İRAN DEVRİM MUHAFIZLARI: İran’ın siyasi düalizminde yeri ve etkisi nedir?

Yıl 2020, Cilt: 22 Sayı: 4, 1735 - 1755, 31.12.2020

Nazlı Koca

https://doi.org/10.16953/deusosbil.770507

Öz

Modern İran Ordusu’nun temelleri Kaçar Hanedanlığı döneminde 1920’lerde atılmakla birlikte, 1979 İran İslam Devrimi’ne kadar Şah rejimi altında iktidarın meşru koruyucusu oldu. İslam Devrimi sonrası ise, Humeyni tarafından geleneksel İran Ordusu’nun (Arteş) devrimin temellerini koruyamayacağı inancıyla, Devrim Muhafızları Ordusu adlı silahlı kuvvetler oluşturuldu. İktidarın temel askeri gücü olan Devrim Muhafızları, 1990’lar boyunca pragmatist Rafsancani’nin Cumhurbaşkanlığıyla birlikte neoliberal ekonomiye eklemlenmeye çalışan İran’da siyasi ve ekonomik olarak güçlendiler. Son olarak da 2005’te iktidara gelen Ahmedinecad Hükümeti ile birlikte de ülkede en güçlü ekonomik yapı olarak, siyasette de etkinlik alanlarını genişlettiler. Bu çalışmada, İran Devrim Muhafızlarının İran’da siyasi ve ekonomik alanda zamanla güçlenmesiyle birlikte İran’ın kendine özgü siyasi düalizme dayalı zemininde giderek başat konuma geldiği ve karar alım süreçlerinde en yetkili güç olduğu tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

