SEZAİ KARAKOÇ'UN ANILARINDA HAFIZANIN MEKÂNI OLARAK DİYARBAKIR VE ÇEVRESİ

Yıl 2022, Sayı: 31, 37 - 66, 26.10.2022

Elmas Karakaş

Öz

Hafızanın zamansal uzantısı olan mazi ile içine doğulan ailenin, evin ve bunun çevresinde geçen çocukluk ve ilk gençlik yıllarının yaşandığı yerler hafızanın köklerini saldığı zamansal ve mekânsal düzlemi oluşturur. Biyografik yahut psikolojik pek çok yaklaşımla da ortaya konulduğu üzere zaman ve mekânla çerçevesi çizilen bu geçmişin kişilerin karakterinde olduğu kadar sanatlarında da etkisi vardır. Sanatçıların otobiyografik nitelikli anıları da bu çerçeveyi ortaya koymaları bakımından büyük öneme sahiptir.
Sezai Karakoç Diriliş dergisinin 7. döneminde ilk sayıdan itibaren "Hâtıralar" üst başlığını taşıyan 133 yazı boyunca daha sonra "Anılar" ismiyle kitaplaştırmayı düşündüğü hatıralarını kaleme alır. 1988-1992 yılları arasında dört yıl boyunca devam eden yazılarda Sezai Karakoç'un çocukluğu, gençliği, eğitimi, askerliği, memuriyeti gibi sanatçının biyografisinin izini sürebileceğimiz önemli kırılmalar yine onun kaleminden anlatılır. Şairin "Dört Yıkılmışlık İçinden" doğan karakteri, "Doğduğum ve Doğmadığım Şehir: Ergani" başlığı ile ifade ettiği Ergani ve bölgenin değişen yapısı, Zülküfül Dağı, “Âile” başlıklı bölümlerde karşımıza çıkan Çermik, Palu, Maden, Viranşehir, Piran, ortaokul yıllarının Maraş’ı ve lise yıllarındaki Gaziantep hatıraları bu yazılarda karşımıza çıkan birincil mekânlardır. Sanatçının da hatıralarında vurguladığı gibi, kadim medeniyetlere ev sahipliği yapan bahsi geçen mekânların ve bu mekânları içine alan coğrafyanın sanatı üzerinde etkili olduğu da açıktır.
Bu makalede Sezai Karakoç’un anılarında önemli bir yer tutan Diyarbakır başta olmak üzere Elazığ, Mardin, Gaziantep gibi çevre illerin de içinde bulunduğu coğrafyanın sanatçının hatıralarındaki görünümü tespit edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mekân, Hafıza, Diyarbakır, Sezai Karakoç, Güneydoğu Anadolu, Doğu Anadolu

