THE AEGEAN DISPUTE ACCORDING TO THE CENTRAL INTELLIGENCE AGENCY (CIA) ARCHIVE DOCUMENTS

Yıl 2020, Cilt: 22 Sayı: 1, 11 - 32, 26.03.2020

Sinan Kıyanç

https://doi.org/10.16953/deusosbil.518841

Öz

The Aegean Dispute has an important place in relations between Turkey and Greece. The large number of islands in the Aegean Sea and the lack of borders brought the two countries to the brink of war many times. The Aegean Dispute, which continued to exist from the very beginning of the Cold War to the present, has also affected the USA's regional interests. The Central Intelligence Service CIA has closely followed the developments in the Aegean Sea, as a hot conflict between the two countries in the Western Block during the Cold War years will negatively affect the interests of the USA in the region. In this process, CIA tried to shape the attitude of the USA in the face of developments by acting in partnership with other intelligence agencies of the USA. Therefore, the CIA Archive contains a rich content about the Aegean Dispute. In the study, while focusing on the general condition of the islands during the Cold War, the developments are discussed in the light of CIA archive documents. In the documents, behind the scenes of the developments that occurred at that time, and the information obtained in the perspective of findings and documents are presented.

Anahtar Kelimeler

Aegean Dispute, Turkey, Greece, USA, CIA

ABD MERKEZİ İSTİHBARAT TEŞKİLATI (CIA) ARŞİV BELGELERİNE GÖRE EGE SORUNU

Öz

Ege Sorunu, Türkiye ile Yunanistan ilişkilerinde önemli bir yer tutmaktadır. Ege Denizi’ndeki adaların çokluğu ve sınırların belirlenmemesi birçok kez iki ülkeyi savaşın eşiğine getirmiştir. Soğuk Savaş’ın hemen başından günümüze değin varlığını sürdüren Ege Sorunu, ABD’nin bölgesel çıkarlarını da etkilemiştir. Soğuk Savaş yıllarında Batı Blokunda yer alan iki ülke arasında yaşanacak bir sıcak çatışma ABD’nin bölgedeki çıkarlarını olumsuz olarak etkileyeceğinden ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı CIA, Ege Denizi’nde yaşanan gelişmeleri yakından takip etmiştir. Bu süreçte CIA, ABD’nin diğer istihbarat teşkilatlarıyla ortak hareket ederek ABD’nin gelişmeler karşısında tavrını şekillendirmeye çalışmıştır. Bu nedenle CIA Arşivi, Ege Sorunu hakkında zengin bir içerik barındırmaktadır. Çalışmada, Soğuk Savaş yıllarında adaların genel durumu üzerinde durulurken yaşanan gelişmeler CIA arşiv belgeleri ışığında ele alınmaktadır. Belgelerde o dönem yaşanan gelişmelerin perde arkası, bulgu ve belgeler perspektifinde elde edilen bilgiler ortaya konulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ege Sorunu, Türkiye, Yunanistan, ABD, CIA

