KÜLTÜR ENDÜSTRİSİNİN TARİHİ OLGULAR VE DEĞERLER ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: GÖBEKLİ TEPE ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Sayı: 32 (Dicle Üniversitesi'nin 50. Yılına Özel 50 Makale), 134 - 150, 01.03.2023

Fatma Çakmak

Öz

Bu çalışmanın konusu; Göbekli Tepe’nin varlık, işlev ve anlam değeri ekseninde yürütülen tartışmaların ele alınması ve son yılların en önemli arkeolojik bulgularından biri olan Göbekli Tepe’nin mekânsal varlığının kültür endüstrisinin gündelik hayattaki işleyişi bağlamında değerlendirilmesidir. Söz konusu bağlamda öncelikle kültür endüstrisi kavramının doğuşu ve tarihsel sürecinden bahsedilmiş, değer ve anlam kaybında bu endüstrinin payına değinilmiştir. İlerleyen başlıklarda ise Göbekli Tepe’nin arkeolojik miras değeri ele alınmış ve Göbekli Tepe’nin mekânsal anlamda kültür endüstrisinin bir parçası haline gelişine örnek teşkil eden üç haber/olay içeriği analiz edilerek konu teorik olarak tartışılmıştır. Çalışmada, nitel desen çerçevesinde birincil ve ikincil kaynaklara öncelik veren bir literatür taraması yapılmış ayrıca konu bağlamında haber içeriklerinin analizi ile tartışma teorik bağlamla bütüncül bir biçimde genişletilmiştir. Çalışma kapsam olarak Göbekli Tepe üzerine yoğunlaşmış ve bu konuda gerek medyada gerekse popüler kültür ekseninde ortaya çıkan dezenformasyonun, tarihi mirasın önemli mekansal varlıklarından birini eş zamanlı olarak popüler kültürün bir parçası haline getirdiği dikkat çekmiştir. Toplumsal değer ve olgular üzerinde ciddi anlam kaybına yol açabilen endüstri parametresinin gündelik hayatta oldukça kuşatıcı bir etki meydana getirdiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kültür Endüstrisi, Göbekli Tepe, Tüketim, Yabancılaşma, Metalaşma.

Kaynakça

• Adorno, T. (2021). Kültür endüstrisi kültür yönetimi. (Çev. N. Ülner, M. Tüzel, E. Gen ) İletişim Yayınları.
• Adorno, T., & Horkheimer, M. (2010). Aydınlanmanın diyalektiği. (Çev. N. Ülner, E. Öztarhan Karadoğan.) Kabalcı Yayınevi.
• Adorno, T., & Horkheimer, M. (2019). Teori ve pratik üzerine. (Çev. O. Kılıç). Metis Yayınları.
• Akturan, U. (2015). Modern tüketimin tarihçesi: püritenlikten dijital çağa tüketimin ideolojisi. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, (610), 35-45
• Bauman, Z. (1999). Küreselleşme: toplumsal sonuçları. (Çev., A. Yılmaz) . Ayrıntı Yayınları.
• Ceylan, D. (2019). Frankfurt okulu’nun “kültür endüstrisi” eleştirisi bağlamında kitle iletişim araçları. Kocaeli üniversitesi iletişim fakültesi araştırma dergisi, 1(14), 30-43.
• Çetin, E. (2011). Kentsel yaşamda tüketim mekanlarının dönüşümü: alışveriş merkezleri. Sosyoloji dergisi, (23), 59-68.
• Demirci, K. (2019). Eski mezopotamya dinlerine giriş. Ayışığıkitapları
• Dıetrıch, O., & Notroff, J. (2017). Yukarı mezopotamya’da sosyal karmaşıklığın ilk adımları. Aktüel arkeoloji dergisi, (46), 66-81
• Dıetrıch, O., & Notroff, J. (2019). Göbekli tepe tahıllar, şölenler ve anıtlar. Aktüel arkeoloji dergisi, (69), 6-9
• Doğan, F. B. (2018). Max horkheimer ve theodor w. adorno’da modern insan düşüncesi ve tüketim toplumu analizi; samsun örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yozgat Bozok Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Yozgat
• Eliade, M. (2017). İmgeler ve simgeler. (Çev. M. A. Kılıçbay.) Doğubatı Yayınları
• Göler, M. E. (2016). Anadolu’nun ilk tapınağı: göbekli tepe. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara
• Horkheimer, (2018). Akıl tutulması. (Çev. O. Koçak) Metis Yayınları.
• Kayalı, S. (2020). Kültür endüstrisi ve mevlâna kapitalizmi. Uluslararası Toplum ve Kültür Çalışmaları dergisi, (6), 88-98
• Koluaçık, İ. (2017). Eleştirel teorisyenlerin kültür endüstrisi kavramı çerçevesinde sanata ve sinemaya yaklaşımları. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 2(3), 135-156
• Özalp, H. (2016). İnsanlığın en eski tapınağı göbekli tepe teolojik olarak bize ne söyler? Bilimname Dergisi, 2016(1), 59-74
• Schmidt, K. (2007). Göbekli tepe en eski tapınağı yapanlar. (Çev. R. Aslan). Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Sümer, G. (2007). Anadolu’da neolitik dönemde tanrı ve tanrıça. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İzmir
• Tunç, Z. (2007). Şamanizm üzerine bir araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Elazığ
• Üç, N. (2019). eleştirel bilincin körelmesinin somut bir göstergesi olarak kültür endüstrileri ve geleneksel değer kodlarının çözülüşü. Simetrik iletişim araştırmaları dergisi, 1(1), 48-64
• Yalçınkaya, Ş. (2015). Modern kentin yeni kamusal alanında çocuk, alışveriş merkezleri ve serbest zaman etkinlikleri. İdealkent dergisi, 6(17), 80-105
• Zobar, J. A. (2019). Kültür endüstrisi bağlamında frankfurt okulundan günümüze birey, tahakküm ve özgürlük ilişkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Edirne
• İnternet Kaynakları: Gazete İpekyol.com, “ Şanlıurfa’da Göbeklitepe Tıraşı.” https://www.gazeteipekyol.com/haber/9305406/sanliurfada-gobeklitepe-tiras. , Erişim Tarihi: 22.05.2022
• CNN Türk, “Genç Çift Göbekli Tepe’de Nikah Kıydı.” https://www.cnnturk.com/yerel-haberler/sanliurfa/genc-cift-gobeklitepede-nikah-kiydi-967715 Erişim Tarihi: 21.05.2022
• Euronews.com, “Göbekli Tepe’de Ortaya Çıkan Metal Blokun Sırrı Çözülmeye Çalışılıyor.” https://tr.euronews.com/2021/02/06/gobeklitepe-de-ortaya-c-kan-metal-blokun-s-rr-cozulmeye-cal-s-l-yor Erişim Tarihi: 21.05.2022
• Tevrat, https://www.kutsalkitap.org/online-tevrat-oku/ Erişim Tarihi: 20.05.2022
• Vatan Gazetesi, “Göbekli Tepe’deki Metal Bloğun Sırrı Ortaya Çıktı.” https://www.gazetevatan.com/gundem/maske-yasaklariyla-ilgili-son-dakika-karari-bakan-koca-duyurdu-toplu-tasimada-artik-2039927 Erişim Tarihi: 21.05.2022