ON THE SIGNIFICATION OF FRUIT NAMES IN THE TURKISH DICTIONARIES

Yıl 2016, Sayı: 16, 289 - 305, 01.09.2016

Fevzi Karademir

Öz

Written language dictionaries are, in essence, dictionaries for the common language based on one dialect or accent and primarily take the usage meaning of live words as their basis. These dictionaries both contribute to the correct comprehension, writing and speech of the society and are shaped according to the production and usage of the society. Therefore, the first meaning of a word in the dictionaries in question is the first meaning which is understood by the society when the word is uttered without context. The presentation of a meaning which has not been adopted by the society as the first meaning of a word and presentation of a meaning which has been adopted by the society as the second meaning is a problematic situation for a study aimed to contribute to the social communication. In the presentation of fruit names in the primary written language dictionaries of Turkish, such a problem is observed. Generally, the first meanings of fruit names are provided as trees and the second meanings as fruits. In this study, first the notions of fruit, tree and shrub are clarified then the topics of in what way the words in question have been significated in primary Turkish dictionaries and how they should be significated in Turkish dictionaries are elaborated on

Anahtar Kelimeler

Turkish dictionaries, fruit names, meaning

TÜRKÇE SÖZLÜKLERDE MEYVE ADLARININ ANLAMLANDIRILIŞI

Öz

Yazı dili sözlükleri, özünde bir ağız veya lehçeye dayanan ortak dilin sözlükleri olup öncelikli olarak canlı kelimelerin kullanılış anlamlarını esas alırlar. Bu sözlükler, bir yandan toplumun doğru anlama, yazma ve konuşmasına vesile olurken bir yandan da toplumun üretim ve kullanımlarına göre şekillenirler. Dolayısıyla söz konusu sözlüklerdeki bir kelimenin ilk anlamı, kelime, bağlamsız söylendiğinde toplumca anlaşılan ilk anlamıdır. Toplumca benimsenmeyen bir anlamı, bir sözün ilk anlamı; toplumca benimsenmiş olanı, ikinci anlamı olarak sunmak toplumsal iletişime vasıta olması gereken bir çalışma için sorunlu bir durumdur. Türkçenin başlıca yazı dili sözlüklerinde meyve adlarının sunumunda böyle bir sorun gözlenmektedir. Genel olarak meyve adlarının birinci anlamları ağaç; ikinci anlamları meyve olarak verilmektedir. Bu çalışmada öncelikle meyve, ağaç ve çalı kavramlarına açıklık getirilmiş, daha sonra başlıca Türkçe sözlüklerde söz konusu kelimelerin ne şekilde anlamlandırıldığı ve anlamlandırılması gerektiği konuları üzerinde durulmuştur

