ADANA PRISON IN THE FINAL PERIOD OTTOMAN STATE

Yıl 2019, Cilt: 21 Sayı: 4, 1411 - 1431, 19.12.2019

İbrahim Yılmaz

https://doi.org/10.16953/deusosbil.516926

Cited By: 5

Öz

In this study, Adana
Prison in the Ottoman Period is examined in terms of its physical structure,
the number of convicts and detainees, conditions, and its employee in charge.
In the study, which covers the second half of the nineteenth century and the
beginning of the twentieth century, Turkish Presidency Ottoman Archives and
secondary sources are utilized generally. While similar studies
try to take a general photograph by focusing on all prisons across the country
or in any province, this study focuses on the central prison in Adana Province
and tries to touch the lives of convicts, prisoners, and prison officers and to
follow the reflections of the results of the ongoing reform movements across
the country with regards to prisons on the field. As a result of the research, it is determined that the
difficulties experienced during transition process in prisons were also encountered
in Adana prison and main problems were related with the capacity and sanitary
conditions of the building and the staff, who were incapable in terms of
quality and quantity. It is put forward that the solution can be produced about
the building, which hardened the life of convicts, by the collaboration with
central administration and utilizing the local opportunities while nationwide
regulations had to be expected for the solutions of the problems in the field
of staff.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Adana, Prison, Convict, Detainee

OSMANLI DEVLETİ SON DÖNEMİNDE ADANA HAPİSHANESİ

Öz

Bu çalışmada, Osmanlı Dönemi Adana Hapishanesi, fiziki
yapı, hükümlü ve tutukluların sayısı ve içinde bulundukları şartlar ile görevli
personel açısından incelenmektedir. Genel olarak XIX. yüzyıl ikinci yarısı ile
XX. yüzyıl başlarını kapsayan çalışmada, Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi
belgeleri ve ikinci el kaynaklardan faydalanılmıştır. Benzer çalışmalarda ülke
geneli ya da herhangi bir vilayetteki tüm hapishaneler üzerinde durularak genel
bir fotoğraf çekilmeye çalışılırken, bu çalışmada Adana Vilayeti merkez
hapishanesine odaklanılarak hükümlü, tutuklu ve hapishane görevlilerinin
hayatlarına dokunulmaya ve hapishaneler konusunda ülke çapında devam eden
reform hareketlerinin sonuçlarının alana yansımaları takip edilmeye
çalışılmıştır. Çalışmanın sonunda, Osmanlı Devletinde hapishaneye geçiş
sürecinde yaşanan zorlukların Adana Hapishanesinde de yaşandığı, temel
sorunların binanın kapasite ve sıhhi yönden, personelin ise nicelik ve nitelik
açısından yetersizlikleri olduğu tespiti yapılmıştır. Mahkûmların hayatını da
zorlaştıran bina konusunda merkezi idareyle iş birliği içerisinde mahalli
imkânların da kullanılmasıyla çözüm üretilirken, personel alanındaki sorunların
çözümü için ülke çapında yapılacak düzenlemelerin beklenilmek zorunda kalındığı
ortaya konulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Adana, Hapishane, Mahkûm, Tutuklu

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları
• BOA.(Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi), DH.(Dâhiliye Nezareti). EUM. (Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti) 2.ŞB (2. Şube Evrakı), 12/12.
• BOA.DH.MB.HPS (Mebani-i Emiriye ve Hapishaneler Müdüriyeti Belgeleri) 9/52, 39/05, 43/2, 44/46, 47/36, 48/36, 64/31, 73/49, 74/6, 74/64, 79/30, 98/56, 155/2, 157/50, 158/66.
• BOA.DH.MB.HPS.M. (Mebani-i Emiriye-Hapishaneler Müdüriyeti Müteferrik Evrakı) 2/108, 20/10, 21/2, 29/26, 31/28, 31/81, 32/5.
• BOA.DH.İUM. (İdâre-i Umumiye Belgeleri) 3/45.
• BOA.DH.MKT.(Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi) 1400/126, 2005/73.
• BOA.DH.ŞFR (Şifre Evrakı) 494/299.
• BOA.DH.TMIK.S. (Dahiliye Nezareti Tesri-i Muamelat ve Islahat Komisyonu)16/127.
• BOA.İ.AZN (İrade, Adliye ve Mezahib Evrakı ) 16/1.
• BOA.MV.( Meclis-i Vükela Mazbataları) 251/85.
• BOA.MVL.(Meclis-i Vala Evrakı) 294/70, 303/44.
• BOA.Y.EE.KP. (Yıldız Esas Evrakına Ek, Sadrazam Kâmil Paşa Evrakı) 25-2453.
• Kitap ve Makaleler
• Adak, U. (2006). XIX. Yüzyılın sonları XX. yüzyılın başlarında Aydın vilayetindeki hapishaneler. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Bardakoğlu, A. (1997). Hapis. TDV İslam ansiklopedisi. Cilt: 16.
• Devellioğlu, F. (1986). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik sözlük. Ankara: Kurtuluş Ofset.
• Orat, A. J. & Çelik, F. (2011). Diyarbakır vilayeti hapishaneleri. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (7), 73-95.
• Özçelik, M. (2011). Mütareke Dönemi’nde Osmanlı hapishanelerinin durumu. CTAD, 7 (14), 16-39.
• Öztop, F. (2015). Suç cetvellerine göre Osmanlı Devletinde adam öldürme suçu: Aydın vilayeti (1908-1916). Türk İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2 (3), 75-85
• Schull, K. (2008). Tutuklu sayımı: Jön Türklerin sistematik bir şekilde hapishane istatistikleri toplama çalışmaları ve bunların 1911-1918 hapishane reformu üzerine etkileri. Noemi Levy, Alexandre Toumarkıne (Der), Osmanlı’da asayiş suç ve ceza 18-20. yüzyıllar içinde (ss. 212-238). İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Şen, H. (2008). Osmanlı’da Hapishane Mefhumu. Noemi Levy, Alexandre Toumarkıne (Der.), Osmanlı’da asayiş suç ve ceza 18-20. Yüzyıllar içinde (ss. 200-211). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Temel, M. (2009). XX. Yüzyıl başlarında Menteşe sancağı hapishaneleri. SUTAD, (26), 109-135.
• Yıldız, G. (2012). Mapusâne Osmanlı hapishanelerinin kuruluş serüveni (1839-1908). (1. Baskı). İstanbul: Kitabevi.