Kaynakça

• Enser, Ramazan (2018). Sezai Karakoç’un Şiirlerinde Geleneğin Tezahür Olanakları Olarak İnsan, Zaman ve Mekân, FSMV Üni., Yayımlanmamış Doktora Tezi
• Karaca, Tuğba (2013). Sezai Karakoç Şiirindeki Coğrafya, FSMV Üni., Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi
• Karakoç, Sezai (1988a). "Hatıralar-Başlangıç", Diriliş, 25 Temmuz 1988, S. 1
• Karakoç, Sezai (1988b). "Hatıralar II-Yanlışlıklar Komedyası ya da Trajedyası", Diriliş, 1 Ağustos 1988, S. 2
• Karakoç, Sezai (1988c). "Hatıralar III-Dört Yıkılmışlık İçinden", Diriliş, 8 Ağustos 1988, S. 3
• Karakoç, Sezai (1988d). "Hatıralar V-Doğduğum ve Doğmadığım Şehir: Ergani", Diriliş, 22 Ağustos 1988, S. 5
• Karakoç, Sezai (1988e). "Hatıralar VI-Doğduğum ve Doğmadığım Şehir: Ergani", Diriliş, 29 Ağustos 1988, S. 6
• Karakoç, Sezai (1988f). "Hatıralar VII-Doğduğum ve Doğmadığım Şehir: Ergani", Diriliş, 5 Eylül 1988, S. 7
• Karakoç, Sezai (1988g). "Hatıralar VII-Kimlik ve Aile", Diriliş, 12 Eylül 1988, S. 8
• Karakoç, Sezai (1988h). "XII-Aile", Diriliş, 10 Ekim 1988, S. 12
• Karakoç, Sezai (1988ı). "XVIII-Aile", Diriliş, 21 Kasım 1988, S. 18, Dönem: 7
• Karakoç, Sezai (1988i). "Hatıralar XX-Çocukluk Yılları", Diriliş, 5 Aralık 1988, S. 20
• Karakoç, Sezai (1988j). "XXI-Çocukluk Yılları", Diriliş, 12 Aralık 1988, S. 21
• Karakoç, Sezai (1988k). "Hatıralar XXIII-Çocukluk Yılları", Diriliş, 26 Aralık 1988, S. 23
• Karakoç, Sezai (1989a). "Hatıralar XXV", Diriliş, 9 Ocak 1989, S. 25
• Karakoç, Sezai (1989b). "Hatıralar XXVI-Çocukluk Yılları", Diriliş, 16 Ocak 1989, S. 26
• Karakoç, Sezai (1989c). "Hatıralar XXVII-Diyarbakır", Diriliş, 16 Ocak 1989, S. 27
• Karakoç, Sezai (1989d). "Hatıralar XXVIII-Maraş", Diriliş, 30 Ocak 1989, S. 28
• Karakoç, Sezai (1989e). "XXXII", Diriliş, 27 Şubat 1989, S. 32
• Karakoç, Sezai (1989f). "Hatıralar XXXIII-Gaziantep", Diriliş, 6 Mart 1989, S. 33
• Karakoç, Sezai (1989g). "Hatıralar XXXIV-Gaziantep", Diriliş, 13 Mart 1989, S. 34
• Karakoç, Sezai (1989h). "Hatıralar XXXIX-Gaziantep", Diriliş, 14 Nisan 1989, S. 39
• Karakoç, Sezai (1989ı). "Hatıralar LXXV-İstanbul-Malatya", Diriliş, 22 Aralık 1989, S. 75
• Karakoç, Sezai (1989i). "Hatıralar LXXVI-Malatya-Akçadağ", Diriliş, 29 Aralık 1989, S. 76
• Karakoç, Sezai (1990a). "Hatıralar LXXVII-Malatya-Akçadağ-Darende", Diriliş, 5 Ocak 1990, S. 77
• Karakoç, Sezai (1990b). "Hatıralar LXXVIII-Arapkir", Diriliş, 12 Ocak 1990, S. 78
• Karakoç, Sezai (1990c). "Hatıralar LXXIX-Arapkir- (Eğin)", Diriliş, 19 Ocak 1990, S. 79
• Karakoç, Sezai (1990d). "Hatıralar LXXXIII-Diyarbakır-Mardin-İstanbul", Diriliş, 16 Şubat 1990, S. 83
• Karakoç, Sezai (1990e). "Hatıralar LXXXV-Ankara-Van", Diriliş, 2 Mart 1990, S. 85
• Karakoç, Sezai (1990f). "Hatıralar LXXXVI-Ankara-Yedeksubay Okulu", Diriliş, 9 Mart 1990, S. 86
• Karakoç, Sezai (1990g). "Hatıralar LXXXVIII-Ağrı (Karaköse)-Yedeksubay Kıta Hizmeti", Diriliş, 23-30 Mart 1990, S. 88-89
• Karakoç, Sezai (1990h). "Hatıralar LXXXIX-Ağrı (Karaköse)-Yedeksubay Kıta Hizmeti (Derik-Nusaybin-Kızıltepe-Doğubeyazıt", Diriliş, 6 Nisan 1990, S. 90
• Karakoç, Sezai (1990ı). "Hatıralar XCII-İstanbul-Aydın ve İlçeleri", Diriliş, 4 Mayıs 1990, S. 94
• Karakoç, Sezai (1990i). "Hatıralar XCV-İstanbul-Ankara-İstanbul-Ergani-Diyarbakır", Diriliş, 25 Mayıs 1990, S. 97
• Karakoç, Sezai (1990j). "Hatıralar XCVI-İstanbul-Maraş-Kilis", Diriliş, 1-8 Haziran 1990, S. 98-99
• Karakoç, Sezai (1990k). "Hatıralar XCVII-Kilis-Urfa-Akçakale-Viranşehir-Siverek-İstanbul-Karacabey-Yenişehir-Mudanya-İstanbul", Diriliş, 15-22 Haziran 1990, S. 100-101
• Karakoç, Sezai (1990l). "Hatıralar XCVIII-İstanbul-Bursa-İstanbul-Urfa-İstanbul", Diriliş, 29 Haziran-6 Temmuz 1990, S. 102-103
• Karakoç, Sezai (2012). “Alınyazısı Saati-13”, Gün Doğmadan, Diriliş Yay., 12. Baskı
• Kula, Fikri (2018). Mekâna Sinen Ruh: Sezai Karakoç’un Şiir ve Hikâyelerinde Şehir ve Medeniyet, Hece Yay.
• Yorulmaz, Hüseyin (2015). “Sezai Karakoç’un Maraş Yılları”, Medeniyetin Burçları Sezai Karakoç Kitabı, Hikmet Matbaacılık