ORYANTALİST SÖYLEMİN MEŞRUTİYET İSLAMCILIĞINA ETKİLERİ

Year 2023, , 294 - 308, 27.06.2023

Zafer Gürbüz

https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1274651

Abstract

İslamcılık, Osmanlı modernleşmesiyle birlikte gündeme gelen bir kurtuluş, ihya ve inşa projesi olarak düşünülebilir. Asırlarca üstünlüğünü kabul ettirip hükmettiği bir coğrafyanın karşısında “geri kalma” hissiyatı, Müslüman aydın ve düşünürlerini savunmacı bir hissiyata sevk etmiştir. Bu hissiyat dinin altyapısal bir unsur olarak var olduğu bir toplumda kurtuluşun reçetesinin de dinin içinde aranması gerektiği düşüncesini pekiştirmiştir. Batı karşısında yenilgiyi ve “geri kalmış” olmayı kabullenmeyen aydın ve düşünürlerce dinin içinden bir cevap verme arayışı ortaya çıkmıştır. Modernleşme ile dinin birlikte yürümeye başladığı süreçte Meşrutiyet İslamcıları da savunmacı bir perspektifle coğrafyalarına ve tarihsel dinamiklerine Batılıların “gördüğü” şekilde bakmaya başlamışlardır. Böylece kendilerini inşa ettikleri söylem, Batı dünyasıyla karşıtlık üzerinden temellenmiştir. Batı, Meşrutiyet İslamcılığının “öteki”si olarak hayatlarına girmiştir. Ancak bahsi geçen kavrayış içerisinde “öteki” bir taraftan kavga edilmesi ve yok edilmesi gereken bir unsur olarak tebarüz ederken diğer taraftan onunla bir “aşk” ilişkisi içine girilmiştir. Hem “öteki”ne benzeme çabası, hem de “ötekileştirdiği” üzerinden kendisini keşfetme hali oryantalizmin temel çerçevesini yansıtmaktadır. Meşrutiyet İslamcıları kendilerini oryantalistlerin prizmasında yeniden keşfetmişlerdir. Batı’nın norm ve değerleriyle düşünüp “hakikat”ini onun ilke ve prensipleri üzerine tesis etmişlerdir. Bu bağlamda, taleplerini ve tezlerini de oryantalizmin gölgesi altında ifade etmişlerdir.

