MECÛSÎ DÜNYA GÖRÜŞÜNDE İNSANIN KONUMU

Year 2015, Issue: 13, 90 - 112, 01.06.2015

Hayreddin Kızıl

Abstract

Din, insan hayatının her anını kuşatmakta ve onun evreni algılama şeklini belirlemektedir. Farklı tanrı anlayışlarına sahip olmalarına rağmen dinlerin en etkili unsuru yine onların sahip olduğu tanrı anlayışıdır. Bu durum bütün dinler için geçerlidir. Binlerce yıl içerisinde kuruluşunu tamamlamış olan Mecûsîlik, çift kutuplu bir tanrı anlayışına sahiptir. Zerdüşt döneminde monoteist bir eğilim gösteren bu din, Zerdüşt sonrası dönemde düalist bir biçime dönüşmüştür. Çift tanrılı bir dünya görüşünü savunması Mecûsîliğin insana verdiği konumu da etkilemiştir. Mecûsî inanç sisteminde insan, Ahura Mazda ve yardımcılarının yanında yer alarak kötülüğe karşı, Ehrimen ve yardımcılarına karşı, mücadele etmekle yükümlüdür. Bu dine göre insan hangi tarafta yer alacağına kendi özgür iradesiyle karar vermektedir.

Keywords

Mecûsî, Ahura Mazda, Ehrimen, Dünya Görüşü, İnsan

MADJUSÎ WORLDVIEW AND LOCATION OF HUMAN IN THE RELIGION

Abstract

Religion covers every moment of human’s life and determines his perception of the universe. Despite having different conceptions of god, the most effective element of religions is their understanding of god. This is the way for all religions. Madjus that completed its foundation in thousand of years has dipole understanding of the god. This religion showed monotheist trend during Zarathustra and transformed into a dualistic form after him. Its defense of double theistic worldview, has affected the location of human in the religion. In Madjus belief system, human is obliged to be with Ahuramazda and his assistants against Ahriman and his assistansts. According to this religion human decides by his own free will, of which side he will be in favour