iran, islam devrimi, devrim muhafızları, ambargo, humeyni

Kaynakça

• Abrahamian, E. (2017). Modern İran Tarihi. İstanbul: İş Bankası Yayınları, Çev.Dilek Şendil.
• ABD İran Devrim Muhafızlarını terör örgütü ilan etti. (2019, 8 Nisan). DW, https://www.dw.com/tr/abd-iran-devrim-muhaf%C4%B1zlar%C4%B1n%C4%B1-ter%C3%B6r-%C3%B6rg%C3%BCt%C3%BC-ilan-etti/a-48255768, (Erişim Tarihi: 06.07.2019).
• Alfoneh, A. (2010). All The Guard’s Men: Iran’s Silent Revolution. World Affairs, 173(3), 73-79.
• Alfoneh, A. Eternal Rivals? The Artesh and the IRGC. (2011). The Middle East Institute, www.mei.edu/content/eternal-rivals-artesh-and-irgc, (Erişim Tarihi: 12.06.2019).
• Arjomand, S.A. (2000). Civil Society and the Rule of Law in the Constitutional Politics of Iran Under Khatami. Social Research, 67 (2), 283-301.
• Cordesman, N. A. (2007). Iran’s Revolutionary Guards, The Al Quds Force and Other Intelligence and Paramilitary Forces (Rough Working Draft). Center for Strategic and International Studies, https://csis-website-prod.s3.amazonaws.com/s3fs public/legacy_files/files/media/csis/pubs/070816_cordesman_report.pdf, (Erişim Tarihi: 13.05.2019)
• Council on Foreign Relations (2019). Iran’s Revolutionary Guards. https://www.cfr.org/backgrounder/irans-revolutionary-guards, (Erişim Tarihi: 24.11.2019)
• Çakır, M. (2013). Reform ve İdari Reform kavramları Üzerine Bir İnceleme. Tarih Okulu Dergisi, 6(16), 627-640. E’temad’s Analysis on Closure of Imam Khomeyni Airport: Reviewing the File of a Dispute. (2004, 10 Mayıs). E’temad, FBIS-NES-2004-0511.
• Farzam, R & Sarı, İ. (2017). Fatimiyyun: İran’ın Afgan Milisleri. Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi, (6), 267-290.
• Forozan, H. & Afshin, S. (2017). The Military and the State in Iran: The Economic Rise of the Revolutionary Guards. The Middle East Journal, 71(1), 67-86.
• Hamaney’den Ruhani’ye: ABD’nin İran Devrim Muhafızlarından Hoşlanmasını mı Bekliyorsunuz?. (2017, 13 Haziran). Sputnik, https://tr.sputniknews.com/ortadogu/201706131028862694-hamaney-ruhani-abd-iran-devrim-muhafizi/ , (Erişim Tarihi: 30.05.2017).
• Hezbollah Training Iraqis in Iran: U.S. military. (2008, 5 Mayıs). Reuters, https://www.reuters.com/article/us-iraq-iran-hezbollah-idUSN0535588520080505, (Erişim Tarihi: 11.06.2017).
• Hourcade, B. (2009). The Rise to Power of Iran’s “Guardians of The Revolution. Middle East Policy, 16 (3), 58-63. ICL Project, https://www.servat.unibe.ch/icl/ir00000_.html, (Erişim Tarihi: 03.05.2020).
• Iran Data Portal, https://irandataportal.syr.edu/irgc-commanders-letter-to-khatami , (Erişim Tarihi: 03.06.2020).
• Iranian-backed Elements Working on Iraq Base Housing U.S. Soldiers. (2015, 23 Haziran).CNN, https://edition.cnn.com/2015/06/23/politics/iranians-iraq-base-u-s-soldiers/index.html, (Erişim Tarihi: 12.09.2018).
• İran: İlk askeri uydumuz Nur başarılı bir şekilde yörüngeye ulaştı. (2020, 22 Nisan). Euronews, https://tr.euronews.com/2020/04/22/iran-ilk-askeri-uydumuz-nur-basar-l-bir-sekilde-yorungeye-ulast , (Erişim Tarihi: 07.05.2020).
• Katzman, K. (1993). The Warriors of Islam; Iran’s Revolutionary Guard”, Oxford: Westview Press.
• Khalaji, Mehdi. (2007). Iran’s Revolutionary Guards Corps. Washington Institute for Near East Policy, http://www.washingtoninstitute.org/templateC05.php?CID=2649, (Erişim Tarihi: 15.05.2020).
• Kemal, Teşgom. (2017, 1 Ocak). İran Devrim Muhafızları Devleti’ne Dönüşebilir. AA. https://www.aa.com.tr/tr/analiz-haber/iran-devrim-muhafizlari-devletine-donusebilir/737775, (Erişim Tarihi: 30.05.2018).
• Koç, M. (2018). Devrim Muhafızları Ekonomik Faaliyetlerini Sonlandırıyor Mu?. İRAM. https://iramcenter.org/devrim-muhafizlari-ekonomik-faaliyetlerini-sonlandiriyor-mu/, (Erişim Tarihi: 13.05.2019).
• Kurşun, M. (2020, 9 Temmuz). İran Yemen'deki Husilere silah gönderdiği' iddialarını reddetti. AA. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/iran-yemendeki-husilere-silah-gonderdigi-iddialarini-reddetti/1904700, (Erişim Tarihi: 10.07.2020).
• Leaked Reports Detail Iran’s Aid for Iraqi Militias. (2010, 22 Ekim). New York Times, https://www.nytimes.com/2010/10/23/world/middleeast/23iran.html, (Erişim Tarihi: 05.08.2017).
• Pentagon: Kasım Süleymani, Trump'ın talimatıyla öldürüldü. (2020, 3 Ocak). AA, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/pentagon-kasim-suleymani-trumpin-talimatiyla-olduruldu/1690737 , (Erişim Tarihi: 02.03.2020).
• Pesaran, E. (2011). Iran’s Struggle for Economic Independence: Reform and Counter-Reform in the post Revolutionary Era. New York: Routledge.
• Salihi, E. (2011). Ortadoğu’da Oluşan Yeni Dengeler ve Şii Hilali Söylemi. BİLGESAM. http://www.bilgesam.org/incele/1174/-ortadogu%C2%92da-olusan-yeni-dengeler-ve-%C2%93sii-hilali%C2%94-soylemi/#.Ww7PYfmFPIU, (Erişim Tarihi: 30.05.2018).
• Sayın, A. & Birkan, K. A. (2020). İran'da Devrim Muhafızları'nın siyaset ve ekonomi üzerindeki etkileri. AA, https://www.aa.com.tr/tr/analiz/iranda-devrim-muhafizlarinin-siyaset-ve-ekonomi-uzerindeki-etkileri/1860790, (Erişim Tarihi: 07.06.2020).
• Sinkaya, B. (2011). Devrimci Ordu ve Siyaset: İslam Devrimi Muhafızları Ordusu Örneği”, Ortadoğu Etütleri, 3 (1), 123-155.
• Sinkaya, B. (2010). İran’da Asker-Siyaset İlişkileri ve Devrim Muhafızlarının Yükselişi. Ortadoğu Etütleri, 2 (2), 115-142.
• Suriye’deki İthal Şii Savaşçılar. (2015, 22 Temmuz). Aljazeera Turk. http://www.aljazeera.com.tr/haber/suriyedeki-ithal-sii-savascilar, (Erişim Tarihi: 05.15.2018).
• Tamer, C. İran’ın Yemen’deki Faaliyetleri ANKASAM, https://ankasam.org/iranin-yemendeki-faaliyetleri/, (Erişim Tarihi: 10.06.2020). Üşenmez, Öz. (2015). İran ve Rejim İstikrarı. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17 (3), 389-407.
• Wells, C. M. (1999). Thermidor in the Islamic Republic of Iran: The rise of Muhammad Khatami. British Journal of Middle Eastern Studies, 26 (1), 27-39.
• Yegin, A. (2013). İran Siyasetini Anlama Klavuzu. Ankara: Siyaset Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı, https://aybu.edu.tr/insanvetoplum/sosyoloji/contents/files/APA.pdf, (Erişim Tarihi: 23.05.2018).
• Yegin, A. (2016). İran’ın Sert Gücü. Ankara: Siyaset Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı, 150, http://file.setav.org/Files/Pdf/20160215153935_iranin-sert-gucu-pdf.pdf, (Erişim Tarihi: 24.05.2018).