MURDER CRIME AND INVESTIGATION PROCEDURES IN THE LATE OTTOMAN PERIOD

Yıl 2020, Cilt: 22 Sayı: 2, 739 - 762, 05.06.2020

İbrahim Yılmaz

Öz

This study examines the murder crimes in the last period of the Ottoman Empire and the procedures followed when solving these crimes. The study covers generally the second half of XIX. century and the beginning of the XX. century. Documents from the Presidential Ottoman Archives, second-hand sources and a professional journal of the period called "Police Journal" was used in the study. While in similar studies the focus was on the number and causes of crimes after examining the general order of public in a country or city, this study focused on the importance attached by the state to solving crimes of murder and finding the perpetrators and the methods used by law enforcement officers and judicial agents in that process. At the end of the study, it was found that the Ottoman State had created the legal infrastructure for punishing murderers, attached great importance to the elucidation of these crimes with material evidence, and expected the same of judicial and civil agents. The responsible agents used methods including fingerprint, photography, used forensic services and some biological analyses in light of the related developments of the time as well as the traditional methods such as hot pursuit and taking statements. They also put the evidence through criminalistic examinations using experts and their own experience.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Crime, Killing, Killer

OSMANLI SON DÖNEMİNDE ADAM ÖLDÜRME SUÇU VE SORUŞTURMA USULLERİ

Öz

Bu çalışmada, Osmanlı son döneminde meydana gelen adam öldürme suçları ve bu suçlar aydınlatılırken takip edilen süreçler incelenmektedir. Çalışma genel olarak XIX. yüzyıl ikinci yarısı ile XX. yüzyıl başlarını kapsamakta olup Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi belgeleri, ikinci el kaynaklar ve dönemin mesleki bir dergisi olan Polis Mecmuası’ndan faydalanılmıştır. Benzer çalışmalarda ülke geneli veya herhangi bir vilayetteki genel asayiş durumu incelenip suçların sayı ve sebeplerine yoğunlaşılırken bu çalışmada, devletin öldürme suçlarının aydınlatılarak faillerinin yakalanmasına verdiği önem ve kolluk kuvvetleriyle adli görevlilerin bu süreçte takip ettikleri usuller incelenmektedir. Çalışmanın sonunda, Osmanlı Devleti’nin öldürme suçu faillerinin hak ettikleri cezalara çarptırılmaları için hukuki alt yapıyı oluşturduğu, bu suçların maddi delillerle aydınlatılmasına büyük önem verdiği, adli ve mülki görevlilerinden de bu beklenti içerisinde olduğu tespiti yapılmıştır. Görevlilerin ise bu beklentiye cevap verme adına sıcak takip, ifade alma gibi klasik yöntemlerin yanı sıra dönemin konuyla ilgili gelişmelerini de yakından takip ederek parmak izi, fotoğraf, adli tıp hizmetleri, bazı biyolojik analizler yaptırma gibi imkanları da kullandığı ve bilirkişiler aracılığı ya da kendi tecrübeleriyle delilleri kriminalistik incelemelerden geçirdikleri ortaya konulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Suç, Öldürme, Katil

