KONYA’DA HALKEVLERİNİN KAPATILMASI VE BİNALARININ KULLANILMASI İLE İLGİLİ TARTIŞMALAR ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: 4, 1617 - 1645, 31.12.2021

Gülsün Koçer , Mustafa Özcan

https://doi.org/10.16953/deusosbil.809149

Öz

Konya Halkevi 19 Şubat 1932 tarihinde Türkiye’de açılan ilk on dört halkevinden biridir. Kuruluşundan itibaren eğitim, kültür, sanat faaliyetleri içinde olmuş ve Konya’ya okuma-yazma kurslarından tiyatroya ve konferanslara kadar pek çok hizmette bulunmuştur. Konya Halkevi, TBMM'de 8 Ağustos 1951 tarihinde kabul edilen ve 11 Ağustos 1951 tarihinde Resmî Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe giren 5830 sayılı kanun ile Türkiye genelindeki bütün halkevleri gibi kapatılarak malları hazineye devredilmiştir.
Bu süreç ülke genelinde olduğu gibi Konya’da da çeşitli tepkilere ve spekülasyonlara sebep olmuştur. Bazı aydınlar halkevlerinin faydalı hizmetleri üzerinde durmuş ve bu kuruma yapılan çeşitli suçlamaları cevaplamıştır. Ancak üzerinde en çok konuşulan konu halkevi binaları ve bu binalarda bulunan kitap, mobilya gibi eşyaların nasıl değerlendirileceği üzerine olmuştur.
Halkevlerinin kapatılması şüphesiz ki Türkiye tarihinin önemli olayları arasındadır. Çalışmanın amacı, 1932-51 tarihleri arasında Türkiye’nin kültür hayatında çok önemli bir rol oynamış halkevlerinin kapatılma kararı ve devamındaki süreçte yaşanan gelişmeleri ve tepkileri Konya ili örneğinde ortaya koymak ve Türkiye yakın tarihinin bu önemli değişimine ışık tutmaktır. Bu sayede halkevi ve Cumhuriyetin ilk yılları ile ilgili araştırma yapan bilim insanlarına katkıda bulunulacaktır. Çalışma hazırlanırken halkevlerinin kapanma sürecine girdiği ve tasfiye edildiği 1950-52 tarihleri arasında Konya’da yayımlanan gazeteler taranmış, halkevi ile ilgili haber ve yazılar tespit edilmiş, nitel araştırma yöntemiyle değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Konya Halkevleri, Konya Halkevi binaları, Konya İlçeleri Halkevleri, Halkevlerinin kapanması

A RESEARCH ON THE DISCUSSION ABOUT CLOSING THE COMMUNITY CENTER AND USE OF THE BUILDINGS IN KONYA

Öz

Community Center in Konya, Turkey on February 19, 1932 opened one of the first fourteen community center. Since its establishment, it has been involved in education, culture and art activities and has provided many services to Konya from literacy courses to theater and conferences. Konya Community Center, on August 8, 1951 closing goods such as Parliament adopted on August 11, 1951 and the date of its publication in the Official Gazette enacted by Law No. 5830 of all community centers across Turkey have been transferred to the treasury.
This process caused various reactions and speculations in Konya as well as throughout the country. Some intellectuals emphasized the useful services of the community centers and answered various accusations made to this institution. However, the most talked about subject has been on the community center buildings and how to evaluate the items such as books and furniture in these buildings.
Closure of Community Centers is undoubtedly among the most important events in the history of Turkey. The purpose of the study is finding out the developments and reactions experienced after the closure of Community Centers which has played a very important role in Turkey's cultural life between 1932-1951. This will shed light on this important change in Turkey's recent history. In this way, contribution will be made to the scientists doing research on the Community Centers and the first years of the Turkish Republic. While the study was being prepared, the newspapers published in Konya between 1950-1952, when the community centers entered the process of closure and were liquidated, were scanned, the news and articles about the Community Center were determined and evaluated with qualitative research method.