Kaynakça

• Ahmad, F. (1992). Demokrasi sürecinde Türkiye 1945-1980, İstanbul: Hil Yayınları.
• Armaoğlu, F. (1990). 20. yüzyıl siyasi tarihi. İstanbul: Alkım Yayınevi.
• CIA, 01.02.1978, CIA-RDP79T00912A001900010003-5
• CIA, 01.05.1982, CIA-RDP83B00228R000100170005-5
• CIA, 01.06.1974, CIA-RDP,79T00975A026600010031-2
• CIA, 02.03.1976, CIA-RDP79T00936A013200010009-1
• CIA, 02.09.1976, CIA-RDP79T00975A02930001004-2
• CIA, 03.11.1952, CIA-RDP75-00662R000200040077-5
• CIA, 04.04.1975, CIA-RDP79T00865A000700150001-9
• CIA, 05.03.1976, CIA-RDP79T00975A028700010010-2
• CIA, 05.11.1984, CIA-RDP87T00217R000700070005-0
• CIA, 06.08.1976, CIA-RDP79T00975A029200010010-6
• CIA, 09.08.2017, CIA-RDP78S01932A000100150026-4
• CIA, 12.08.1976, CIA-RDP79T00975A029200010020-5
• CIA, 14.02.1975, CIA-RDP79T00975A027400010038-6
• CIA, 14.06.1975, CIARDP79T00975A027300010044-0
• CIA, 16.07.1974. CIA-RDP85T00353R000100070006-3
• CIA, 17.06.1975, CIA-RDP79-00927A011000030001-8
• CIA, 17.08.1976, CIA-RDP79T00975A029200010028-7
• CIA, 24.06.1964, CIA-RDP79T00936A002800050001-1
• CIA, 25.03.1975, CIA-RDP79T00865A000600220002-1
• CIA, 25.05.1974, CIA-RDP79T00936A012100010023-7
• CIA, 25.06.1974, CIA-RDP79T00936A012100010049-9
• CIA, 26.09.1975, CIA-RDP79T00865A001800240001-7
• CIA, 30.07.1976, CIA-RDP79T00975A029100010050-3
• CIA, 31.05.1974, CIA, RDP79T00975A026600010029-5
• CIA, 12.03.1976, CIA-RDP79T00936A013200010018-1
• CIA, 29.12.1964, CIA-RDP80-00247A001900690001-4
• CIA, 03.04.1967, CIA-RDP79T00826A001800010020-4
• CIA, 14.08.1976, CIA-RDP79T00975A029200010024-1
• CIA, 15.06.1975, CIA-RDP79T00975A027300010046-8
• CIA, 21.06.1974, CIA-RDP78S01932A000100060020-0
• CIA, 30.05.1974, CIA-RDP78S01932A000100240110-0
• CIA (2018a). History of the CIA, https://www.cia.gov/about-cia/history-of-the-cia. (Erişim Tarihi: 19.07.2018).
• CIA (2018b). The world factbook, Europe: Greece, https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/gr.html. (Erişim Tarihi: 05.08.2018).
• Cin, T. (2000). Türkiye ve Yunanistan bakımından Ege’deki karasuları genişliği sorunu. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Doğru, S. (2003). Ege Denizi kıt’a sahanlığı uyuşmazlığına çözüm önerisi: Ortak arama ve işletme. Stratejik Araştırmalar Dergisi, 2, 221-240.
• Erinç, S. & Yücel, T. (1978). Ege Denizi Türkiye ile komşu Ege adaları, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Fırat, M. (2009). 1960-1980: Göreli özerklik-3, Yunanistan’la ilişkiler. B. Oran (Ed.), Türk dış politikası kurtuluş savaşından bugüne olgular, belgeler, yorumlar 1919-1980 içinde (ss. 716-768) C 1. İstanbul: İletişim Yayınları.
• International Court of Justice (1976). Aegean Sea continental shelf case Greece v. Turkey. https://www.icj-cij.org/en/case/62 (Erişim Tarihi: 10.12.2018).
• Karpat, K. H. (1975). Turkey’s foreign policy in transition. Leiden: E.J. Brill Press.
• Kıyanç, S. (2018). ABD arşiv belgelerine göre Türkiye’de askeri darbeler (1960-1980) (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
• Kıyanç, S. (2019). CIA’in (Amerikan Haber Alma Teşkilatı) soğuk savaş döneminde Türkiye’deki faaliyetleri (1945-1960). II. Uluslararası Demokrasi Sempozyumu Emperyalizm, Hegemonya ve İstihbarat Faaliyetleri (30 Kasım-2 Aralık 2017 Giresun) Tam Bildiriler Kitabı. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Koliopoulos, J. S. & Thanos M. V. (2010). Modern Greece history since 1821. Malaysia: Wiley-Blackwell Publication.
• Kurumahmut, A. (1998). Ege’de temel sorun egemenliği tartışmalı adalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Milliyet Gazetesi Arşivi.
• Özkan, T. (2015). MİT’in gizli tarihi. İstanbul: Cumhuriyet Kitapları
• Pazarcı, H. (1992). Doğu Ege adalarının askerden arındırılmış statüsü. Ankara: Turhan Kitapevi.
• Sönmezoğlu, F. (2006). Soğuk savaş döneminde Türk dış politikası 1945-1991. İstanbul: Der Yayınları.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı (2019). Başlıca Ege Denizi sorunları, http://www.mfa.gov.tr/baslica-ege-denizi-sorunlari.tr.mfa. (Erişim Tarihi: 02.01. 2019).
• Weiner, T. (2008). Legacy of ashes: The history of the CIA. New York: Anchor Books.
• Wilson, A. (1979). The Aegean dispute. London: International Institute for Strategic Studies.