BAYRAM KÖSEOĞLU, TEFSİR İLMİ AÇISINDAN SÎBEVEYH’İN EL-KİTÂB’I, 152 SS, ANKARA: FECR YAYINLARI, 2022, ISBN: 978-625-8304-14-5.

Yıl 2023, Sayı: 32 (Dicle Üniversitesi'nin 50. Yılına Özel 50 Makale), 1054 - 1062, 01.03.2023

Faruk Görgülü

Öz

Sîbeveyh Amr b. Osmân b. Kanber (ö. 180/796), Basra dil mektebinin en önemli temsilcilerinden biridir. Onun telif etmiş olduğu “el-Kitâb” isimli eser, Arap dili gramerine dair günümüze ulaşan ilk hacimli eser olma hüviyetine haizdir. Söz konusu eser, Arap grameri kapsamında yer alan tüm kavramların temel kaynağı olduğu gibi daha sonra yapılmış olan dil ve gramer bağlantılı çalışmaların da ilk başvuru kitabı olmuştur. Ayrıca bu eser, hem Arap gramerinin oluşumuna hem sistemleşmesine ve hem de tekâmül süreçlerine büyük katkı sağlamıştır. Bu çerçevede eser üzerine yapılmış birçok şerh de bulunmaktadır. Bunun yanında el-Kitâb, kendisinden sonra telif edilen başta filolojik tefsirler olmak üzere daha pek çok tefsir çalışmasının temel kaynaklarından biri olmuştur. Zira Sîbeveyh, eserinde ele aldığı dil kuralına Arapların gündelik kullanımlarından ve şiirlerden örnekler verdiği gibi âyetlerden de deliller getirmiştir. el-Kitâb üzerine yapılan araştırmaların büyük çoğunluğu dil, belâgat, gramer, nahiv gibi Arapçanın farklı konularıyla ilgilidir. Bayram Köseoğlu’nun “Tefsir İlmi Açısından Sîbeveyh’in el-Kitâb’ı” isimli eseri ise el-Kitâb’ın tefsir ilmi bakımından önemini ve değerini ortaya koyan müstakil bir araştırmadır. Bu çalışmada Sîbeveyh’nin “el-Kitâb” isimli eserini tefsir kaynağı bakımından ele alan söz konusu eserin incelenmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sîbeveyh, el-Kitâb, Kur’an, Âyet, Tefsir İlmi., Sîbeveyh, el-Kitâb, Kur’an, Âyet, Tefsir İlmi.

Kaynakça

• Bulut, A. (2019). “Sîbeveyh’in Kıraatlere Yaklaşımı”. Kur’an ve Yorumu -İlk Üç Yüz Yıl-. İlim Dallarının Düşünce Temellerini Araştırma Enstitüsü.
• Bulut, A. Nahvin Öncülerinden Sîbeveyh. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2022. Çalışkan, İ. (2017). Tefsir Usûlü. Ankara Okulu.
• Hatîb, A. (2021). el-Kırââtü’l-Kur’âniyye fi Kitâbi Sîbeveyh. Müessesetü’d-Duhâ.
• Hâtır, S. Y. (1429). Menhecu Sîbeveyh fi’l-istişhâd bi’l-Kur’âni’l-Kerîm ve tevcîhi kırâetihi ve meâhizi ba’zi’l-muhaddisin aleyhi. Mektebetü’r-Rüşd.
• Komisyon. (2014). Kur’an Yolu Meâli. Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Muhammed İbrahim, A. (2002). eş-Şevâhidü’l-Kur’âniyye fî Kitâbi Sîbeveyh. Mektebetü’l-Âdâb.
• Köseoğlu, B. (2022). Tefsir İlmi Açısından Sîbeveyh’in el-Kitâb'ı. Fecr Yayınları.
• Özbalıkçı, M. R. (2009). “Sîbeveyhi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/130-134. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Sîbeveyh, A. el-Kitâb. (1988). Mektebetü’l-Hâncî.
• Sindî, N. A. (1986). el-Kırâât fi’l-Kitâb li-Sîbeveyh. Câmiʿatü Ümmi’l-Kurâ, Külliyetü’l-Lügati’l-Arabiyye. (Yüksek Lisans Tezi).
• Türkmen, M. (2022). Sîbeveyh’in Âyet ve Kırâatlere Yaklaşımı. İksad Yayınları.
• Zerkeşî, B. (1957). el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’an. Dâru İhyâʾi’l-Kütübi’l-Arabiyye.