Anahtar Kelimeler

Konya Community Centers, Konya Community Center buildings, Konya Districts Community Centers, Community Centers Closing

Kaynakça

• Abanâzır, S. (1950, Kasım 27). Halkevleri. Öğüt (73), s. 1.
• Akşehir Halkevi Binası “Memleket Evi” Oluyor. (1951, Ağustos 24). Yeni Konya (794), s. 1.
• Akşehir Halkevi Binası Hükümet Konağı Oluyor. (1952, Ocak 4). Yeni Meram (481), s. 1.
• Akşehir Halkevi Binasının Hükümet Konağı Yapılmasını Teklif Ediyoruz. (1951, Ağustos 2). Yeni Meram (354), s. 1.
• Akşehir Halkevi Bir İsim Değişikliğiyle Belediyeye Mal Edilebilir mi? (1951, Ağustos 25). Yeni Meram (354), s. 1.
• Akşehir Hükümet Konağı, Dün Temel Atma Töreni Yapıldı. (1952, Ekim 10). Yeni Meram (773), s. 1.
• Akşehir’de Halkevi Tahliye Ediliyor. (1955, Eylül 23). Yeni Konya (2252), s. 1.
• Anketimiz. (1947a, Ağustos 1), Selçuk (177), s.1.
• Anketimiz. (1947b, Ağustos 8) Selçuk (179), s.1.
• Askeri Ortaokulun İkinci Aile Toplantısı. (1950, Mart 1), Ekekon (3095), s. 2.
• Belediye Sineması İle Eski Halkevi Binası Belediye Adına Tapuya Tescil Edildi. (1951, Ağustos 30). Yeni Meram (359), s. 1.
• Belediye, Konya’nın Otel Davasını Halletmek İçin bir Formül Buldu. (1951, Haziran 24). Yeni Meram (295), s. 1.
• Beyşehir Halkevi Binası Hangi İşe Tahsis Edilecek. (1952, Ocak 10). Yeni Meram (487), s. 2.
• Böcüoğlu. (1946, Aralık 4), Yıkmakta Süratli Yapmakta Yavaş Gidiyoruz, Selçuk (108), s. 1.
• Bülbül, A. R. (1950, Nisan 26), Yeni Halkevi Binası, Yeni Konya (123), s. 2.
• Bülbül, A. R. (1954, Kasım 15). Milli Kütüphane Eski Halkevine Naklediliyor. Yeni Konya (1943), s. 1.
• CHP’nin Gasbettiği Malları Geri Alacak Kanun. (1951, Temmuz 29), Yeni Meram (327), s.1-2.
• CHP’nin Milletten Gasbettiği Emval ve Emlâk Geri Alınıyor. (1951, Temmuz 28), Yeni Meram (326), s. 1.
• CHP’nin Yeni Hileleri: Milletin Malını Milletten Kaçırmağa Çalışıyorlar. (1951, Ağustos 1), Yeni Meram (330), s. 1.
• Çumra Halkevi Milli Eğitim Emrine Verildi. (1952, Ocak 24), Yeni Meram (501), s. 2.
• Çumra Halkevi İnşaat Komisyonundan. (1946, Haziran 15), Selçuk (68), s.3.
• Çumra Mektubu. (1945 Ağustos 9), Ekekon (2394), s. 3.
• Çumra’da Yaptırılacak Halkevinin Temeli Törenle Atıldı. (1945, Eylül 5), Ekekon (2405), s.2.
• Çumra’da Yeni Halkevi Binası Açıldı. (1947,Ocak 15), Ekekon (2613), s.2.
• Davet: Halkevinden, (17 Mart 1932), Babalık, (3810), s. 1.
• Durukan, A. ve Ulusu Uraz, T. (2008), Cumhuriyetin Kültür Kurumu Olarak Halkevi Binaları, İtü Dergisi/a, Mimarlık, Planlama, Tasarım (1), Cilt: 7, s.38-49.
• Enkaz Satışı. (1946, Nisan 2), Selçuk (42), s. 4.
• Ereğli’de İmar Hareketleri. (1936, Haziran 27), Babalık (4824), s. 1.
