JAMES CLARENCE MANGAN’IN TÜRK EDEBİYATI MAKALELERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 1, 443 - 465, 15.03.2023

Fırat Ender Koçyiğit , Nesrin Karaca

https://doi.org/10.16953/deusosbil.1197938

Öz

James Clarence Mangan, on dokuzuncu asır başlarında İrlanda’da yaşamış, İrlanda’nın milli şairliği mertebesine yükselmiş bir sanatçı ve aydındır. Mangan’ı Türk okuru için ilgi çekici kılan şey ise onun bir Türk dostu olması, genel olarak Şark, özel olarak da Türk kültürü, sanatıyla yakından ilgilenmesidir. İrlanda dışına hiç çıkmayan Mangan, Joseph Freiherr von Hammer-Purgstall’ın Almanca çevirileri üzerinden Osmanlı şiiri ile tanışmıştır. Mangan, Osmanlı şiirine dair izlenimlerini Dublin University Magazine dergisinde, “Literae Orientales” başlığını taşıyan altı makalede İngiliz ve İrlandalı okurlarla buluşturmuştur.
Bu makalede Türkiye’de daha önce Mangan’ı konu edinen çalışmalar kısaca özetlendikten sonra Mangan’ın Türk şiirini ele alan altı makalesi incelenmiş ve Mangan’ın görüşleri değerlendirilmiştir. Mangan’ın makalelerinde zaman zaman gerçeklikten kopmasına karşın Türk edebiyatına olumlu yaklaşmasının, Türk edebiyatı üzerine çalışmaları teşvik etmesinin, Türk edebiyatı unsurlarını Batı şiirine taşımasının değerli kazanımlar olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

J C Mangan, von Hammer, oryantalizm, İrlanda, Türk Edebiyatı

A REVIEW OF JAMES CLARENCE MANGAN’S ARTICLES ON TURKISH LITERATURE

Öz

Having lived in the early 19th century in Ireland, James Clarence Mangan was an artist and intellectual who received esteemed recognition as Ireland’s national poet. What makes Mangan appealing for the Turkish reader is his amicable interest in the Orient in general, and in the Turkish culture and art in particular. Mangan, who never left Ireland, became acquainted with Ottoman poetry through the German translations of Joseph Freiherr von Hammer-Purgstall. Mangan presented his impressions of Ottoman poetry to English and Irish readers in the six articles entitled “Literae Orientales” he wrote for Dublin University Magazine.
In this article, after briefly summarizing the previous studies on Mangan in Turkey, Mangan's six articles on Turkish poetry were examined and Mangan's views were evaluated. It has been concluded that Mangan's positive approach to Turkish literature, encouraging studies on Turkish literature, and conveying the elements of Turkish literature to Western poetry, despite being detached from reality from time to time in his articles, are valuable achievements.

