İSLAM’DA İKTİSADIN FELSEFESİ, KAPİTALİZM VE ADAM SMITH’İN GİZLİ EL’İ

Year 2022, Volume: 24 Issue: 1, 187 - 206, 26.06.2022

Abdullah Arca

Abstract

Almanya, İngiltere ve Fransa başta olmak üzere Batılı güçler arasında gerçekleşen II. Dünya Savaşı, özellikle İslam dünyasında bu güçlerin sömürgeci nüfuzlarının ciddi şeklide zayıflamasına neden olmuştur. Almanya’nın yenilmesinin ardından bu sefer de SSCB ile Batı sistemi arasındaki çatışma bu durumu(hangi durum) daha da pekiştirmiştir. İki kutup karşısında üçüncül? dünyacı / bağımsızlıkçı bir söylemin yaygın olduğu bu dönemde iktisadî olarak da devletçiliğin ağır bastığı karma ekonomi benimsenmiştir. Hatta kimi Müslüman düşünürler tarafından İslam’ın, toplumcu/kamusalcı bir ekonomi modeli öngördüğü yönünde tezler geliştirilmiştir. Ne var ki, SSCB’nin gerilemeye başladığı 80’li yıllarda yeniden dünya genelinde “serbest piyasa ekonomisi” yönünde bir eğilim baş göstermiş, daha önce Batılı kavramlar kategorik olarak reddedilirken Soğuk Savaş yıllarının ardından İslam’ın aslında liberalizm, hatta serbest piyasa ve kapitalizm ile uyuştuğu iddia edilmeye başlanmıştır. Bu iddiaya göre İslam’ın öngördüğü ekonomi “ahlaklı kapitalizm” modelidir. Hatta kimilerine göre kapitalizm aslında İslam’ın etkisiyle ortaya çıkmıştır. Görünüşe göre bu iddiaların en önemli dayanağı, özellikle Hz. Peygamber’e atfen "Fiyatları Allah yükseltir” şeklindeki rivayetler üzerinden Adam Smith’in “görünmez el” düşüncesinin de İslam’da karşılık bulduğudur. Ne var ki, “İslam ve Liberalizm/Kapitalizm” adı altında üretilen bu literatür felsefî çözümlemelere değil, aktüel uluslararası konjonktürel angajmanlara dayanmaktadır. İslam ve kapitalizm arasında olması gereken ilişkiyi tespit için stratejik kurgulardan öte felsefî - tarihsel çözümlemelere gidilmelidir.

Keywords

İslam ve Kapitalizm, Liberalizm, Sosyalizm, Serbest Piyasa, Görünmez El

Thanks

Editör ve hakemlere teşekkür ederiz.

THE PHILOSOPHY OF ECONOMICS IN ISLAM, CAPITALISM AND THE INVISIBLE HAND OF ADAM SMITH

Abstract

The World War II, which took place between Germany and Western powers, especially England and France, caused a serious weakening of the colonial influence of these powers, especially in the Islamic world. After the defeat of Germany, this time the conflict between the USSR and the Western system further reinforced this situation. In this period when a Third Worldist/independenceist discourse is prevalent against two poles, a mixed economy, in which statism predominates, is adopted economically. In fact, some Muslim thinkers argue that Islam predicts a socialist/public economy model. However, in the 1980s, when the USSR began to decline, a worldwide trend towards a "free market economy" emerged. While Western concepts were categorically rejected before, it is claimed that after the Cold War years, Islam actually fits with liberalism, even free market and capitalism. According to this claim, the economy envisaged by Islam is the model of "moral capitalism". In fact, according to some, capitalism actually emerged under the influence of Islam. It seems that the most important basis of these claims is that Adam Smith's idea of "invisible hand" also found a response in Islamic literature especially based on the rumors referring to the prophet Muhammad as "Allah raises prices". However, this literature produced under the name of "Islam and Liberalism/Capitalism" is not based on philosophical analyzes but on actual international cyclical engagements. In order to determine the necessary relationship between Islam and capitalism, should be sought philosophical-historical analysis, rather than strategic constructs.

Keywords

Islam and Capitalism, Liberalism, Socialism, Free Market, Invisible Hand

References

• Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik b. Abdillâh, Kitabu’l-irşad ila Kevati̒’-edille fi usuli'l-i̒tikad, thk. ve tlk. Muhammed Yusuf Musa, Ali Abdulmun̒im Abdulhamid, Mısır: Mektebetu Hancı, 1950.
• Buhârî, Abdülazîz bin Ahmed bin Muhammed. Keşfü’l-esrâr ʿalâ Usûli’l-Pezdevî. Beyrut: Daru'l- Kütübi'l-'İlmiyye, 1971.
• Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik b. Abdillâh, Kitabu’l-irşad ila Kevati̒’-edille fi usuli'l-i̒tikad, thk. ve tlk. Muhammed Yusuf Musa, Ali Abdulmun̒im Abdulhamid, Mısır: Mektebetu Hancı, 1950.