• Eski Halkevi Sağlık Müzesi Oluyor. (1952, Nisan 1), Yeni Konya (1009), s. 1.
• Fırka, (16 Mart 1932), Babalık, (3809), s. 1.
• Güler misiniz, Ağlar mısınız? (1951, Ağustos 17). Yeni Meram (346), s. 1.
• Günün Meseleleri, Belediyemize Teşekkür, (1942, Temmuz 14), Yeni Konya, s. 2.
• Günün Mevzuu: Bir Şehir Kitaplığı Kurabiliriz. (1951, Ağustos 18), Yeni Konya (788), s. 1.
• Hadim Hükümet Konağı İnşaatına Başlanıyor. (1951, Haziran 17). Yeni Meram (288), s. 1.
• Hadim Hükümet Konağı Yandı. (1951, Ocak 9). Babalık (7530), s. 2.
• Halkevi. (1932a, Şubat 16), Babalık (3788), s.1.
• Halkevi. (1932b, Şubat 24), Babalık (3794), s.1.
• Halkevi. (1936, Şubat 24), Babalık (4771), s.1.
• Halkevi: Mukayyet Azanın Adedi Bini Buldu, (1932, Mart 3), Babalık (3800), s.2
• Halkevi Başkanlığından. (1945, Aralık 3), Ekekon, (2441), s.3.
• Halkevi Binaları Hangi İşlerde Kullanılacak. (1951, Aralık 29). Yeni Meram (475), s. 1.
• Halkevi Bütçesi, (1936, Nisan 23), Babalık, (4798), s. 3.
• Halkevi Faaliyeti. (1942, Ağustos 1), Ekekon, (1934), s.2
• Halkevi Halkın Hizmetinde mi? (1951, Nisan 1). Yeni Meram (232), s. 1.
• Halkevi İnşaatı. (1948, Eylül 21), Selçuk (291), s.4
• Halkevi Kütüphanesindeki Kıymetli Kitaplar. (1951, Ağustos 26). Yeni Meram (355), s. 1.
• Halkevi Nerede Kurulmalı. (1939, İlkkânun 16 ), Babalık (5452), s.1.
• Halkevi Nerede Kurulacak. (1940, Mart 11), Babalık, s.1.
• Halkevinin Tamiri. (1944, Ağustos 30), Ekekon (2251), s.2.
• Halkevinin Temeli Törenle Atıldı. (1946, Mayıs 29 ), Selçuk (58), s. 1
• Halkevi ve İpek Sineması. (1952, Temmuz 17). Yeni Meram , s. 1-2.
• Halkevi Yakında Yeni Binasına Geçecek. (1950, Mart 27), Ekekon (3115), s.2.
• Halkevinin Çocuk Esirgemeye Tahsisi Düşünülüyor. (1951, Ağustos 17). Yeni Konya (787), s. 1.
• Halkevleri. (1951, Mart 1). Yeni Meram (178), s. 1.
• Halkevleri Hakkında Bir Takrir. (1948, Kasım 13), Babalık (7032), s.1.
• Halkevleri Hastane Olarak Kullanılacak. (1951, Kasım 12). Babalık (7791), s. 1.
• Halkevleri İdare ve Teşkilat Nizamnamesi, (1940), Ankara s.3-6.
• Halkevleri İçin. (1950, Aralık 7). Öğüt (82).
• Halkevleri Kanununun Tam Metnini Veriyoruz, (1951, Ağustos 10). Yeni Meram (338), s. 2.
• Halkevleri Ne İşlere Yarıyor? (1951, Nisan 19). Yeni Meram(230), s. 1.
• Halkevleri Ne Olmalıdır? (1951, Ağustos 24). Yeni Konya (794), s. 1.
• Halkevlerine Ayrılan Ödeneğe Dair Cevat Dursunoğlu’nun Mecliste(ki) Konuşması. (1950 Şubat 20), Ekekon (3037), s.1.
• Halkevlerinin Çalışmalarında Genel Esaslar, (1946). Halkevleri İdare ve Teşkilat Talimatnamesi, Ankara, Zebamat Basımevi, s.3.