Keywords

Madjusî, Ahura Mazda, Ahriman, World view, Human

References

• Alıcı, Mehmet, Kadim İran’da Din Monoteizm’den Düalizm’e Mecûsî Tanrı Anlayışı, Ayışığı Kitapları, İstanbul 2012.
• P. Alston, William, “Din”, Çev.: Günay Tümer, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 1970, c. 18.
• Araz, Ömer Faruk, Zerdüştiliğin Doktrinleri, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlahiyat Anabilim Dalı Felsefe ve Din Bilimleri Bilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2002.
• Avesta Zerdüştilerin Kutsal Metinleri, Çev: Fahriye Adsay/İbrahim Bingöl, Avesta Yayınları, İstanbul 2012.
• Baussani, Alessandro, “İslam Öncesi İran Düşüncesi”, Çev: Kürşat Demirci, İslam Düşüncesi Tarihi, İnsan Yayınları, İstanbul 1990, c.1.
• Boyce, Mary, Zoroastrians Their Religious Beliefs And Practices, USA 1979.
• ……………., History Of Zoroastrianism vol. I The Early Period, Leiden 1975.
• ……………., A Persian Stronghold of Zoroastrianism (Based On The Ratanbai Katrak Lectures;1975), Oxford University Press, Oxford 1977.
• ……………., Textual Sources For The Study Of Zoroastrianism, USA 1990.
• Buch, Maganlal A., Zoroastrians Ethics, Baroda 1919.
• Casartelli, L.C., “Dualism (Iranian)”, The Encyclopedia of Religion And Ethics, Edinburg 1912, c.5.
• Cevizci, Ahmet, Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayınları, İstanbul 2000.
• Choksy, Jamsheed K., “Zoroastrianism, The Encyclopedia of Religion And Nature, Editor In Chief: Bron R. Taylor, England 2005.
• ……………………….“Zoroastrianism”, Encyclopedia of Religion Second Edition, Editor In Chief: Lindsay Jones, USA 2005
• Cook, F.C., Origins of Religion and Languages, London 1884.
• Demir, Ömer – Acar, Mustafa, Sosyal Bilimler Sözlüğü, Vadi Yayınları, Ankara 1997
• Demirci, Kürşat, “Harût ve Marût”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 16, İstanbul 1997.
• Dhalla, Maneckji Nusservanji, Zoroastrian Civilization From The Earliest Times to The Downfall of The Last Zoroastrian Empire, New York 1922.
• ……………………………., Zoroastrian Theology, From The Earlest Times To The Present Day, New York 1914.
• Mircea Eliade- Ioan P. Couliano, Dinler Tarihi Sözlüğü, Çev: Ali Erbaş, İnsan Yayınları, İstanbul 1997
• Eliade, Mircea, Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi I Taş Devrinden Eleusis Mysterialar’ına, c.1, Çev: Ali Berktay, Kabalcı Yayınları, İstanbul 2007.
• ……………………………., Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi Gotama Buda’dan Hıristiyanlığın Doğuşuna, c. 2, Çev: Ali Berktay, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2003.
• Fluegel, Maurice, The Zend Avesta And Eastern Religions, USA, 1898.
• Gray, Louis H., “Cosmogony And Cosmology”, Encylopedia of Religion And Ethics, Editor: James Hastings, c.4, Edinburgh 1911.
• Gündüz, Şinasi “Mecûsîlik”, DİA, c.28, Ankara 2003.
• Hacaloğlu, Haluk, Zerdüşt Ahura Mazda, Ruh ve Madde Yayınları, İstanbul 1995.
• Hamzeh’ee, M. Reza, Yaresan (Ehl-i Hak) Bir Kürt Cemaati Üzerine Sosyolojik Tarihsel ve Dini-Tarihsel Bir İnceleme, Çev: Ergin Öpengin, Avesta Yayınları, İstanbul 2009.
• Haug, Martin, Essays on The Sacred Languages, Writings And Religions of The Parsis, London 1907.
• Herodotos, Tarih, Çev: Müntekim Ökmen, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2012.
• Hintze, Almutz, “Ahura Mazdâ And Angra Mainyu”, Encyclopedia of Religion Second Edition, Editor In Chief: Lindsay Jones, USA 2005.
• Jackson, A.V. William, “Amesha Spentas”, Encyclopedia of Religion And Ethics, Edinburg 1908, c.1
• Kızıl, Hayreddin, “Zurvanizm’in Kuruluşu ve Sasaniler Dönemindeki Etkileri”, EKEV Akademi Dergisi, Erzurum 2013.
• Kuşçu, Emir, Din Fenomenolojisi Wilfred Cantwell Smith Örneği, Sarkaç Yayınları, Ankara 2011.
• Malandra, William W., An Introduction To Ancient Iranian Religion –Readings From The Avesta And The Achaemenid Inscriptions-, USA 1983
• Masani, Sir Rustom, The Religion of The Good Life Zoroastrianism, London 1954.
• Moulton, James Hope, Early Religious Poetry of Persia, Cambridge 1911.
• ……………, Early Zoroastrianism, London 1926.
• ………….., The Treaure of Magi A Study Of Modern Zoroastrianism, London 1917.
• Müller, F. Max, Lectures On The Origin and Growth Of Religion As Illustrated By The Religions of India, London 1878
• Oymak, İskender, Zerdüştlük (İnanç, İbadet, Adetler), Elazığ 2003.
• Rawlinson, George, Eski Doğu’nun Büyük Krallıklarından Medya Krallığı, Çev: Nadire Işık, Doz Yayıncılık, İstanbul 2006.
• Sayım, Huzeyfe, “Zerdüştîlikte Kozmogoni Ve Yaratılış”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, yıl: 2004, c.1, sayı: 16.
• Shaked, Shaul, Dualism In Transformation Varieties of Religion In Sasanian Iranian, London 1994.
• …………..,, “Some Notes On Ahreman, And His Creaiton”, From Zoroastrian Iran To Islam –Studies In Religious History and Intercultural Contacts,Great Britain 1995
• Stepaniants, Marietta, “Zerdüştlüğün İslam’la Karşılaşması”, Çev.: Cahit Kara, Journal Of İslamic Research, yıl: 2012, c.XXIII, sayı: 2, ss.89-99
• Sykes, P. M., History of Persia, London 1915, c.1.
• Şemseddin, M., “Kadim İran’da Din”, Latinize eden: Fuat Aydın, Dinleri Tarihleriyle Okumak, Ensar Neşriyat, İstanbul 2007.
• Şeriati, Ali, Dinler Tarihi, Çev: Erdoğan Vatansever, Kırkambar Kitaplığı, İstanbul 2001.
• Taraporewala, Irach J.I., Zerdüşt Dini Zerdüşt’ün Gathaları Üç Unutulmuş Din: Mitraizm, Maniheizm, Mazdakizm, Çev: Nice Damar, Avesta Yayınları, İstanbul 2002.
• Tavadia, J.G., IndoIranian Studies I, Santiniketan, tarihsiz yok.
• The Sacred Books Of The East, The Zend Avesta Part I The Vendidad, c. 4, İngilizceye çev: James Darmesteter, Oxford 1895
• The Sacred Books of the East The Zend Avesta Part II The Sîrozahs, Yasts And Niyayis , c. 23, İngilizceye çev: James Darmesteter, Oxford 1883.
• Tığlı, Asiye, Zerdüşt Hayatı ve Öğretisi, Beyan Yayınları, İstanbul 2004.
• Tiele, C.P., The Religion Of The Iranian Peoples, İngilizceye Çev: G. K. Nariman, Bombay 1912.
• Weber, Max, “Dünya Dinlerinin Sosyal Psikolojisi”, Din Sosyolojisi, Çev: Yasin Aktay, Vadi Yayınları, Ankara 1998.
• Yıldırım, Nimet, Fars Mitolojisi Sözlüğü, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2008. …………………. İran Edebiyatı, Pinhan Yayıncılık, İstanbul 2012
• Boyce, Mary, “Ahura Mazda”, http://www.iranicaonline.org/articles/ahura-mazda erişim: 25/08/2013
• ……………………“Amesa Spenta” http://www.iranicaonline.org/articles/amesaspenta-beneficent-divinity erişim 25/08/2013.
• Gnoli, Gherardo, “Dualism”, http://www.iranicaonline.org/articles/dualism erişim 26/08/2013
• J. Duchesne-Guillemin; “Ahriman”, http://www.iranicaonline.org/articles/ahriman erişim 25/08/2013.
• Shaki, Mansour, “Gayômart”, http://www.iranicaonline.org/articles/gayomarterişim 25/08/2013.