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları
• BOA. (Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi) DH. (Dahiliye Nezareti) EUM. (Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti) ADL. (Takibat-ı Adliye Kalemi Evrakı) 2/9, 3/22, 19/17, 27/24, 44/43.
• BOA.DH.EUM.EMN. (Emniyet Şubesi Evrakı )3/21, 95/3.
• BOA.DH.EUM.MTK. (Muhaberat ve Tensikat Müdüriyeti Evrakı) 9/37, 15/25, 27/7.
• BOA.DH.EUM.AYŞ. (Asayiş Kalemi Evrakı) 24/111.
• BOA.DH.ID. (İdare Evrakı) 62/4.
• BOA.DH.MUI. (Muhaberat-ı Umumiye İdaresi Evrakı)103/1.
• BOA.DH.SYS. (Siyasi Kısım Evrakı) 119/1.
• BOA.DH.ŞFR. (Şifre Evrakı) 272/68.
• BOA.TFR.I.A. (Rumeli Müfettişliği Sadaret Evrakı)16/1549.
• BOA.TFR.I.KV. (Rumeli Müfettişliği Kosova Evrakı)109/10899.
• BOA.TFR.I.MN. (Rumeli Müfettişliği Manastır Evrakı) 15/1421, 48/4704, 91/9061.
• BOA.TFR. I.SL. (Rumeli Müfettişliği Selanik Evrakı) 14/11329.
• BOA.Y.PRK. (Yıldız Perakende Evrakı) AZN. (Adliye ve Mezahib Nezareti Maruzatı) 3/28.
• BOA.Y.PRK.ZB. ( Zaptiye Nezareti Maruzatı) 36/34.
• Kitap ve Makaleler
• Alyot, H. (2008). Türkiye’de zabıta, tarihi gelişim ve bugünkü durum. (II. Baskı). Ankara: Kozan Ofset.
• Arslan, B. (2008). II. Meşrutiyet döneminde aydın vilayetinde güvenlik. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Bartın’da memurin-i zabıta aleyhinde tertip olunan bir cinayet, Polis Mecmuası (14 Temmuz 1916), Sayı: 72, s. 209-215
• Bingöl, S. (2004). Tanzimat ilkeleri ışığında Osmanlı’da adli tababete dair notlar. AÜDTCF Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 23 (36), 37-65.
• Ceza Kanunname-i Hümayunu, Düstur 1/1, Matbaa-i Amire, 1289.
• Devellioğlu, F. (1986). Osmanlıca- Türkçe ansiklopedik sözlük. Ankara: Kurtuluş Ofset Basımevi.
• Gül, A. (2013). Osmanlı taşrasında suç ve suçlular (1919 Ocak Ayı Erzincan Sancağı Örneği). EÜHFD, 17(1-2), 1-29
• Katl cinayetleri, mahalli cürmün tetkikat-ı topografyası. Polis Mecmuası (14 Ocak 1917) Sayı: 84, s.486-492.
• Kudüs-ü Şerif’te bir polis memurunun vazife uğrunda şehadeti. Polis Mecmuası (14 Eylül 1915) Sayı: 52, s.72-81.
• Kurtuluş, F. (2019). Suç cetvellerine göre II. Meşrutiyet döneminde Diyarbekir vilayetinde cinayet suçları ve failleri 1912-1917 (R.1328-1333). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ağrı.
• Sönmez, A. (2005). Polis meclisinin kuruluşu ve kaldırılışı. A.Ü.D.T.C.F. Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 24 (37), 259-275.
• Şen, H. (2008). Osmanlı’da hapishane mefhumu. Osmanlı’da Asayiş Suç ve Ceza 1820. Yüzyıllar, (N. Levy & A. Toumarkine, Der.) Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Öztop, F. (2014). II. Meşrutiyet döneminde Aydın vilayetinde sosyal yapı ve adli vaziyet (1908-1916). (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Öztop, F. & Karasu, D. (2017). Ceraim-i umumiye cetvellerine göre Kudüs Sancağında adam öldürme ve öldürmeye teşebbüs suçları (R.1329, M.1913/1914), Tarih Okulu Dergisi (TOD), (29), 205-219.
• Yılmaz, İ. (2011). 20. yüzyıl başlarında Konya polis teşkilatı. (Yüksek Lisans Tezi). Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars
• Yılmaz, İ. (2017). Selanik polis tarihi (1876-1912). (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Yılmaz, İ. (2019). Osmanlı dönemi Bursa polis karakolları ve asayiş. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21 (1), 49-65
• Yüksel, A. (2010). İki soruşturma arasında bir Osmanlı savcı muavini, History Studies, 2 (3), 317-331. Zabıtamızın kıymettar bir muvaffakiyeti, parmak izi sayesinde fail-i cürmün teşhis ve derdesti, Polis Mecmuası (28 Kasım 1916), Sayı: 81, s.419-421.