AN EXAMPLE OF THE WAR OF THE NOTABLES lN THE MlD-19TH CENTURY: CONFLlCTS BETWEEN ABDÜLFETTAHZÂDES AND KÖSE BEKİRZÂDES

Yıl 2022, Sayı: 29, 69 - 97, 28.02.2022

Osman Karlangıç

Öz

Bulanik Township is located on important passages in Anatolia. Information about Bulanik’s administrators, Abdulfettazâdes, dates back to 1709. Together with Küçük Alioğlu, they clashed with the state forces in 1816 because of their attempts to commit banditry. Afterwards, the clan chiefs Ağca and Ahmet were captured and executed. The name Köse Bekiroğlu Ali was first encountered in 1729 due to a banditry incident. In 1819, they attacked the state administrators together with the Kılıçlı Tribe. In the mid-19th century, their leader was Kel Mustafa, the Director of Keferdiz Township.
Reyhanlı, Ulaşlı, Okçu İzzeddunlü, Seyhli and Amiki tribes were located in the area extending from the Amik Plain to the Bulanik sub-district. On the other hand, Hacılar, Tiyek, Akbez, Keferdiz and Bulanik sub-districts were settled. In this region, where the state authority has disappeared, administrative confusion has been added to the events. These negativities caused conflicts between Abdülfettahzâdes and Köse Bekirzâdes. In fact, these conflicts resulted in the death of İnce Bey, the Director of Bulanik Township. Kel Mustafa escaped to Kayabası Village and continued his banditry activities there. After the events, Keferdiz, which was under the rule of Köse Bekirzâdes, was raided twice by Abdulfettahzâdes.

19. YÜZYIL ORTALARINDA AYANLAR KAVGASINA BİR ÖRNEK: ABDÜLFETTAHZÂDELERLE KÖSE BEKİRZÂDELER ARASINDAKİ ÇATIŞMALAR

Öz

Bulanık Nahiyesi, Anadolu’da önemli geçitler üzerinde bulunmaktadır. Bulanık İdarecileri Abdülfettahzâdelerle ilgili bilgiler 1709 yılına kadar uzanmaktadır. Küçük Alioğlu ile birlikte 1816’da eşkıyalık hareketlerine kalkışmaları nedeniyle devlet kuvvetleriyle çatışmışlardır. Sonrasında boy beyleri Ağca ve Ahmet beyler ele geçirilerek idam edilmiştir. Köse Bekiroğlu Ali ismine ise ilk olarak 1729’da bir eşkıyalık olayı dolayısıyla rastlanmaktadır. 1819’da Kılıçlı Aşiretiyle birlikte devlet yöneticilerine saldırmışlardı. 19. yüzyıl ortalarında liderleri Keferdiz Nahiyesi Müdürü Kel Mustafa idi.
Amik Ovasından Bulanık nahiyesine kadar uzanan sahada Reyhanlı, Ulaşlı, Okçu İzzeddünlü, Şeyhli ve Amiki aşiretleri yer alıyordu. Diğer taraftan Hacılar, Tiyek, Akbez, Keferdiz ve Bulanık nahiyeleri ise yerleşik hayata geçmiştir. Devlet otoritesinin ortadan kalktığı bu yörede yaşananlara bir de yönetim karmaşası eklenmiştir. Bu olumsuzluklar Abdülfettahzâdeler ile Köse Bekirzâdeler arasında çatışmalara sebebiyet vermiştir. Hatta bu çatışmalar, Bulanık Nahiyesi Müdürü İnce Bey’in ölümüyle sonuçlanmıştır. Kel Mustafa, Kayabaşı Köyüne kaçarak burada eşkıyalık faaliyetlerine devam etmiştir. Yaşananlardan sonra Köse Bekirzâdelerin hâkimiyeti altında bulunan Keferdiz, iki kez Abdülfettahzâdeler tarafından basılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ağca Bey, İnce Bey, Kel Mustafa, Bulanık, Keferdiz

