SALAHADDİN ASIM’IN PENCERESİNDEN KADIN, DİN VE TOPLUM

Yıl 2019, Sayı: 22, 306 - 314, 01.06.2019

Fatma Kenevir

Öz

II. Meşrutiyet devri, toplumsal yapı ve dini kurumların temel tartışma konularından biri olarak ön plana çıktığı ve dolayısıyla sistematik olmamakla birlikte din sosyolojisi çalışmalarının da başladığı dönemdir. Bu dönemde yaşamış olan Salahaddin Asım da, Sırat-ı Müstakim dergisinde yayınlanan yazıları ile İslam sosyolojisinin habercilerinden biri olarak kabul edilmiştir. Ancak söz konusu literatürde onun Osmanlıda Kadınlığın Durumu adlı kitabı ve İçtihad dergisinde çıkan yazılarının göz ardı edildiği dikkat çekmektedir. Asım, toplumun o dönemki temel sosyal problemleri içinde kadınların mevcut konumları ile din algısı arasındaki ilişkiyi yazılarında ele almış ve bu alanda yeni sosyolojik kavramlar üretmiştir. Onun, kadının sosyal işlevsizliğini “karılaşmak” olarak kavramsallaştırması bu örneklerden biridir. Bu makale Asım’ın İslamcılığı ve kadın hakları konusundaki feminizme yaklaşan bakış açısı ile onun Osmanlıcılık, Batıcılık, Türkçülük ve İslamcılık olarak adlandırılan düşünce akımlarından birini tam anlamıyla benimsemeyerek kendince bir terkibe mi giriştiğini, yoksa köklü bir düşünce değişikliğine mi yöneldiğini ele almaktadır. Çalışma, Salahaddin Asım’ın eserlerine dayalı olarak ve nitel araştırma yöntemi kullanılarak hazırlanmıştır

Anahtar Kelimeler

Kadın, Batılılaşma, Aşırı Batılılaşma, Osmanlı’da Kadın, Türkiye’de Din Sosyolojisi

WOMEN, RELIGION AND SOCIETY FROM THE PERSPECTIVE OF SALAHADDIN ASIM

Öz

Studies on the history of sociology of religion in Turkey were started from Second Constitution period in which social structure and religious institutions emerged as one of the main topics of discussions. Salahaddin Asım who lived during this period, is considered as one of the precursors of the sociology of Islam due to his approach in the Sırat-ı Müstakim journal. However it was ignored Asım’s book The Status of Women in the Ottoman Empire and articles published in the Ictihad journalin this literature. Asım's works deal with the relationship beetween women’s position in society and the perception of religion among primary concerns of his time and he had produced new sociological concepts. For instance, he conceptualized the dysfunctionality of women as “karılaşma”. In this article, we will focus on Salahaddin Asim's approach on women's rights and his being Islamist. At the same time, the article discusses whether it is a radical change of mind or an effort to integrate movements such as Ottomanism, Westernism, Turkism, and Islamism. The study was prepared based on Salahaddin Asim's writings and by using the qualitative research method

Anahtar Kelimeler

Women, Westernization, History of Sociology of Religion, Modernization, Women in Ottoman

Kaynakça

• Aksoy, M. (2005), Başörtüsü-Türban: Batılılaşma-Modernleşme, Laiklik ve Örtünme, Kitap Yayınevi, İstanbul.
• Akyüz, N. (2012), Türkiyede Din Sosyolojisi, İçinde Ana Başlıklarıyla Din Sosyolojisi, Ed. Niyazi Akyüz, İhsan Çapcıoğlu, 4. Baskı, Grafiker Yayınevi, Ankara.
• Asım, S. (1989), Osmanlıda Kadınlığın Durumu, Haz. Metin Martı, Arba Yayınları, İstanbul.
• Asım, S. (1909), “İlm-i İctima’a Nazaran İslamiyet”, Sırat-ı Müstakim, C.II:1325.
• Asım, S. (1914), “Kadın Gibi”, İçtihad Dergisi, 1333.
• Asım, S. (1908), “İctimaiyyat ve Şeriat-ı İslamiyye”, Sırat-ı Müstakim, C.II, 1324.
• Aydın, M. (2007), Türkiye’de Din Sosyolojisi Çalışmaları: Tarihsel Gelişim ve Bazı Yönelimler, İçinde ‘Din Sosyolojisi’, Der. Y. Aktay, M. E. Köktaş, Genişletilmiş 3. Baskı, Vadi Yayınları, Ankara.
• Berkes, N. (2002), Türkiye’de Çağdaşlaşma, Haz. Ahmet Kuyaş, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayınları, İstanbul.
• Berkes, N. (1975), Türk Düşününde Batı Sorunu, Bilgi Yayınları, İstanbul.
• Bulut, F. (1999), İttihat ve Terakki'de Milliyetçilik Din ve Kadın Tartışmaları, Berfin Yayınları, İstanbul.
• Bulut, S. (2013), Türkçülerin Penceresinden Osmanlı’da Kadın Meselesi ve Orta Asya Referansı, Tarihin Peşinde ‐ Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı: 10 Sayfa: 313‐ 336.
• Çapcıoğlu, İ. (2009). Türkiye’de Din Sosyolojisi: Tarihsel Arkaplan ve Yeni Gelişmeler Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi 2(1): 219-233.
• Efe, A. (2003), Salahaddin Asım’ın İslam Sosyolojisi İle İlgili Bir Yazısı Münasebetiyle, Tabula Rasa: Felsefe & Teoloji, Yıl 3, Sayı:8.
• Er, İ. (2008), Din Sosyolojisi Makaleler. Genişletilmiş 2. Baski, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Göle, N. (2008), Modern Mahrem Medeniyet ve Örtünme, 2. Baskı, Metis Yayınları, İstanbul.
• Günay, Ü. (2008), Din Sosyolojisi, Birleşik Yayınevi, Ankara.
• Kaçmazoğlu, H. B. (2012), Türk Sosyolojisinde Temalar 1. Türkçülük, İslamcılık, Muhafazakârlık. Doğu Kitabevi, İstanbul.
• Mardin, Ş. (2011), Türk Modernleşmesi Makaleler- 4. İletişim Yayınları, İstanbul.
• Özcan, U. (2013), İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu'nun Eklektik Reformizmi: Geleneğin Modernleştirilmesi Ve İnkılabın Konserve Edilmesi, Muhafazakâr Düşünce, Muhafazakâr Düşünceyi Etkileyen Düşünürler I, Yıl 10 Sayı 37.
• Safa, P. (2010). Türk İnkılabına Bakışlar, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
• Şahin, M. C. (2012). Türkiye’de Din Sosyolojisi Eğitimi, Gündüz Yay. Ankara.
• Toker, İ. (2009), İslam Sosyolojisi Kavramı ve Ali Şeriati Üzerine Kritik Bir Yaklaşım, Bilimname, XVI, 2009/1, 91-105.
• Toker İ. (2011), İslam Sosyolojisi Bibliyografik Bir Başlangıç, Eskiyeni Anadolu İlahiyat Akademisi Araştırma Dergisi, sayı:22. Ss.76-79.
• Ülken, H. Z. (1979). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Yayınları, İstanbul.
• http://www.hurriyet.com.tr/gundem/tesetturu-bizans-tan-mi-devraldik-39122684