NAKŞÎ-HÂLİDÎ MEŞÂYİHİNDEN ŞEYH ŞEMSÜDDÎN RÛHÎ EFENDİ VE TASAVVUFÎ GÖRÜŞLERİ

Yıl 2021, Cilt: 24 Sayı: 2, 159 - 189, 20.03.2022

Murat Özaydın

Öz

Nakşî-Hâlidî meşâyihinden olan, ömrünü Hakk aşığı, Allah dostu ve Resulullah aşkıyla yanıp tutuşmuş bir gönülle yaşayarak, bu duygularını eserlerine en güzel şekilde aktaran şeyh Şemsüddin Rûhî hazretleri, kendinden önceki Allah dostlarının çizgisinden hiçbir şekilde ayrılmamaya gayret göstermiş, kendi üstadlarının ve mürşidlerinin görüşlerine paralel bir şekilde bir yaşam tarzı sergileyerek; güzel ahlâkı, güçlü bir iman, yüksek bir hizmet anlayışı, salih bir amel, yılmaz bir irâde, keskin bir akıl, ferâset ve basîrete sahip idi. Bu meziyetleri ve bunlara benzer yeteneklerinin kaynağı ise üstün takvâsı, mükemmel ihlâsı, haramlardan sakınma, iyilik dolu, halis ve güzel niyetli oluşunda gizli idi. Şeyhin hayat tarzı, Kur’an ve sünnete bağlılığı, takvâsı, tevâzusu, ihlâsı, doğruluğu, samimiyeti ve sadâkati gibi meziyetleri kendisinden sonrakilere birer örnek olmuştur. Örnek şahsiyeti ve yaşam tarzıyla, yazmış olduğu eserlerinde, özellikle Dîvân ve risâlelerinde kendisinden tasavvufi açıdan geniş manada istifade edebileceğimiz görüşler beyan etmiştir. Makalemizde elimizden geldiği ölçüde şeyhin hayatından kesitlerle birlikte, manevi hayatını ve tasavvufî görüşlerini ana hatlarıyla anlatmaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Nakşî, Hâlidî, Şeyh, Şemsüddîn, Risâle, Tasavvuf

SHEIKH ŞEMSUDDIN RUHI AND HER SUFI VIEWS FROM THE NAQŞHI-KHÂLIDÎ MAŞÂYIH

Öz

Sheikh Şemsuddin Ruhi, who was a Naqshî-Khâlidî sheikh, lived his life with a heart that was a lover of God, a friend of Allah, and a heart burning with the love of the Messenger of Allah, and transferred these feelings to his works in the best way possible. by displaying a way of life in some way; He had good morals, a strong faith, a high understanding of service, a righteous deed, an indomitable will, a sharp mind, foresight and foresight. The source of these virtues and similar abilities were hidden in his superior piety, perfect sincerity, avoidance of harams, being full of goodness, sincere and good intentions. The virtues of the sheikh, such as his lifestyle, devotion to the Qur'an and the Sunnah, his piety, humility, sincerity, honesty, sincerity and loyalty set an example for those who came after him. With his exemplary personality and lifestyle, he has expressed views that we can benefit from in the mystical perspective in his works, especially in his Divan and epistles. In our article, we have tried to explain the spiritual life and mystical views of the sheikh as much as we can, together with sections from his life.