Kaynakça

• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), A.{DVNSMHM.d../116-518
• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), A.{DVNSMHM.d../119-592
• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), A.{DVNSMHM.d../139-1348
• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), A}MKT.MVL. 108-43/2-3
• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), A}MKT.UM. 134-28
• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), A}MKT.MHM. 395-61
• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), A}MKT. UM. 508-19
• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), D.H.KMS. 42-41-1
• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), HAT/236-13140
• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), HAT. 766-36302
• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), HR.SYS 2543-4/9-12
• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), İ.DH. 281-17609/1-3
• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), İ.MLV. 413-180.09/1-2-5
• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), MB.İ. 2-29)
• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), MKT.MHM 82-93/1
• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), MLV. 20-57/3-4
• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), MVL. 26-14-2
• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), MLV. 252-41
• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), MLV. 257-72/1-4-5-7-8
• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), MLV. 261-26/1-2
• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), MLV. 753-51/2-3-4
• Akdağ, M. (1995). Türkiye’nin İktisadî ve İçtimaî Tarihi (1453-1559). C.II. Cem Yayınevi.
• Efe, A. (2012). Antakya ve Çevresi Türkmenleri: Küçük Alioğulları ve Reyhanlı Aşireti (XIX. Yüzyıl). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Erzurum.
• Dumont, P. (1981). 1865 Tarihinde Güney-doğu Anadolu’nun Islâhı. Tarih Enstitüsü Dergisi, 10-11, 370-394.
• Çelikdemir, M. (2001). Osmanlı Döneminde Aşiretlerin Rakka’ya İskânı (1680-1840), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Elazığ.
• Devellioğlu, F. (1996). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. 13. Baskı. Aydın Kitabevi Yayınları.
• Erdönmez, C. (1995). Osmanlı İmparatorluğu’nun İskan Siyaseti, ve Konar-Göçer Aşiretlerin Yerleştirilmesi (1840-1876), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi), Samsun.
• Gündüz, T. (2002). Konar Göçer. TDVİA. C.26, TDV Yayınları, 161-163.
• Halaçoğlu, Y. (1973). Fırka-İ İslahiye ve Yapmış Olduğu İskan. Tarih Dergisi. 27. 1-20.
• Halaçoğlu, Y. (1991). Aşiret. TDVİA. C.4. TDV Yayınları, 9.
• Halaçoğlu, Y. (1997). XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İskân Siyaseti. 3. Baskı, TTK.
• Köprülü, M. F. (1979). Ayan. İslam Ansiklopedisi. C.2. MEB Yayınları, 40-41.
• Masters, B. (2012). Halep: Osmanlı İmparatorluğu’nun Kervan Kenti. Doğu ile Batı Arasında Osmanlı Kenti Halep, İzmir ve İstanbul. Ed. Ali Berktay, (Çev. Sermet Yalçın). Türkiye İş Bankası Yayınları, 19-94.
• Mert, Ö. (1991). Ayan. TDVİA. 4, TDV Yayınları, 195.
• Pakalın, M. Z. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.I. MEB. Yayınları.
• Sansar, M. F. (2003). Tanzimat Döneminde Bir İskan Modeli Fırka-i İslahiye ve Güney Anadolu’nun İskanı, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Van.
• Söylemez, F. (2007). XVIII. Yüzyıl Başlarından XIX. Yüzyıl Ortalarına Kadar Maraş ve Çevresinde Eşkıyalık Hareketleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 1(22), 69-85.
• Sümer, F. (1964). Çukur-ova Tarihine Dair Araştırmalar (Fetihten XVI. Yüzyılın İkinci Yarısına Kadar). Tarih Araştırmaları Dergisi. 1(1), 1-113.
• Şakiroğlu, M. H. (1990-1991). Çukurova Tarihinden Sayfalar 1. Payas Ayanı Küçük Ali Oğulları. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi. XV ( 26), 103-139.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1979). Ayan. İslam Ansiklopedisi. C.2. MEB Yayınları, 41-42.