el-Mütenebbî ve Nef‘î’nin Fahriyelerinde “Ben”in Tezâhürü

Yıl 2021, Cilt: 26 Sayı: 26, 539 - 568, 01.07.2021

Derya Adalar Subaşı

Öz

Abbasiler dönemi Arap edebiyatının hicri 4. Yüzyılda yaşamış şairlerinden el-Mütenebbî d.303/915-öl.354/965 ve 17. Yüzyıl divan edebiyatının önemli şairlerinden Nef’î d.?/öl. 1044/1635 yaşadıkları dönemin edebî çevrelerinde gerek farklı kişilikleri, gerek fahriyeleri ve şiirsel üsluplarıyla dikkat çeken iki şairdir. el-Mütenebbî, Abbasiler dönemi Arap edebiyatının önde gelen temsilcilerinden biri olup genellikle medih ve fahriye türü şiirleriyle ün kazanmıştır. Nef’î de 17. Yüzyıl Türk edebiyatının önde gelen şairlerinden olup medih, fahriye ve hiciv türü şiirleriyle tanınmaktadır. Nef’î, açık sözlüğü, gururu, sert tabiatı, kendine güveni ve kendini herkesten üstün görmesi bakımından el-Mütenebbî ile benzerlik taşımaktadır. Bu benzerliğin varlığı, çeşitli kaynaklarda ve Nef’î hakkında yapılan akademik çalışmalarda dile getirilmektedir. Ancak bu çalışmalarda söz konusu benzerliğin mahiyetinin ne olduğuna dair örneklerle desteklenmiş her hangi bir bilgi verilmemektedir. Bu bağlamda bir inceleme yapmak amacıyla çalışmada her iki şairin fahriye türü kasidelerinden seçilen benzer anlamlı bazı beyitler incelenecektir. Bu kasideler arasındaki benzerlik ilişkisi Mütenebbî’nin Arapça divanı ve Nef’î’nin Türkçe divanının taranması neticesinde ortaya koyulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Nef’î, divan şiiri, el-Mütenebbî, Arap şiiri, fahriye

The Case of Self in the Fahries of Al-Motenabbi and Nef’i

Öz

al-Mutanabbi born 303/915-death 354/965 , one of the well-known poets of Arab literature of the Abbasid period who lived in 4th century and Nef'î born?-death 1044/1635 , one of the important poets of 17th century Divan literatüre are two poets that attract attention in the literary circles of the period they lived, with their different personalities, honorary and poetic styles. Mutanabbi is one of the leading representetives of Abbasid period of Arab literature, became famous for his praising and self-praising poems. Nef’i is also one of the leading poets of Turkish literature, known for his poems in praising, self-praising and satirical genies of poetry. Nef’i is similar to al-Mutanabbi in terms of both clear vocabulary and pride, harsh nature, self-confidence, and seeing himself superior to everyone else. The existence of this similarity is stated in some sources and it is also mentioned in academic studies about Nef’i. However, these studies do not provide any information about the nature of the similarity in question. In this context, the honorary odes of both poets will be examined in this study in order to make a research. The similarity relationship between these odes will be tried to be revealed through couplets with similar meaning selected as a result of scanning the Arabic divan of al-Mutanabbi and the Turkish divan of Nef’i.

