MODERN BİREYİN BENCİLLİĞİ VE AÇGÖZLÜLÜĞÜ: Faust Ekseninde Bir Edebiyat Sosyolojisi Analizi

Yıl 2020, Cilt: 22 Sayı: 4, 1479 - 1499, 31.12.2020

Mehmet Anık

https://doi.org/10.16953/deusosbil.770639

Öz

Bu çalışmanın amacı, modern dünya edebiyatının başyapıtlarından biri olan Goethe’nin Faust eseri çerçevesinde, modern bireyin bencilliği ve açgözlülüğü ile ilgili analizlerde bulunmaktır. Eserin analizi için nitel araştırma tekniklerinden biri olan içerik analizinden yararlanılmıştır. Bu kapsamda öncelikle çalışmanın giriş kısmında, modernitenin birey tasarımı ve bunun bencillik ve açgözlülük ile ilişkisi üzerinde kısaca durulmuş, akabinde modern bireyin sanat alanında dışavurumcu inşasında öncü rolü olan Goethe üzerinde durulmuş ve son olarak da Faust eseri, modern bireyin bencilliği ve açgözlülüğü çerçevesinde analiz edilmiştir. 60 yılı aşkın bir yazım sürecinin (1770-1831) ürünü olan Faust, manzum bir tragedya olarak, Faust’un hayatı temelinde modern bireyin dramını anlatır. Mefisto’ya ruhunu satan Faust’un en belirgin özelliklerinde biri, sahip olduğu arzuları gerçekleştirme doğrultusunda bencil ve aç gözlü bir birey olması ve bu durumun pek çok yıkım ve ölüme sebep olmasıdır. Bu durum aynı zamanda modern bireyin gelişim sorununa işaret etmektedir. Goethe’ye göre, kendini gerçekleştirme noktasında, doğayla tamamen bütünleşmek ve içsel sese kulak vermek, bireysel benliğin gelişimi açısından en doğru yol olarak gözükmektedir.

Anahtar Kelimeler

Goethe, Faust, edebiyat sosyolojisi, modern birey, bencillik, açgözlülük

Kaynakça

• Adorno, T., Horkheimer, M. (2015). Sosyolojik açılımlar. (M. S. Durgun & A. Gümüş, Çev.). Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
• Barry, D. (1992). Peninsular art: A context for a comparative study of Goethe and Joyce. Comparative Literature Studies, 29(4), 380-396.
• Berman, M. (2013). Katı olan her şey buharlaşıyor. (Ü. Altuğ & B. Peker, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Boyle, N. (1992). Goethe: The poet and the age. Oxford: Oxford University Press.
• Boyle, N. (2008). German literature: A very short introduction. Oxford: Oxford University Press.
• Butler, S. (2010). Tüm insanlar gibi. (N. Gökçe, Çev.). İstanbul: Epsilon Yayınevi.
• Cervantes Saavedra, M. de (2019a). La Mancha’lı yaratıcı asilzade Don Quijote I. (R. Hakmen, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Cervantes Saavedra, M. de (2019b). La Mancha’lı yaratıcı asilzade Don Quijote II. (R. Hakmen, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Dikeçligil, F. B. (2017). Sosyal bilimlerde ontolojik öncül olarak insan, Sosyoloji Divanı, 5(10), 189-218.
• Eckermann, J. P. (2007). Yaşamının son yıllarında Goethe ile konuşmalar. (M. Kahraman, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Fromm, E. (1982). Sahip olmak ya da olmak. (A. Arıtan, Çev.). İstanbul: Arıtan Yayınevi.
• Goethe, J. W. V. (2016). Faust. (İ. Cankorel, Çev.). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Goethe, J. W. V. (2018). Wilhelm Meister’in çıraklık yılları. (F. Gürbüz Gerhold, Çev.). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Goethe, J. W. V. (2019). Genç Werther’in acıları. (M. Kahraman, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Günerigök, M. (2018). Risk toplumu ve din: Yeni bir sosyolojiye doğru. Ankara: Maarif Mektepleri.
• Horkheimer, M., Adorno, T. W. (1995). Aydınlanmanın diyalektiği: Felsefi fragmanlar I. (O. Özügül, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Horkheimer, M. (1998). Akıl tutulması. (O. Koçak, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Ibsen, H. (2009). Peer Gynt. (J. Fillinger & J. McFarlane, Trans.). Oxford: Oxford University Press.
• Jaeger, H. (1950). The problem of Faust's salvation. in Goethe bicentennial studies by members of the faculty of Indiana University. Indiana: Indiana University Press, 109-152.
• Kafka, F. (2020). Dönüşüm. (İ. Özdemir, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kant, I. (2015). Seçilmiş yazılar. (N. Bozkurt, Çev.). Bursa: Sentez Yayınları.
• Lämmert, E. (2011). The blind Faust. In Goethe’s Faust: Theatre of Modernity, (H. Schulte, J. Noyes, P. Kleber, Ed.). Cambridge: Cambridge University Press, 94-112.
• Lukacz, G. (2011). Goethe ve çağı. (F. B. Aydar, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Lytton, E. B. (2010). Ernest Maltravers. Whitefish: Kessinger Publishing LLC.
• Mann, T. (2018). Doktor Faustus. (Z. Kurttekin, Çev.). İstanbul: Can Yayınları.
• Marlowe, C. (2018). Dr. Faustus. (T. Y. Öğüt, Çev.). İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
• Nietzsche, F. W. (2007). The birth of tragedy and other writings. (R. Speirs, Trans.). Cambridge: Cambridge University Press.
• Pizer, J. D. (2011). Imagining the age of Goethe in German Literature, 1970-2010. New York: Camden House.
• Plenzdorf, U. (2015). The new sorrows of young W. London: Pushkin Press.
• Pollak, H. (1951). Some thoughts on the death and salvation of Goethe’s Faust. Publication of the English Goethe Society, 21(1), 107-131.
• Richards, R. J. (2002). The romantic conception of life: Science and philosophy in the age of Goethe. Chicago: The University of Chicago Press.
• Schopenhauer, A. (2018). Yaşam bilgeliği üzerine notlar. (A. Nalbant, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Simmel, G. (2015). Bireysellik ve kültür. (T. Birkan, Çev.). İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Strich, F. (1949). Goethe and world literature. London: Routledge.
• Sombart, W. (2016). Aşk, lüks ve kapitalizm: Modern dünyanın savurganlığın ruhundan doğması üzerine. (N. Aça, Çev.). 3. Ankara: Pharmakon Yayınevi.
• Spengler, O. (1978). Batı’nın çöküşü. (N. Şengebli, Çev.). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Taylor, C. (2012). Benliğin kaynakları: Modern kimliğin inşası. (S. A. Baş & B. Baş, Çev.). İstanbul: Küre Yayınları.
• Taylor, C. (2014). Seküler çağ. (D. Körpe, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Van der Laan, J. M. (2007). Seeking Meaning for Goethe’s Faust, London: Continuum.
• Wagner, P. (2005). Modernliğin sosyolojisi: Özgürlük ve cezalandırma. (M. Küçük, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Watt, I. (2016). Modern bireyciliğin mitleri. (M. Doğan, Çev.). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Weber, M. (1986). Sosyoloji yazıları. (T. Parla, Çev.). İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
• Weber, M. (1999). Protestan ahlakı ve kapitalizmin ruhu. (Z. Gürata, Çev.). Ankara: Ayraç Yayınevi.