Anahtar Kelimeler

Naqshî, Khâlidî, Sheikh, Şemsuddin, Treatise, Mysticism

Kaynakça

• Âsım Efendi, Kamus Tercümesi, (Matbaa-i Osmaniye), c. III, İstanbul 1305.
• Beysanoğlu, Şevket, Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları, İstanbul 1957.
• _________, Diyarbakır’da Gömülü Meşhur Adamlar, Ankara 1985.
• Cebecioğlu, Ethem, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Anka Y. İstanbul 2004.
• Cürcani, Seyyid Şerif, “Ta’rîfat,”(thk. Abdurrahman Umeyru), Beyrut 1987 (Matbaa-i Amire), İstanbul 1275.
• Ensârî, Muhammed Abdulhak, Şerîat ve Tasavvuf, (çev. Yusuf Yazar) Ankara 1991.
• Erdem, Hüsamettin, Panteizm ve Vahdet-i Vücûd Mukayesesi, KB. Yayınları, Ank 1990.
• Gazzâlî, İhyâ-u Ulûmi’ddîn, Çev. Mustafa Çağrıcı, Diyanet Yayınları, İstanbul 2020.
• Gündüz, İrfan, Bir Tasavvufî Terim olarak Râbıtâ, MÜİF. Dergisi, sy. V, İstanbul 1985.
• İbn-i Manzûr, Lisânu’l-Arab,(thk. Müsterek Komisyon),“Râbıtâ” mad, c. III, Kahire 1979.
• İmam Şa’rânî, en-Nefeḥâtu’l-ḳudsiyye fî beyâni ḳavâid’iṣ-Sûfiyye, Beyazıt Devlet Ktp., Veliyyüddin Efendi, nr. 1835).
• Kam, Ferit, Vahdet-i Vücud (Sadeleştiren: Ethem Cebecioğlu),DİB. Yay. Ankara 1994.
• el-Kuşeyri, Ebu’l-Kasım Abdülkerim b. Hevâzin, “er-Risâletü’l-Kuşeyriyye”, haz. Süleyman Uludağ, Dergah Yayınları, II.ci Baskı, İstanbul 1981.
• el-Mekkî, Ebû Tâlib, “Kûtu’l-Kulûb” Çev. (Yakup Çiçek, Dilaver Selvi), Semerkand Yayınları, İstanbul 2003.
• Şemsüddîn, Rûhî Efendi, Ravdu’n-Naîm, Diyarbakır 1894.
• Şemsüddîn, Rûhî Efendi, Dîvân-ı Rûhi, Diyarbakır 1900.
• Şemsüddîn, Rûhî Efendi, Kitâb’ul-İbrîz, Diyarbakır 1902.
• Şemsüddîn, Rûhî Efendi, Keşfu’z-Zulâm fî Akâidi Firâki’l-İslâm, Diyarabkır 1888.
• Şemsüddîn, Rûhî Efendi, Minhâcu’l-Usûl, Diyarbakır 1889.
• Şemsüddîn, Rûhî Efendi, Astronomi Eseri, Diyarbakır 1903.
• Şemsüddîn, Rûhî Efendi, Takvim, Diyarbakır 1886.
• Şemsüddîn, Rûhî Efendi, Kitâbu’s-Sarf ve’n-Nahv, Diyarbakır 1890.
• Şemsüddîn, Rûhî Efendi, Kitâbu’t-Tıb, Diyarbakır 1901.
• Şemsüddîn, Rûhî Efendi, Risâle, Diyarbakır 1906.
• Şemsüddîn, Rûhî Efendi, Kitâbu’l-Mantık, Diyarbakır 1889.
• Şemsüddîn, Rûhî Efendi, Risâletu’r-Râbıtâ, Diyarbakır 1902.
• Şemsüddîn, Rûhî Efendi, Risâletu’l-Edeb ve’l-Âdâb, Diyarbakır 1903.
• Topbaş; Osman Nuri, “Îmandan Îhsâna Tasavvuf”, Erkam Yayınları, İstanbul, 2006.
• Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Marifet Yay., İstanbul 1990.
• es-Serrâc et-Tûsî, Ebû Nâsır,“el-Luma’”, “İslam Tasavvufu”,Çev. Prof. Dr. H.K. Yılmaz, Altınoluk Yayınları, İstanbul 1996
• Sühreverdî, Ebu Hafs Şihabeddîn Ömer, Avârifu’l-Meârif, Darü’l-Ma’rife, Beyrut 1983.
• -___________, “Avârifu’l-Meârif”, ter. (H.K.Yılmaz, İrfan Gündüz,) Vefa Yay. İstanbul 1990
• Uzun, Mehmet, “Antolojiya Kürdî, Aram Yayınları, İstanbul 2003.