi, 6 (23), 209-216.
• Uçar, G. (2018). Bir toplumsal organizasyon olarak aşiretlerin modern zamanlarda çeşitlenen işlevleri: Koçgiri Aşiretleri örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Uluç, V., & Karasu, M. A. (2015). Kente yerleşmiş aşiret üyelerinin kentlileşme eğilimleri üzerine bir çalışma: Şanlıurfa örneği. Yönetim Bilimleri Dergisi, 13 (25), 201-232.
• Wend, A. (1994). Collective identity formation and the international state. American Political Science Association, 88 (2), 384-396.