Anahtar Kelimeler

J C Mangan, von Hammer, Orientalism, Ireland, Turkish Literature

Kaynakça

• Ahmet Paşa. (1992). Ahmet Paşa divanı. (A. N. Tarlan, Ed.). Akçağ Yayınları.
• Arıkan, A. & Birlik, N. (2019). James Clarence Mangan’ın Osmanlı şiiri üzerine yazdığı notlar: “Literae Orientales. Ottoman Poetry. Fifth Article.” Ubak Uluslararası Bilimler Akademisi 3. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi Kitabı içinde (ss. 1-7). Ubak Yayınları.
• Arıkan, A. & Uzun, K. (2021). James Clarence Mangan’ın Sûfîlerin Mânisi başlıklı şiirinin Kur’an-ı Kerim ve sufîlik bağlamında metinlerarası bir incelemesi. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (46), 23-42. doi:10.21497/sefad.1031670.
• Begnal, M. H . (1972). The mystery man of Ulysses. Journal of Modern Literature, 2(4), 565-568
• Bi̇rli̇k, N. & Arıkan, A. (2018). Batı’nın Osmanlı coğrafyasına bakışını tersine çeviren İrlandalı şair: James Clarence Mangan. Folklor/Edebiyat, 24(94), 183-195. doi:10.22559/folklor.253.
• Bouie, J. (2018, 5 Haziran). The enlightenment’s dark side. Slate. https://slate.com/news-and-politics/2018/06/taking-the-enlightenment-seriously-requires-talking-about-race.html. (Erişim Tarihi: 27 Haziran 2022)
• Diskin, P. (1960). The Poetry of James Clarence Mangan. University Review, 2(1), 21-30.
• Doğan Kader, M. & Kaplan, K. A. (2021). İrlanda Patates Kıtlığı’nın Osmanlı basınına yansımaları (1845-1852) . Tarih İncelemeleri Dergisi, 36 (2) , 497-526 . DOI: 10.18513/egetid.1050199.
• Fegan, M. (2013). ‘Every Irishman is an Arab’: James Clarence Mangan’s eastern ‘translations’. Translation and Literature, 22 (2), 195-214. doi:10.3366/tal.2013.0113.
• Gi̇der, M. & Çi̇ftçi̇, S. (2021). Âşık-sevgili tasvirlerine ilişkin karşıtlıkların gazellerdeki yansımaları. International Journal of Filologia, (6), 101-128. doi:10.51540/ijof.999553.
• Gür, N. (2019). İngiliz gazete arşivinde Osmanlı şiirinin izlerini sürmek (1835-1900). Erdem İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, (76), 139-162.
• Hammer-Purgstall, J. (1836). Geschichte der osmanischen dichtkunst bis auf unsere zeit (C. I). Peşt: Conrad Adolph Hartleben’s Berlag. https://hdl.handle.net/2027/mdp.39015010483462 adresinden erişildi.
• Hird, P. (1968). İrlanda’nın Türk şairi. Hayat Tarih Mecmuası. 2 (8), 41-45
• Immerwahr, J. (1992). Hume’s revised racism. Journal of the History of Ideas, 53(3), 481-486. doi:10.2307/2709889
• Karaca, N. (1989). “İrlanda’nın Türk şairi: James Clarance Mangan”. Türkiye Günlüğü, (5), 61-65.
• Karaca, N. (2010a). İrlandalı James Clarence Mangan (1 Mayıs 1803-20 Haziran 1849) ve divan edebiyatı. E. Causevic, N. Monacanin ve V. Kursar (Ed.), Perspectives on Ottoman studies içinde (ss. 345-362). Berlin: Lit Verlag.
• Karaca, N. (2010b). İrlanda’dan İstanbul’a sesleniş ve J. Clarence Mangan. Dünya Edebiyatında İstanbul içinde (ss. 223 – 238).
• Lewis, M. W. & Wigen, K. (1997). The myth of continents: a critique of metageography. University of California Press.
• Lloyd, D. (1986). James Clarence Mangan’s oriental translations and the question of origins. Comparative Literature, 38(1), 20-35. doi:10.2307/1770222
• Mangan, J. C. (1837). Literæ Orientales I: Persian and Turkish poetry. Dublin University Magazine, 10, 274-292.
• Mangan, J. C. (1838a). Literæ Orientales II: Turkish poetry. Dublin University Magazine, 11, 291-313.
• Mangan, J. C. (1838b). Literæ Orientales III: Turkish poetry. Dublin University Magazine, 12, 328-346.
• Mangan, J. C. (1840). Literæ Orientales IV: Arabian, Persian and Turkish poetry. Dublin University Magazine, 15, 377-394.
• Mangan, J. C. (1844). Literæ Orientales V: Ottoman poetry. Dublin University Magazine, 23 (137), 535-551.
• Mangan, J. C. (1846). Literæ Orientales VI: Ottoman poetry. Dublin University Magazine, 27 (157), 43-58.
• Mitchell, J. & Mangan, J. C. (2009). Poems by James Clarence Mangan: with biographical introduction (1859). Kessinger’s Rare Prints.
• O’Donoghue, D. J. (1897). The life and writings of James Clarence Mangan. M.H. Gill &Son
• Ortaylı, İ. (1997). Hammer-Purgstall, Joseph Freiherr von. TDV İslâm ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/hammer-purgstall-joseph-freiherr-von. (Erişim Tarihi: 29 Kasım 2022).
• Ortaylı, İ. (2016). İmparatorluğun en uzun yüzyılı. İstanbul. Timaş Yayınları.
• Özmen, D. (1998). “İrlanda’nın ‘ulusal şairi’ James Clarence Mangan’ın ‘divan şiiri’ne katkısı”, Adam Sanat, (157), 50-63
• Seufert, G. (2008). Rückert, Friedrich, TDV İslâm ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/ruckert-friedrich. (Erişim Tarihi: 29 Kasım 2022)
• Sevimli, E. (2020). Klasik şiirde ızdırabın aşırı boyutu: seng-i melâmet. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 3 (1), 295-348.
• Sturgeon, S. (Ed.). (2014). Essays on James Clarence Mangan: The Man in the Cloak (2014th edition.). Houndmills, Basingstoke, Hampshire ; New York, NY: Palgrave Macmillan.
• Symbols of Ireland. (2011, 14 Haziran). https://web.archive.org/web/20110614174614/http://www.gov.ie/en/essays/symbols.html, (Erişim Tarihi: 12 Aralık 2022).
• Tavukçu, O. K. (2007). The effects of east cultures on west with literary texts and image of Turk in west. Journal of Turkish Studies, Volume 2 Issue 4, 750-762. doi:10.7827/TurkishStudies.204.
• Veinstein, G. (2012). Süleymân. Encyclopaedia of Islam, Second Edition. https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/suleyman-COM_1114?s.num=133&s.start=100. (Erişim Tarihi: 17 Mayıs 2022)
• Yazıcı, Ç. (2021). Aristoteles’te iyi yaşam, kendine yeterlilik ve kölelik. Kilikya Felsefe Dergisi, (1), 1-17.
• Yekbaş, H. (2010). Divan şiirinde Yunanî şahsiyetler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3 (15), https://www.sosyalarastirmalar.com/archive/jisr-volume-3-issue-15-year-2010.html. (Erişim Tarihi: 25 Kasım 2022)