THE ROLE OF DIGITAL LEADERSHIP IN THE RELATIONSHIP BETWEEN DIGITAL TRANSFORMATION ACTIVITIES AND WORK ALIENATION BEHAVIOR

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 1, 277 - 302

Neslihan Kavalcı Canbuldu , Anil Boz Semerci

https://doi.org/10.16953/deusosbil.1583008

Öz

Digital transformation is a comprehensive process for businesses to renew their technological infrastructure, optimize digital processes, and improve customer experiences. Digital transformation activities are essential for businesses to gain a competitive advantage, increase their efficiency and communicate better with their customers. While digital transformation activities have become an important strategy for many businesses, employees who fall behind in this transformation and cannot keep up with it face significant issues of job alienation in the workplace. To minimize employee job alienation, businesses need to manage digital transformation activities properly and enhance employees’ digital skills. In this process, digital leaders have a great responsibility; they are critical actors in ensuring that employees adapt to the transformation process and increase their digital literacy. The aim of this study is to evaluate and define the relationship between digital transformation activities and job alienation, and to reveal the role of digital leadership in this relationship. The analysis of the data obtained through a survey conducted with 260 participants from various sectors was performed using the Statistical Package for the Social Sciences (SPSS) 26.0 Statistics Software. As a result, it was found that digital transformation activities have a reducing effect on the levels of job alienation behavior, and digital leaders play an important role in reducing the levels of job alienation behavior by positively influencing digital transformation activities.

Anahtar Kelimeler

Digital Transformation, Digitalization, Digital Leader, Job Alienation

DİJİTAL DÖNÜŞÜM FAALİYETLERİ İLE İŞE YABANCILAŞMA DAVRANIŞI ARASINDAKİ İLİŞKİDE DİJİTAL LİDERLİĞİN ROLÜ

Öz

Dijital dönüşüm, işletmelerin teknolojik altyapısını yenilemeleri, dijital süreçleri optimize etmeleri ve müşteri deneyimlerini geliştirmeleri için kapsamlı bir dönüşüm sürecidir. Dijital dönüşüm faaliyetleri, işletmelerin rekabet avantajı elde etmeleri, verimliliklerini artırmaları ve müşterileriyle daha iyi iletişim kurmaları için gereklidir. Dijital dönüşüm faaliyetleri birçok işletme için önemli bir strateji haline gelirken, bu dönüşümün gerisinde kalan, dönüşüme ayak uyduramayan çalışanların işe yabancılaşması da birçok işletme için önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. İşletmelerin, çalışanların işe yabancılaşmasını minimize etmek için dijital dönüşüm faaliyetlerini doğru bir şekilde yönetmeleri ve çalışanların dijital becerilerini geliştirmeleri gerekmektedir. Bu süreçte, dijital liderlere büyük bir sorumluluk düşmektedir; dijital liderler, çalışanların dönüşüm sürecine uyumlaştırmak ve onların dijital okuryazarlıklarını artırmak için kritik aktörlerdir. Bu çalışmanın amacı dijital dönüşüm faaliyetleri ile işe yabancılaşma arasındaki ilişkiyi değerlendirerek, dijital liderliğin varlığının bu ilişkideki rolünü ortaya koymaktır. Farklı sektörlerden 260 katılımcı ile yapılan anket çalışmasıyla elde edilen verilerin analizi Statistical Package for the Social Sciences (SPSS) 26.0 Statistics Paket Programı aracılığı ile analiz edilmiştir. Sonuç olarak, dijital dönüşüm faaliyetlerinin işe yabancılaşma davranışı düzeylerini azaltıcı yönde bir etkisinin olduğu ve dijital liderlerin dijital dönüşüm faaliyetlerini olumlu etkileyerek, işe yabancılaşma davranışı düzeylerinin azaltılmasında önemli bir rol oynadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dijital Dönüşüm, Dijitalleşme, Dijital Lider, İşe Yabancılaşma

