11. KALKINMA PLANI HEDEFLERİ VE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA AMAÇLARI DOĞRULTUSUNDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 1, 454 - 474

Ayşegül Gürsoy , Gökçe Sinem Erbuğa

https://doi.org/10.16953/deusosbil.1564837

Öz

Türkiye, sürdürülebilir kalkınmayı gerçekleştirmek adına 11. Kalkınma Planı ışığında kendine uzun soluklu amaçlar belirlemiştir. Söz konusu amaçlara erişme doğrultusunda her ne kadar iktisadi ve politik iklimin sürekli olarak değişmesi söz konusu olsa da Türkiye, amaçlarına ulaşma yolunda dengeli ve kararlı bir biçimde ilerlemektedir. Küresel ölçekte karşılaşılan iktisadi ve finansal belirsizliklerin artışı ve bu risklerin beraberinde getirmiş olduğu çok çeşitli riskler, kalkınma planlarını önemli hale getirmiştir. Bu risklerin sağlıklı bir biçimde yönetilebilmesi adına hazırlanmakta olan kalkınma planları, ulusların istikrarlı ve planlı bir sürdürülebilir kalkınma stratejisi izlemesine olanak vermektedir. Küresel boyutta teknolojik bilgi, beceri ve gücü elinde bulunduran uluslarla rekabet edebilmek ve değişen dünya düzenine ayak uydurabilmek için ülkeler yeterli rekabet gücüne sahip olmalıdır. Ülkelerin yoğun rekabet ortamında istikrarlı biçimde rekabet gücünü artırması ve sürdürülebilir kalkınma süreci yönetebilmesinin en önemli adımlarından birini inovasyon yeteneği oluşturmaktadır. Diğer ülkelerde olduğu gibi ülkemiz de küresel rekabet gücü elde edebilmek amacıyla yalnızca sosyal, siyasal, coğrafi ve ekonomik yetkinliklerin yeterli sayılamayacağının farkındadır. Bu gerçekliği göz önünde bulundurarak teknolojik avantaj elde etmek ve serbest piyasanın yoğun rekabet savaşında en önlerde yer alabilmek için inovasyon gerçekleştirmektedir. İnovasyon gerçekleştirerek hem teknolojik açıdan fırsatlar elde etme hem de ekonomik açıdan güç elde etme amaçlanmaktadır. Gerçekleştirilen bu çalışma, Türkiye’nin sürdürülebilir kalkınma amaçları çerçevesinde yürüttüğü inovasyon politikasını belirli sektörler kapsamında karşılaştırmalar yaparak incelemektedir. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı liderliğinde oluşturulan 11. Kalkınma Planı’nda (2019-2023) yer alan kalkınma hedefleri ve bu doğrultuda izlenen politikalar incelenerek, belirlenen bu hedeflere ne derece erişildiği değerlendirilmiştir. Gelişmekte olan ülkelerden biri olarak, Küresel İnovasyon Endeksi’nde hızlıca ilerleyen en belirgin ülke olduğu için Türkiye çalışma kapsamında yer almaktadır. Bu amaç doğrultusunda, ülkemizde yürütülen inovasyon çalışmalarının Küresel İnovasyon Endeksi’nden (GII) faydalanılarak analizi gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın literatüre katkıları, Türkiye’nin Küresel İnovasyon Endeksi’ndeki pozisyonunun yıllar boyunca nasıl değiştiğini vurgulaması ve özellikle de inovasyon ile sürdürülebilir kalkınmanın 11. Kalkınma planında ilk defa yer almasından dolayı detaylıca ele alınması olarak sıralanabilir.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilir Kalkınma, İnovasyon, Küresel İnovasyon Endeksi

EVALUATION OF 11th DEVELOPMENT PLAN GOALS IN LINE WITH SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS

Öz

Türkiye has set long-term goals for itself in the light of the 11th Development Plan to achieve sustainable development. Although the economic and political climate is constantly changing to achieve these goals, Türkiye is progressing in a balanced and determined way toward achieving its goals. The increase in economic and financial uncertainties encountered on a global scale and the wide range of risks brought about by these risks have made development plans important. Development plans being prepared to manage these risks healthily enable nations to follow a stable and planned sustainable development strategy. Nations must have sufficient competitive power to compete with other nations with technological knowledge, skills, and power on a global scale and keep up with the changing world order. Innovation ability is one of the most important steps for countries to steadily increase their competitiveness in an intensely competitive environment and manage the sustainable development process. As in other countries, Türkiye knows that social, political, geographical, and economic competencies alone are insufficient to achieve global competitiveness. Considering this reality, it carries out innovation to gain technological advantage and be at the forefront of the intense competitive war of the free market. Carrying out innovation processes aims to gain both technological advantages and economic power. This study examines Türkiye's innovation policy within the framework of sustainable development goals by comparing specific sectors. The development goals included in the 11th Development Plan (2019-2023) created under the leadership of the Presidency of Turkey, the Presidency of Strategy and Budget, and the policies followed in this direction were examined, and the extent to which these targets were achieved was evaluated. Being one of the developing countries, Türkiye is included in the study because it is the most prominent country progressing rapidly in the Global Innovation Index. For this purpose, the innovation studies carried out in our country were analyzed using the Global Innovation Index (GII). The contributions of the study to the literature can be listed as emphasizing how Turkey's position in the Global Innovation Index has changed over the years and especially the detailed analysis of sustainable development with innovation since they are included for the first time in the 11th Development Plan.