• Halkevlerinin Millete Devri Gün Meselesidir. (1951, Temmuz 24). Yeni Meram (372), s. 1-3.
• Hazineye İntikal Eden Halkevlerinin Durumu. (1952, Nisan 25). Yeni Meram (625), s. 1-2.
• Her Kazada Bir Halkevinin Kurulması Kararlaştırıldı. (1938, Ağustos 23) Ekekon (534-302), s.3.
• Hükümet Konakları. (1951, Eylül 18). Babalık (7743), s. 1.
• Işık, İ. (1951a, Ağustos 21). Günün Mevzuu: Halkevi ve Belediye Hastanesi. Yeni Meram (350), s. 1.
• Işık, İ. (1951b, Haziran 9). Hastane İhtiyacımız. Yeni Meram(280), s. 1-3.
• İçeri Çumra Ortaokulu Merkeze Taşınıyor. (1951, Eylül 25). Yeni Meram (380), s. 2.
• İdman Yurdu Yeni Kurağa Taşındı. (1936, Nisan 2), Babalık, (4789), s.1.
• İlimiz Halkevlerinin Kroki ve Plânları. (1951, Eylül 8). Yeni Konya (809), s. 1.
• İlimizdeki Halkevlerinden Ne Şekilde İstifade Edilecek? (1951, Kasım 16). Yeni Meram (432), s. 1.
• Karadağ, N. (1942), CHP halkevleri ve halkodaları 1932, Ankara s.18.
• Karadağ, N. (1946), 1945 yılında halkevleri ve halkodaları, Başbakanlık Devlet Matbaası, Ankara, s.8
• Karadağ, N. (1998), Halkevleri tiyatro çalışmaları (1932-1951), Ankara.
• Karaman Halkevi Binası Enstitü Olacak. (1952, Şubat 21). Yeni Meram (529), s. 1.
• Karaman Halkevinin Eşyalarını Ortadan Kaldırıvermişler. (1951, Kasım 12). Yeni Meram (428), s. 1.
• Karaman Hükümet Konağının Temel Atma Töreni. (1952, Kasım 24). Yeni Meram (816), s. 1.
• Keymen, H. A. (1951, Ağustos 20). Halkevi ve Turistik Otel. Yeni Meram (349), s. 2.
• Kişmir, C. (1951, Ağustos 27). Halkevi. Yeni Konya (779), s. 2.
• Komite, (1932, Şubat 28), Babalık (3797), s.1
• Kongar, E. (1981), Atatürk ve devrim kuramları, Ankara s.363.
• Koner, M. (1951, Ağustos 22). Halkevi Bir Şehir Tiyatrosu Olabilir. Yeni Konya (792), s. 1.
• Konya Belediye Sineması, CHP Tarafından Nasıl Gasp edilmişti? (1951, Ağustos 3). Yeni Meram (332), s. 1.
• Konya Halkevi (Kurtuluş) İlkokuluna Tahsis Edildi. (1951, Aralık 7), Yeni Meram (453), s. 1.
• Konya Halkevi Halkın Hizmetinde Değildir. (1951, Nisan 28), Yeni Meram (239), s. 1/3.
• Konya Halkevi Konya Lisesine Tahsis Edildi. (1952, Mayıs 18), Yeni Meram (646), s. 2.
• Kurşun, T. (1935a, Eylül 13), Şehrin Şekline Bakışlar, Halkevi Binası (4), Yeni Ses (203), s.1.
• Kurşun, T. (1935b, Eylül 17), Halkevi ve Sanat Okulu Binaları, Yeni Ses (205), s.1.
• Lisenin 4. Sınıfı İçin Halkevinden İstifade Edilecektir. (1952, Şubat 2). Yeni Meram (510), s. 2.
• Meclisin Tarihî ve Mühim Kararı. (1951, Ağustos 9). Yeni Meram (338), s. 1.
• Meram’da 300 Bin Lira Sarfıyla Turistik Muhteşem Bir Otel Yapılacak. (1951, Ağustos 10), Yeni Meram (338), s. 1.