Kaynakça

• Akdoğan, A. A., & Aydemir, C. (2018). Pozitif psikolojik sermayenin işe yabancılaşma üzerindeki etkisi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi,17. UİK Özel Sayısı, 307-318.
• Altıntaş, M. (2020). Teknostres ile değişime direnç arasındaki ilişki: Havacılık sektöründe bir araştırma. ISPEC Journal of Social Sciences & Humanities, 4 (2), 1-27.
• Aksoy, C. (2024). İşletmelerin dijital dönüşümü ve dijital liderlik yaklaşımı. Trakya Üniversitesi Kalite ve Strateji Yönetimi Dergisi, 4 (1), 1-28.
• Akşit Aşık, N. (2018). Örgüt iklimi ve işe yabancılaşma ilişkisini belirlemeye yönelik bir araştırma. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 2 (1), 29-41.
• Bandura, A. (1994). Self-efficacy, In V.S. Ramachaudran (Ed.), Encyclopedia of Human Behavior. Newyork: Academic Press. (4), 71-81.
• Başaran, İ. E. (2000). Örgütsel Davranış: İnsanın üretim gücü. Ankara: Ekinoks Yayınevi.
• Benitez, J., Arenas, A., Castillo, A., & Esteves, J. (2022). Impact of digital leadership capability on innovation performance: The role of platform digitization capability. Information and Management, 59 (2), 1-17. https://doi.org/10.1016/j.im.2022.103590
• Blauner, R. (1964). Alienation and freedom: The factory worker and his industry. Chicago: University of Chicago Press.
• Borah, P. S., Iqbal, S., & Akhtar, S. (2022). Linking social media usage and SME’s sustainable performance: The role of digital leadership and innovation capabilities. Technology in Society, 68, 1-9. https://doi.org/10.1016/j.techsoc.2022.101900
• Burmeister, C., Lüttgens, D., & Piller, F. T. (2016). Business model innovation for industrie 4.0: why the industrial internet’mandates a new perspective on innovation. Die Unternehmung, 2, 124-152.
• Büyüköztürk, Ş. (2020). Sosyal bilimler için veri analiz el kitabı (27. Baskı). Ankara: PEGEM Yayınları.
• Chakravorti, N. (2022). Digital Transformation: A Strategic Structure for Implementation. New York: Productivity Press.
• Çalık, E. (2008). İlkoğretim öğrencilerinin iyimserlik düzeylerinin ve okula ilişkin algılarının incelenmesi.( Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çalık, T., Koşar, S., Kılınç, A. & Er, E. (2013). İlköğretim okulu öğretmenlerinin değişime direnme davranışları ile öz yeterlikleri arasındaki ilişki. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (4), 1-16.
• Çetin, A., & Şentürk, M. (2016). Bilgi paylaşma davranışının planlı davranış teorisi ve sosyal değişim teorisi bağlamında incelenmesi: Dermatologlar üzerine ampirik bir araştırma. Ege Akademik Bakış Dergisi, 16 (2), 241-256.
• Challenges of digital transformation (2022). Advances in finance, accounting, and economics book series. https://doi.org/10.4018/978-1-7998-8524-5.ch014
• Demir, M., Siyret, A., Ayas, B., & Yıldız, B. (2018). Örgütsel sinizm ve işe yabancılaşma ilişkisi: beş yıldızlı otel çalışanları üzerine bir araştırma. Yönetim Bilimleri Dergisi, 16 (32), 231-254.
• Demirez, F. N. & Tosunoğlu, N. (2017). Örgüt ikliminin işe yabancılaşma üzerine etkisi: Gazi Üniversitesi Rektörlüğünde bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 9 (2), 69-88.
• Elma, C. (2003). İlköğretim okulu öğretmenlerinin işe yabancılaşması. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Erikson, K. (1986). On work and alienation. American Sociological Review, 51 (1), 1-8.
• Fisk, P. (2002). The making of a digital leader. Business Strategy Review, 13 (1), 43-50. https://doi.org/10.1111/1467-8616.00201
• Fromm, E. (1992). Marx’ın insan anlayışı (Y. Salman & Z. Tanrısever, Çev.). İstanbul: Arıtan Yayınevi.
• Fullan, M. (1970). Industrial technology and worker integration in the organization. American Sociological Review, 35 (6), 1028-1039.
• Gartner (2019). IT Glossary. Available Online: https://www.gartner.com/it-glossary/ (Erişim Tarihi: 16.05.2024).