Anahtar Kelimeler

Nef’i, Dıvan poetry, al-Mutanabbi, Arab Poetry, self-praising qasides

Kaynakça

• Abbas, Hasan 1973 , el-Mutenebbî ve Şevkî, Kahire.
• AKTAŞ, Hasan 2011 , “Nef’î’de Benlik Algılamasının Şiirine ve Hayatına Yansımaları, Necip Fazıl Örneği ile Karşılaştırma”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 46, s. 39-60.
• AKKUŞ, Metin 1993 , Nef’î Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları,.
• AKKUŞ, Metin 2012 , “Nef’î”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 32, s. 523-525.
• AKKUŞ, Metin 2018 , https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/57741,nefi-divanipdf.pdf?0 13.02.2021 . Nef’î Divanı
• ATALAY, Mehmet 2019 , Nef’î Farsça Divan Metin-Çeviri, İstanbul: Demavend Yayınları.
• BİLKAN, Ali Fuat 2006 , “Şiir”, Türk Edebiyatı Tarihi, C. II, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, s. 252-290.
• Câdirî, Sehâd 2011 , el-İ‘tidâdu bi’n-Nefs fî Şi’ri Ebî Tayyib el-Mutenebbî, https://www.diwanalarab.com/ 21.02.2020 .
• COŞKUN, Menderes 2009 , “Mehmet Âkif’in Şiir Anlayışı ve Şiir Seviyesine Yükselmiş Manzumeleri”, I. Uluslararası Mehmet Akif Ersoy Sempozyumu Bildirileri, C.II, Burdur, s. 547-561.
• ÇAVUŞOĞLU, Mehmet 1991 , “Kaside Şairi Nef’î”, Ölümünün 350. yılında Nef’î, Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, S. 9, s. 79-89.
• ÇAVUŞOĞLU, Mehmet 1991 , “Nef’î’nin Kasidelerinden Örnekler ve Açıklamaları”, Ölümünün 350. yılında Nef’î, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını, S. 9, s. 79-89.
• DEMİRAYAK, Kenan 2021 , Arap Edebiyatı Tarihi IV, Erzurum: Fenomen Yayınları.
• DURMUŞ, İsmail 1995 , “Fahr”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 12, s. 79.
• DURMUŞ, İsmail 2012 , “Mütenebbî”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 32, s.195- 200.
• Dîvânu’l-Mütenebbî 1983 , Daru’l-Beyrut.
• el-Fâhurî, Hannâ tsz. , Târihu’l-Edebi’l-‘Arabî, Beyrut.
• el-Fâhurî, Hannâ 1998 , el-Fahr ve’l-Hamâse, Kahire: Dâru’l-Ma’ârif.
• es-Se’âlibî 1399 , Yetîmetu’d-Dehr, C. I, Mekke.
• el-Ma’arrî 2017 , Risâletu’l-Gufrân Gufran Risalesi , Çev: Nevzat H. Yanık, Selami Bakırcı, Ankara: TDK Yayınları.
• el-Yazıcı, Nasıf 1882 , el-‘Urfu’t-Tayyib fi Şerhi Dîvâni Ebî Tayyib, Beyrut: Matba’atu Kaddîs Corcius.
• GOLDZİHER, Ignace 1993 , Klasik Arap Literatürü, Çev. Prof. Dr. Azmi Yüksel, Prof. Dr. Rahmi Er, Ankara: İmaj yayınları.
• GÖKKAYA, Şirin 2011 , el-Mütenebbî’nin Şiirlerinde Yaşam Felsefesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• HORATA, Osman 2012 , Nef’i’nin “Sözüm” Redifli Kasidesinin İstiare Zemini, Bilig, Bahar 2012, S. 61, s. 143-156.
• Huseyn, Taha 2014 , Ma’a’l-Mutenebbî, Kahire: Mu’essesetu’l-Hindavi li’t- Ta’lîm ve’s-Sekâfe.
• İbn Hallikân tsz. , Vefeyâtu’l-A’yân, C. 1, Beyrut.
• İPEKTEN, Haluk 2000 , Nef’î, Hayatı, Sanatı, Eserleri, Ankara: Akçağ Yayınları.
• İSEN, Tuba Işınsu 2002 , Divan Şiirinde Fahriye, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Bilkent Üniversitesi, Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KAÇAR, Mücahit 2019 , Övgü ve Yerginin Zirve Şairi Nef’î, Ankara: Edebiyat Ortamı Yayınları.
• KARAHAN, Abdulkadir 1954 , Nef’î, Hayatı, Sanatı, Şiirleri, İstanbul: Varlık Yayınları.
• KARAHAN, Abdulkadir 1986 , Nef’î Divanından Seçmeler, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• KOŞİK, Halil Sercan 2013 , “Nef’î Hakkında Bir Bibliyografya Denemesi”, Turkish Studies, Volume 8/1 Winter 2013, s. 1977-1993.
• Mahcûb, Sâmiye 2015 , en-Nercisiyye fî Şi’ri’l-Mütenebbî, Cezayir: Universite Akli Mohand Oulhadj, Faculte des Lettres et de Langues, Risâletu’l- Master.
• Muhammed, Sirâcuddin tsz. , el-Fahr fi’ş-Şi’ri’l-‘Arabî, Lübnan: Dâru’r-Râtib el-Câmi’iyye.
• OCAK, Tulga 1991 , “Nef’î ve Eski Türk Edebiyatındaki Yeri”, Ölümünün 350. yılında Nef’î, Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, S. 9, s.1-45.
• OCAK, Tulga 2002 , “XVII Yüzyıl Şairi Nef’î ve Kasîde”, Türkbilig, S. 3, s. 63- 82.
• Özdemir, Abdurrahman 2006 , “el-Mütenebbî’nin Şiirinde Maraş”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 14, s. 159-185
• ÖZNURHAN, Halim 2006 , “Arap Şiirinde Fahr Teması”, Selçuk Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 22, s.149-160.
• Sâmia, Badawi ve Amani Adli 2015 , “Mütenebbî ve Nef’î’nin Övgü Kasideleri Fonetik ve Semantik İnceleme ”, V. Uluslararası Karşılaştırmalı Edebiyat Kongresi Bildiri Kitabı, Mersin, s. 558-569.
• Sâmin, İbrahim 2005 , el-Hasâisu’l-Fenniyye ve’l-Ma’neviyye fî Medâ’ihi Ebî Tayyib el-Mütenebbî, Maoumy: Câmia’tu Şeyh Ent Dakar.
• Selahattin, Goran 1999 , Fennu’l-Medîh fî şi’ri’l-Mütenebbî, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tevfik, Ebüzziya 1305 , Nef‘î, Haz. Furkan Öztürk, 2016 , İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları.
• ÜNVER, İsmail 1991 , “Övgü ve Yergi Şairi Nef’î”, Ölümünün 350. yılında Nef’î, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, S. 9, Ankara, s. 45-78
• ÜZGÖR, Tahir 1995 , “Fahriye”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 11, s. 97-98.
• Vâhidî, Şerhu Dîvâni’l-Mutebebbî, https://al-maktaba.org/book/754/367#p6 20.02.2021
• YALÇIN, İdris, Kenan Bozkurt 2020 , “Nef’î’nin Şiirlerinde Narsizmin Yansımaları”, Atlas Journal, Vol: 6, Issue 26, pp.175-191.
• YALTKAYA, Şerafettin 2015 , Sadeleştiren: Yıldız Musa ve Ceviz, Nurettin , “Mütenebbî’den Önce Şiir”, Nüsha, Yıl: V, S. 17.
• Zehebî, 1989 , Târîhu’l-İslâm ve Vefeyâtu’l-Meşâhîr ve’l-A’lâm, C. 26, Beyrut: Dâru’l-Kuttâbi’l-‘Arabî.
• Zeydan, Corci 1983 , Târîhu Âdabi’l-Lugati’l-‘Arabiyye, Beyrut.
• Zeyyât, Ahmet 1932 , Târîhu’l-Edebî’l-‘Arabî, Kahire: Daru’n-nahd