• Milletin Malları Millete devredilirken C.H.P’nin Kopardığı Yaygara. (1951, Temmuz 30), Yeni Meram (328), s. 1.
• Milli Kitaplık, Eski Halkevine Taşınacak. (1954, Kasım 13), Yeni Meram (1516), s. 2.
• Muallimler Birliği Halkevine Nakletti, (1933, Ağustos 14), Babalık (4126), s. 1.
• Nahit Cemal Bey, Kıymetli Hatip Halkevleri Hakkında İzahat Verdi, (1932, Mart 2), Babalık (3799), s.1.
• Nayır, Y. N. (1963 Haziran 15), Halkevleri, Varlık (600), s.2.
• Özcan, M. ve Koçer, G. (2019a), Konya Halkevinin Sosyal Yardım Faaliyetleri Hakkında Bir Araştırma, Genel ve Karşılaştırmalı Edebiyat Çalışmaları, Çizgi Kitabevi, Konya, s.393-441.
• Özcan, M. ve Koçer, G. (2019b), Konya Halkevi Seçimleri ve Yönetim Kadroları Üzerine Bir Araştırma, Genel ve Karşılaştırmalı Edebiyat Çalışmaları, Çizgi Kitabevi, Konya, s.347-392.
• Özcan, M. ve Koçer, G. (2020). Halkevlerinde Tiyatro Çalışmaları: Konya İli Örneği, Turkish Studies -Language, 15(1), 541-571.
• Sabit, S. (1951, Ağustos 31), Dünden Bugüne: Gaflet. Öğüt (184), s. 3.
• Seren, H. (1951, Nisan 22), Suat Abanâzır'ın Zaafı. Yeni Meram (233), s. 3.
• Seydişehir Halkevi Hükümet Konağı Oluyor. (1952, Mart 19), Yeni Meram (586), s. 2.
• Seyyar Sinema. (1936, Temmuz 9), Babalık, (4829), s. 3.
• Sina, M. (1951, Ağustos 24), Halkevlerine Dair. Öğüt (182), s. 2.
• Şehrimiz Halkevi Hastane mi Olacak? (1951, Ağustos 16), Yeni Konya (786), s. 1.
• Şehrimizde Yeni Halkevi Binasında İpek Sineması Açıldı. (1951, Temmuz 9), Yeni Konya (748), s. 2.
• Tarhan E. ve Erez, İ. S. (1963a), Kuruluşlarının Yıldönümü Halkevleri (1932-1951-1963), İstanbul, s. 5-6.
• Tarhan E.ve Erez, İ. S. (1963b), Halkevleri Kapanış Kanunu’nun TBMM’ndeki Görüşmelerinde İsmet İnönü’nün Yaptığı Konuşma, Kuruluşlarının Yıldönümü Halkevleri (1932-1951-1963), İstanbul, s.58-56.
• Tekmen, H. (1951, Ağustos 17), Günlerin Işığında: Halkevi ve Kitaplığı. Yeni Konya (787), s. 2.
• Valimiz Gazetecilerle Aylık Toplantısını Yaptı. (1946, Ocak 19), Selçuk (18), s.1.
• Vilayette Gazeteciler Toplantısı. (1945, Kasım 20), Selçuk (4), s.1.
• Yeni Halkevi Sahnesine İş Bankasının Hediyesi. (1950, Şubat 6), Ekekon (3079), s.1.
• Yeni Halkevi Yapısı İçin. (1946, Şubat 28), Babalık (6620), s.2.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006), Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, D. ve Akhan, N.E. (2011), İlk Dönem Halkevlerinin Eğitim Faaliyetleri Konya Örneği, Karadeniz Araştırmaları (29), s.59-95.
• Yılmazer, R. (1951, Mayıs 26), Halkevi! Yeni Konya (796), s. 2.
• Yolcu. (1951, Eylül 8), Konya Halkevi Binası. Babalık (7738), s. 1.
• Zımba. (1951, Nisan 24), Halkevi Halkın Hizmetinde. Yeni Meram (235), s. 1.