ÉMILE DURKHEIM’IN POLEMİK REPERTUARI: TOPLUMSALLIĞIN NELİĞİ VE AHLAKIN KÖKENİ SORUNU

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 3, 1316 - 1338, 15.09.2024

Emre Öztürk

https://doi.org/10.16953/deusosbil.1462799

Öz

Émile Durkheim, bilim olarak sosyoloji ülküsünün en önemli mimarlarından birisidir. O, sosyolojide “olguların dili”yle konuşmayı ilkeleştiren önemli figürler arasındadır. Ancak tüm bu “nesnel”, “olgusal” ve “ilmi” görüntüsüne rağmen, Durkheim aynı zamanda iyi bir polemikçidir. Durkheim’ın metinlerinde sadece olgusal gözlemlere ilişkin genellemeler yer almaz. Durkheim, aynı zamanda agresif, tartışmacı, nüktedan ve eleştirel kimliğiyle öne çıkan iyi bir yorumcu ve “metin yazarı”dır. Özellikle toplumsallık, ahlak, anomi ve sosyalizm gibi konularda Durkheim’ın bu yönü daha baskın bir biçimde tespit edilebilmektedir. Bu makalede Durkheim’ın polemik repertuarı, toplumsallık ve ahlak konusu üzerinden yansıtılmaktadır. Her iki tema, Durkheim’ın sosyoloji projesinin en belirleyici direkleri olduğundan, Durkheim’ın polemik repertuarında geniş bir yer tutar. Durkheim’ın toplumsallığın neliğini ve ahlakın kökenini delillendirme girişiminde bir olgusal tanıtlama yüzeyi bir de polemik mütalaa düzeyi bulunur. Bu anlamda makalenin amacı, Durkheim’ın en belirleyici çalışma odaklarından biri olan toplumsallık ve ahlâk konularında, eksik kaldığı, güçlükle savaştığı, düşünce ikliminin aksaklıklarını sergilediği, satır aralarında gizlenen polemikçi tavrı gündeme getirmektir. Bu yönüyle makale, Durkheim’ı farklı biçimlerde yeniden tartışmaya açmak ve onun polemik yönlerini farklı veçheleriyle daha anlaşılır kılma gayesindedir.

Anahtar Kelimeler

Émile Durkheim, sosyoloji, toplumsallığın neliği, ahlakın kökeni, Durkheim’ın polemik repertuarı.

ÉMILE DURKHEIM’S POLEMIC REPERTOIRE: THE PROBLEM OF THE ESSENCE OF SOCIALITY AND THE ORIGIN OF MORALITY

Öz

Émile Durkheim is one of the most important architects of the ideal of sociology as a science. He is among the important figures in sociology who adopted the principle of speaking in the “language of facts”. However, despite all this “objective”, “factual” and “scientific” appearance, Durkheim is also a good polemicist. Durkheim’s texts do not contain only generalizations about factual observations. Durkheim is also a good commentator and “text writer” who stands out with his aggressive, argumentative, witty and critical identity. This aspect of Durkheim can be detected more dominantly, especially on issues such as sociality, morality, anomie and socialism. In this article, Durkheim's polemical repertoire is reflected on the subject of sociality and morality. Since both themes are the most defining pillars of Durkheim’s sociological project, they occupy a wideplace in Durkheim's polemical repertoire. In Durkheim’s attempt to prove the essence of sociality and the origin of morality, there is a surface of factual demonstration and a level of polemical consideration. In this sense, the aim of the article is to bring to the agenda the polemical attitude hidden between the lines, where Durkheim was incomplete, struggled with difficulty, and exhibited the flaws in his thought climate, on the issues of sociality and morality, which were one of his most decisive focus of work. In this respect, the article aims to reopen Durkheim for discussion in different ways and to make his polemical aspects more understandable from different aspects.