Anahtar Kelimeler

Türkçe sözlükler, meyve adları, anlam

Kaynakça

• Akalın, Ş. H. (2010). Sözcük Bilimi ve Sözlükçülük. Türk Dili, 698: 162-169.
• Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi (AÜAÖF). (2002). Genel Meyvecilik (e- kitap).
• Anşin, R., Özkan Z. C. (2006). Tohumlu Bitkiler, Odunsu Taksonlar. Trabzon: Karadeniz
• Teknik Üniversitesi Basımevi. Aydın, M. (2008). Ordu ve Yöresi Ağızlarında Armut Adları. Turkish Studies, 3/3: 129
• Ayverdi, İ. (2006). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
• Basatemur, A. (2013). Sözlükbirimlerin Tanımlanması Bağlamında Türkçe Sözlüklerin
• Karşılaştırılması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir. Baytop, T. (1997). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Boz, E. (2009a). Çağdaş Türkçe Sözlüklerde Çokanlamlı Madde Başlarındaki Anlamların
• Sıralama Sorunu: ‘Klasik’ Örneği. Turkish Studies, 4, 146- 158. Boz, E. (2009b). Sözlükbirimlerin Tanımlanmasına Anlambilimsel Bir Bakış. Turkish Studies, 4/4: 173-183.
• Boz, E. (2011). Leksikografi Teriminin Tanımı ve Türkçe Karşılığı Üzerine. Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 4: 9-14.
• Çağbayır, Y. (2007). Ötüken Türkçe Sözlük 1-2-3-4-5. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Çolak Bostancı, G. (2009). Mecaz Anlamı Temel Anlama Dönüşen Kelimeler. Turkish Studies, 4: 148- 171.
• Ebcioğlu, N. (2005). Ağaçlar, Ağaççıklar, Çalılar vb. Bahçe Süs Bitkileri. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ebcioğlu, N. (2008). Sevgili Bahçem. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Gerçekoğlu, Resul (2012). Meyveciliğin Ülke Ekonomisindeki Yeri. R. Gerçekoğlu, Ş.
• Bilgener, A. Soylu (Ed.), Genel Meyvecilik (s. 1-31). Ankara: Nobel Yayınları. Hepaksoy, S. (2012). Meyve Fidanı Yetiştirilmesi. R. Gerçekoğlu, Ş. Bilgener, A. Soylu
• (Ed.), Genel Meyvecilik (s. 157-193). Ankara: Nobel Yayınları. Hepaksoy, S., Eroğul, D. (2012). Önemli Meyve Çeşitleri. R. Gerçekoğlu, Ş. Bilgener, A.
• Soylu (Ed.), Genel Meyvecilik (s. 305-379). Ankara: Nobel Yayınları. İlhan, N. (2009). Sözlük Hazırlama İlkeleri, Çeşitleri ve Özellikleri. Turkish Studies, 4/4: 554.
• İmer, K. vd. (2011). Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• İzci, A. (2004). Ağaçlar Kitabı (Deneme). İstanbul: Toroslu Kitaplığı.
• Karaağaç, G. (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karademir, F. (2011). “Dil Bilim İle Dil Bilgisi, Dil Bilimci İle Dil Bilgici Karşıt
• Göstergeler midir?”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1/6: 111-117. Karademir, F. (2013). Türkiye Türkçesinde İyelik Olgusu. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Kayacık, H. (1977). Orman ve Park Ağaçlarının Özel Sistematiği. İstanbul: Çelikcilt Matbaası.
• Kocaman, A. (1998). Dilbilim, Sözlük, Sözlükçülük. Kebikeç, 6: 111-113.
• Komisyon (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2003b). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kütevin, Z., Kütevin, E. (1990). Meyvecilik. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Mamıkoğlu, N. G. (2012). Türkiyenin Ağaçları ve Çalıları. İstanbul: NTV Yayınları.
• Ölker, G. (2011). Sözlük Türleri ve Kelime Sıklığı Sözlüğü Üzerine. Dil Araştırmaları, 9: 60.
• Rado, Ş. (1970). Hayat Büyük Türk Sözlüğü. İstanbul: Tifdruk Matbaacılık.
• Sarı, M. (2013). Sözcüklerde Asıl/Kalıcı ve Geçici Anlam ve Bunun Dil Öğretimindeki
• Sezgin, K. (2002). Genel Meyvecilik. Ankara: Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları.
• Soylu, A. (2012). Meyvenin Oluşumu, Meyve Türlerinde Eşey Dağılışı, Tozlaşma ve Döllenme. R. Gerçekoğlu, Ş. Bilgener, A. Soylu (Ed.), Genel Meyvecilik (s. 87-109).
• Ankara: Nobel Yayınları. Şemsettin Sami (2010). Kamus-ı Türkî. (Yayıma hazırlayan: Paşa Yavuzarslan). Ankara
• Türk Dil Kurumu Yayınları. Topaloğlu, A. (1989). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Türemiş, N. (2012). Meyve Pomolojisi. R. Gerçekoğlu, Ş. Bilgener, A. Soylu (Ed.), Genel
• Meyvecilik (s. 285-305). Ankara: Nobel Yayınları. Vardar, B. vd. (1998). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: ABC Kitabevi.
• Yılmaz, E. (2014). Temel Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Pegem Akademi Yayınları. http://www.ordutb.org.tr http://www.tarim.gov.tr/sgb/Belgeler/SagMenuVeriler/BUGEM.pdf