• Gasparovich, E. O., Uskova, E. V., & Dongauzer, E. V. (2021). The impact of digitalization on employee engagement. In Digital Economy and the New Labor Market: Jobs, Competences and Innovative HR Technologies (ss. 143-150). Springer International Publishing.
• Hall, G. E. & Hord, S. M. (1987). Change in schools: Facilitating the process. New York, NY: SUNY Press.
• Harrington, Ö. (2009). Doğrulayıcı Faktör Analizi. New York: Oxford Üniversitesi Yayınları.
• Hirschfeld, R. R., Feild, H. S., & Bedeian, A. G. (2000). Work alienation as an individual‐difference construct for predicting workplace adjustment: A test in two samples 1. Journal of Applied Social Psychology, 30 (9), 1880-1902.
• Horney, N., Passmore, B., & O’shea, T. (2010). Leadership agility: a business imperative for a VUCA world. People & Strategy, 33 (4), 32-38.
• IBM (2011). İş Değerleri Enstitüsü Raporu. https://www.ibm.com/docs/tr/cognos-analytics/11.1.0?topic=started-reports, (Erişim Tarihi: 20.05.2024).
• İşcan, Ö. F. & Moç, T. (2018). Çalışanların presenteizm (işte sözde var olma) davranışlarının işe yabancılaşmalarına etkisi: bir kamu kurumu örneği. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10 (3), 379-402.
• Kalaycı, Ş. (2005). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatiksel teknikler (6. Baskı). Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Karagöz, Y. (2021). SPSS ve AMOS 24 uygulamalı istatistiksel analizler. (3. Baskı). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Khoerunsiya, Z. P., Yustiana, T., Sofyana, A., & Febrianto, A. S. (2023). The effect of digital transformation on the business strategy of SMEs in the city of Bandung. Majalah Bisnis & IPTEK, 16 (1), 63-70.
• Kocadaş, K.A. (2020). Teknolojik yeniliklerin işe yabancilaşma üzerine etkileri. Sosyolojik Düşün Dergisi, 5(2), 80-92.
• Kurtulmuş, M. & Karabıyık, H. (2016). Algılanan örgütsel adaletin öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeylerine etkisi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5 (2), 459-477.
• Lammers, T., Tomidei, L., & Regattieri, A. (2018). What causes companies to transform digitally? An overview of drivers for Australian key industries. Proceedings of PICMET’18. https://doi.org/10.23919/PICMET.2018.8481810
• Liang, T. P., & Turban, E. (2011). Introduction to the special issue social commerce: a research framework for social commerce. International Journal of Electronic Commerce, 16 (2), 5-13. https://doi.org/10.2753/JEC1086-4415160201
• Masoud, R. (2022). Digital transformation in healthcare. International Journal of Scientific and Research Publications, 12 (7), 379-382. https://doi.org/10.29322/ijsrp.12.07.2022.p12744
• Matt, C., Hess, T., & Benlian, A. (2015). Digital transformation strategies. Business & Information Systems Engineering, 57 (5), 339-343.
• Mermer, Ö. (2022). Tekno-stres ve işe yabancılaşma davranışı arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aksaray.
• Nadeem, A., Abedin, B., Cerpa, N., & Chew, E. (2018). Digital transformation & digital business strategy in electronic commerce-the role of organizational capabilities. Journal of theoretical and applied electronic commerce research, 13 (2), 1-8.
• Orhan, A. T. (2022). İşe yabancılaşmanın akademisyenler bağlamında incelenmesi: bir literatür çalışması. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 14 (2), 135-154.
• Özbek, M. F. (2011). Örgüt içerisindeki güven ve işe yabancılaşma ilişkisinde örgüte uyum sağlamanın aracı rolü. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16 (1), 231-248.
• Petrucci, T., & Rivera, M. (2018). Leading growth through the digital leader. Journal of Leadership Studies, 12 (3), 53-56. https://doi.org/10.1002/jls.21595
• Phan, T. H., Pham, T. G., Pham, T. M., & Ta, L. A. (2023). Impact of digital transformation on knowledge-sharing activities of accounting students at universities in Vietnam. International Journal of Scientific Research and Management, 11 (3), 4689-4704. https://doi.org/10.18535/ijsrm/v11i03.em4