Anahtar Kelimeler

Sustainable Development, Innovation, Global Innovation Index

Kaynakça

• Akyol, H. (2020). Teknolojik İnovasyon Sürdürülebilir Kalkınma Üzerinde Teşvik Edici Bir Faktör Müdür?. Aydın İktisat Fakültesi Dergisi, 5 (2), 14-24.
• Altıntaş, F. F. (2020). “İnovasyon ve Lojistik Boyutları Arasındaki İlişkiye Yönelik Ampirik Bir Araştırma”, Business and Economics Research Journal, 11 (4), 1049-1067.
• Atakişi, A., & Cebeci, A. (2022). Kalkınma Planlarının Kıyaslamalı Analizi: Türkiye Örneği. Ekonomi ve Finansal Araştırmalar Dergisi, 4 (2), 157-172.
• Batuhan, T., & Kodaz, İ. (2020). On Birinci Kalkınma Planında Kentleşme ve Çevre Politikaları. Şehir ve Medeniyet Dergisi, 6 (12), 75-94.
• Borsa İstanbul (2014), Şirketler için Sürdürülebilirlik Rehberi, https://www.borsaistanbul.com/data/kilavuzlar/surdurulebilirlik-rehberi.pdf, Erişim Tarihi: 5/5/2023
• Çelik, O., & Çetiner, S. (2019). Türkiye ekonomisinde kalkınma planları ve kalkınma planlarındaki söylem değişiklikleri. Uluslararası Ekonomi Siyaset İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 2 (3), 121-131.
• Çubukcu, A. (2024). Türkiye’nin 2013-2023 Küresel İnovasyon Endeksi Göstergelerinin Kıyaslamalı İstatistiksel Analizi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 20 (3), 830-844.
• Doğan, H. (2023). OECD Ülkelerinin İnovasyon Performanslarının Critic Temelli Ocra Yöntemiyle Değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28 (1), 35-54.
• Dutta, S., Lanvin, B., Wunsch-Vincent, S., ve León, L. R. (Eds.). (2022). Global Innovation Index 2022: What is the Future of Innovation-driven Growth?
• Erdoğan, H. (2020). Birinci beş yıllık kalkınma planı ekseninde Türkiye Cumhuriyeti’nin kalkınma politikası ve tarımsal üretim. Journal of Universal History Studies, 3 (Prof. Dr. Mustafa Keskin Special Issue), 252-268.
• GII (2022), Global Innovation Index 2022 What is the future of innovation driven growth?, https://www.wipo.int/documents/d/global-innovation-index/docs-en-wipo-pub-2000-2022-en-main-report-global-innovation-index-2022-15th-edition.pdf , Erişim Tarihi: 13/02/2025
• Hancıoğlu, Y. (2016). Küresel İnovasyon Endeksini Oluşturan İnovasyon Girdi ve Çıktı Göstergeleri Arasındaki İlişkinin Kanonik Korelasyon Analizi ile İncelenmesi: OECD Örneği. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16 (4).
• Jankowska, B., Matysek-Jędrych, A., ve Mroczek-Dąbrowska, K. (2017). Efficiency of national innovation systems: Poland and Bulgaria in the context of the Global Innovation Index. Comparative Economic Research. Central and Eastern Europe, 20 (3), 77-94.
• Kan, N., & Kuleyin, B. (2017). Kalkınma Planları Çerçevesinde Türkiye’nin Deniz Turizmi Stratejilerinin Tarihsel Gelişimi. Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Dergisi, 51-64.
• Kepenek, Y. (2012). Türkiye Ekonomisi. (25. Baskı). Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Kepenek, Y. & Yentürk, N. (2004). Türkiye Ekonomisi, Remzi Kitapevi, İstanbul.
• Kijek, A. & Kijek, T. (2010). “The Analysis of Innovation Input-Output Relationships in EU Member States”, Comparative Economic Research. Central and Eastern Europe, 13 (3), 93-106.
• Kutlu, E. (2004). İktisadi Kalkınma ve Büyüme. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları.
• Küçük, Y. (1985). Planlama, Kalkınma ve Türkiye. Tekin Yayınevi.
• Küresel İnovasyon Endeksi (2023), https://www.globalinnovationindex.org/about-gii, Erişim Tarihi: 12/05/2023
• OECD (2007). Innovation and Growth Rationale for an Innovation Strategy. Paris: OECD Publications.
• Orhan, G. (2019). 11. Kalkınma Planı ve Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları. EKOIQ, http://ekoiq. com/2019/10/03/11-kalkinma-plani-ve-surdurulebilir-kalkinma-amaclari/
• Özdemir, V. (2014). Türkiye’de planlı kalkınma deneyimleri. Marmara Üniversitesi, 23, 24.
• Sohn, S. Y., Kim, D. H., & Jeon, S. Y. (2016). Re-evaluation of global innovation index based on a structural equation model. Technology Analysis & Strategic Management, 28 (4), 492-505.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2019). On birinci kalkınma planı 2019- 2023. http://www.sbb.gov.tr/wpcontent/uploads/2019/11/ON_BIRINCI_KALKINMA-PLANI_2019-2023.pdf
• TİM (Türkiye İhracatçılar Meclisi). (2022). Küresel İnovasyon Endeksi Türkiye Eylem Planı ve Stratejisi 2021-2023, https://tim.org.tr/files/downloads/Raporlar/Küresel%20İnovasyon%20Endeksi%20Türkiye%20Eylem%20Planı%20ve%20Stratejisi%202021-2023.pdf, Erişim Tarihi: 12/05/2023
• UN Brundtland Commission Report (1987), Erişim Tarihi: 18/05/2023