Keywords

İslamcılık, Meşrtiyet İslamcılığı, Oryantalizm, Terakki

References

• Akçura Y. (2011). Üç tarzı siyaset. Haz. Erol Kılınç. Ötüken Yayınları.
• Aktay Y. (2018). Sunuş. Y. Aktay (Ed.), Modern türkiye’de siyasi düşünce, islamcılık, Cilt 6 İçinde (s. 13-25). İletişim Yayınları.
• Aktay, Y. (2018). Modernleşme ve gelenek bağlamında dini bilgi ve otoritenin dönüşümü. Y. Aktay (Ed.), Modern türkiye’de siyasi düşünce, islamcılık, Cilt 6 İçinde (s. 345-393). İletişim Yayınları.
• Aybar, M. A. (1968). Bağımsızlık demokrasi sosyalizm: seçmeler. Gerçek Yayınevi.
• Bora T. (2019). Milliyetçiliğin kara baharı. İletişim Yayınları.
• Bulaç, A. (2016). İslam dünyasında düşünce sorunları. Çıra Yayınları.
• Bulaç, A. 2018). İslam’ın üç siyaset tarzı veya islâmcıların üç nesli. Y. Aktay (Ed.), Modern türkiye’de siyasi düşünce, islamcılık, Cilt 6 İçinde (s. 48-67). İletişim Yayınları.
• Çakmak, A. O. (2016). Sebilürreşad ve büyük doğu dergileri üzerinden 1940-1950 döneminde türkiye’de islamcılık. (YÖK Tez Merkezi, Yüksek Lisans). İstanbul Medeniyet Üniversitesi.
• Çınar, M. (2018). Kemalist cumhuriyet ve islamcı kemalizm. Y. Aktay (Ed.), Modern türkiye’de siyasi düşünce, islamcılık, Cilt 6 İçinde (s. 157-177). İletişim Yayınları.
• Eagleton T. (2020). İdeoloji. Çev. Muttalip Özcan, Ayrıntı Yayınları.
• Ersoy, M. A. (2021). Safahat. TBMM Yayınları.
• Gökalp, Z. (2007). Üç cereyân, türkleşmek islamlaşmak muasırlaşmak. Kitaplar-1 içinde. Yapı Kredi Yayınları.
• Göle, N. (2016). Modern mahrem. Metis Yayınları.
• Gramsci, A. (1997). Hapishane defterleri. Belge Yayınları.
• Işık, V. (2018). II. meşrutiyet dönemi türk düşüncesinde doğu ve batı algısı: ictihad ve sırat-ı müstakim dergileri örneği. (YÖK Tez Merkezi, Doktora Tezi). İbn-i Haldun Üniversitesi.
• Kara İ. (2013). Türkiye’de islamcılık düşüncesi ve hareketi üzerine birkaç not. İsmail Kara, Asım Öz (Ed.), Türkiye’de islamcılık düşüncesi ve hareketi sempozyum tebliğleri. Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• Kara, İ, (2015). İslamcıların siyasi görüşleri I hilafet ve meşrutiyet. Dergâh Yayınları.
• Kara, İ. (2016). Cumhuriyet türkiyesi’nde bir mesele olarak islâm 1. Dergâh Yayınları.
• Kara, İ. (2018). İslamcı söylemin kaynakları ve gerçeklik değeri. Y. Aktay (Ed.), Modern türkiye’de siyasi düşünce, islamcılık, Cilt 6 İçinde (s. 34-47). İletişim Yayınları.
• Kara, İ. (2019). Şeyhefendinin rüyasındaki türkiye. Dergâh Yayınları.
• Kara, İ. (1989). Sefa kaplan söyleşisi. Nokta, Sayı 52.
• Karpat, K. (2001). İslam’ın siyasallaşması. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Köksal, A. C. ve Kaya M. (2011). Meşrutiyetten cumhuriyete makaleler. Haz. Klasik Yayınları.
• Kurtoğlu, Z. (2018). Türkiye’de islâmcılık düşüncesi ve siyaset pozitivist yönetim ideolojisinin islâm’ın siyasallaşmasına katkısı. Y. Aktay (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, İslamcılık, Cilt 6 İçinde (s. 201-216). İletişim Yayınları.
• Laçiner, Ö. (2018). İslamcılık, sosyalizm ve sol. Y. Aktay (Ed.), Modern türkiye’de siyasi düşünce, islamcılık, Cilt 6 İçinde (s. 469-475). İletişim Yayınları.
• Mert, N. (2018). Türkiye islamcılığına tarihsel bir bakış. Y. Aktay (Ed.), Modern türkiye’de siyasi düşünce, islamcılık, Cilt 6 İçinde (s. 411-419). İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş, (2017). Türkiye'de din ve siyaset makaleler 3. İletişim Yayınları.
• Renan, E. (2011). Islam and science, a lecture presented at la sorbonne. English Translation by Sally P. Ragep, McGill University.
• Said Halim Paşa, (1991). Buhranlarımız ve son eserleri. Haz. M. Ertuğrul Düzdağ, İz Yayıncılık.
• Said, E. (2001). Şarkiyatçılık. (Berna Ülner, Çev.). Metis Yayınları.
• Shayegan, D. (2018). Yaralı bilinç geleneksel toplumlarda kültürel şizofreni. Metis Yayınları.
• Tunaya, T. Z. (1991). İslamcılık akımı. Simavi Yayınları.
• Türköne, M, (2011). İslamcılığın doğuşu. Etkileşim Yayınları.
• Yılmaz, M. (2018). Darbeler ve islamcılık. Y. Aktay (Ed.), Modern türkiye’de siyasi düşünce, islamcılık, Cilt 6 İçinde (s. 632-639). İletişim Yayınları.