• Prince, K. A. (2017a). Association for Information Systems AIS Electronic Library (AISeL) Industrie 4.0 and Leadership Industrie 4.0 and Leadership. Iceb, 132–139.
• Prince, K. A. (2017b). Industrie 4.0 and leadership. In Proceedings of the 17th International Conference on Electronic Business, 4 (8), 132-139.
• Raza, B. (2016). Leadership 4.0, module: management competencies. (Master’s thesis) Frankfurt University of Applied Sciences. https://www.academia.edu/25513158/LEADERSHIP_4.0_Module_Management_Competencies_1_MC1_MBA_Aviation_Enrolment_number_1042342 (Erişim Tarihi: 13.10.2024)
• Sağlam, M. (2021). İşletmelerde geleceğin vizyonu olarak dijital dönüşümün gerçekleştirilmesi ve dijital dönüşüm ölçeğinin Türkçe uyarlaması. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (40), 395-420.
• Savić, D. (2019). From digitization, through digitalization, to digital transformation. Online Searcher, 43 (1), 36-39.
• Sheninger, E. (2014). Pillars of digital leadership. https://www.teachthought.com/the-future-of-learning/digital-leadership/ (Erişim Tarihi: 20.04.2024).
• Shepard, J. M. (1977). Technology, alienation and job satisfaction. Annual Review of Sociology, (3), 1-21.
• Spector, P. (2006). Method variance in organizational research: truth or urban legend? Organizational Research Methods, (9), 221-232.
• Susman, G. I. (1972). Process design, automation and worker alienation. Industrial Relations, 11 (1), 34-45.
• Sürücü, L., Yıkılmaz, İ. & Maşlakçı, A. (2022). Dijital liderlik: bir ölçek uyarlama çalışması. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 22 (3), 1039-1050.
• Şahin, A. (2011). Değişim yönetimi ve yenilikçilik. Tuncay T. Turaboğlu (Der), İşletmecilikte Güncel Konular içinde (ss.305-330). Bursa: Ekin Yayınları.
• Şimşek, Ş., Çelik, A., Akgemci, T. & Fettahlıoğlu, T. (2006). Örgütlerde yabancılaşmanın yönetimi araştırması. 14. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi (ss. 569-586). Erzurum: Atatürk Üniversitesi İİBF.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Boston, MA: Pearson.
• Türkyılmaz, S. (2024). Dijital dönüşümün işletmeler üzerindeki etkisi. İstanbul Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (1), 276-297.
• Tüz, M. (2004). Değişim ve kaos ortamında işletme davranışı. Bursa: Alfa Akademi Yayınları.
• Urgan, S., Sevim, Ş. & Özgüleş, B. (2020). Organizasyonlarda görülen değişime direnç, yabancılaşma ve değersizlik hissi: bir kamu hastanesinde araştırma. Sağlık ve Sosyal Refah Araştırmaları Dergisi, 2 (1), 15-24.
• Uygungil Erdoğan, S. (2023). Yönetim alanındaki işe yabancılaşma makalelerinin bibliyometrik analizi. Kadirli Uygulamalı Bilimler Fakültesi Dergisi, 3 (1), 111-139.
• Veiseh, S., Shiri, A., & Eghbali, N. (2014). A study on ranking the effects of transformational leadership style on organizational agility and mediating role of organizational creativity. Management Science Letters, 4 (9), 2121-2128. https://doi.org/10.5267/j.msl.2014.8.006
• Weber, E., Büttgen, M., & Bartsch, S. (2022). How to take employees on the digital transformation journey: an experimental study on complementary leadership behaviors in managing organizational change. Journal of Business Research, 143, 225-238. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2022.01.036
• Yılmaz, M. (2021). Çalışma yaşamında teknolojik değişim ve yabancılaşma. Ankara: İksad Yayınevi.
• Yusof, M. R., Yaakob, M. F. M., & Ibrahim, M. Y. (2019). Digital leadership among school leaders in Malaysia. International Journal of Innovative Technology and Exploring Engineering. 8 (9), 1481-1485. https://doi.org/10.35940/ijitee.i8221.078919
• Zeike, S., Bradbury, K., Lindert, L., & Pfaff, H. (2019). Digital leadership skills and associations with psychological well-being. International journal of environmental research and public health, 16 (14), 2628.