Anahtar Kelimeler

Sociology, The Essence Of Sociality, The Origin Of Morality, Durkheim

Kaynakça

• Alexander, J. C. (1989). Structure and Meaning: Relinking Classical Sociology. New York: Columbia University Press.
• Baert, P. (2009). Sosyal Bilimler Felsefesi: Pragmatizme Doğru. (Çev. Ü.Tatlıcan). İstanbul: Küre Yayınları.
• Ceri, P. (2005). Durkheim on social action. S. P. Turner (Ed.). Emile Durkheim: Sociologist and Moralist içinde (135-162. ss.). London: Routledge.
• Coenen-Huther, J. (2013). Durkheim’ı Anlamak. (Çev. S. Akyüz). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Collins, R. (1988). The Durkheimian tradition in conflict sociology. J. C. Alexander (Ed.). Durkheimian Sociology: Cultural Studies içinde (107-128. ss.). Cambridge: Cambridge University Press.
• Davy, G. (2012). Giriş. (Çev. A. Berkay). É. Durkheim (2012) Sosyoloji Dersleri içinde (11-44. ss.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Durkheim, É. (1973). The dualism of human nature and its social conditions. (İng. Çev. M. Traugott). R. N. Bellah (Ed.). Emile Durkheim: on Morality and Society içinde (149-163. ss.). Chicago: The University of Chicago Press.
• Durkheim, É. (2004). Sosyolojik Yöntemin Kuralları. (Çev. C. Saraçoğlu). İstanbul: Bordo Siyah Klasik Yayınlar.
• Durkheim, É. (2012a). Sosyoloji Dersleri. (Çev. A. Berkay). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Durkheim, É. (2012b). Hobbes Üzerine. (Çev. M. Odabaş). İstanbul: Alfa Basım Yayım.
• Durkheim, É. (2015). Sosyoloji ve Felsefe. (Çev. M. Elma). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Durkheim, É. (2016a). Ahlak Eğitimi. (Çev. O. Adanır). İstanbul: Say Yayınları.
• Durkheim, É. (2016b). Ahlak ve Toplum. (Çev. D. Çenesiz). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Durkheim, É. (2017a). Sosyoloji ve bilimsel alanı. (Çev. Ü. Tatlıcan). B. Balkız ve Ü. Tatlıcan (Ed.). Émile Durkheim’ın Sosyolojisi ve Felsefi Düşüncesi içinde (13-28. ss.). İstanbul: Islık Yayınları.
• Durkheim, É. (2017b). Sosyolojinin psikoloji ve felsefeye katkısı. (Çev. Ü. Tatlıcan). B. Balkız ve Ü. Tatlıcan (Ed.). Émile Durkheim’ın Sosyolojisi ve Felsefi Düşüncesi içinde (57-60. ss.). İstanbul: Islık Yayınları.
• Durkheim,É. (2018a). Toplumsal İşbölümü. (Çev. Ö. Ozankaya). İzmir: Cem Yayınevi.
• Durkheim, É. (2018b). Dini Hayatın İlkel Biçimleri. (Çev. F. Aydın). Ankara: Eskiyeni Yayınları.
• Durkheim, É. (2018c). Felsefe Dersleri. (Çev. D. Kartun, A. Beyaz). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Habermas, J. (2001). İletişimsel Eylem Kuramı. (Çev. M. Tüzel). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Isambert, F. A. (2005). Durkheim’s sociology of moral facts. S. P. Turner (Ed.). Emile Durkheim: Sociologist and Moralist içinde (187-204. ss.). London: Routledge.
• Jensen, H. (2018). Weber ve Durkheim: Metodolojik Bir Karşılaştırma. (Çev. D. Boyraz). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Joas, H. (2005). Durkheim’s intellectual development. S. P. Turner (Ed.). Emile Durkheim: Sociologist and Moralist içinde (223-238. ss.). London: Routledge.
• Kant, I. (2004). Pratik Usun Eleştirisi. (Çev. İ. Z. Eyuboğlu). İstanbul: Say Yayınları.
• Kant, I. (2008). Arı Usun Eleştirisi. (Çev. A. Yardımlı). İstanbul: İdea Yayınevi.
• Kızılçelik, S. (2023). Sosyoloji Tarihi 4: Hegel, Proudhon, Marx, Durkheim, Weber ve Veblen’in Sosyal Teorileri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Maxwell, M. (1989). Morality, Durkheim, and sociobiology. International Review of Sociology Series. 3 (3), 85-106. http://dx.doi.org/10.1080/03906701.1989.9971404
• Mestrovic, S. G. (2015). 21. Yüzyılda Durkheim. (Çev. S. Güldal, S. Güldal). İstanbul: Matbu Kitap.
• Öztürk, E. (2020). Pragmatizm Bağlantıları: Felsefi ve Sosyolojik açılımlar. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Tiryakian, E. (2017). Sosyolojizm ve varoluşçuluk karşılaşması. (Çev. Ü. Tatlıcan). B. Balkız ve Ü. Tatlıcan (Ed.). Émile Durkheim’ın Sosyolojisi ve Felsefi Düşüncesi içinde (397-417. ss.). İstanbul: Islık Yayınları.
• Trigg, R. (2005). Sosyal Bilimleri Anlamak. (Çev. B. Sümer, F. Ülgüt). İstanbul: Babil Yayınları.
• Turner, J. H., Beeghley, L. & Powers, C. H. (2013). Sosyolojik Teorinin Oluşumu. (Çev. Ü. Tatlıcan). Ankara: Sentez Yayıncılık.
• Wilde, O. (2008). Sanatçı: Eleştirmen, Yalancı, Katil. (Çev. E. Soğancılar, K. Genç, F. Özgüven, T. Armaner). İstanbul: İletişim Yayınları.