SAKARYA MEYDAN MUHAREBESİ SIRASINDA ANADOLU’DA MEYDANA GELEN TOPLUMSAL TEPKİLER

Yıl 2023, Sayı: 33, 206 - 235, 27.06.2023

İbrahim Tavukçu

https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1216081

Öz

19 Mayıs 1919’da Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a çıkışı ile başlayan Millî Mücadele, yıllardır savaşın bütün acılarını ve yıkımlarını yaşamış bir milletin küllerinden doğarak yeniden ayağa kalkması ile büyük bir istiklal kavgasına dönüşmüş, doğusundan batısına kuzeyinden güneyine millet, yekvücut olarak düşmana karşı vatan topraklarını savunmuştur. Sakarya Meydan Muharebesi ordu-millet bütünleşmesinin önemli bir mihenk noktası olmuş; Türk Ordusu cephede düşmana karşı fiilen mücadele ederken halk, bu mücadeleye hem maddi hem de manevi açılardan desteklerini esirgememiştir. Yunan Ordusu’nun yeni bir taarruza başladığı haberinin alınması üzerine halk, Ankara’dan başlayarak yurdun en ücra köşelerine kadar bu saldırıyı lanetleyen mitingler tertip etmiş, protestolar düzenlemiş; saldırılara karşı yüksek sesle madden, manen ve bedenen fedakarlığa hazır olduklarını haykırmışlardır. Mitinglerden sonra kaleme alınan telgraflarla, Anadolu’nun hissiyatı Ankara’ya bildirilirken bu telgraflarda kullanılan dil ve vurgulanan mesajlar Millî Mücadele’nin yereldeki dinamikleri, aktörleri, unsurları, yansımaları ve nihayet paradigması açısından önemli fikirler vermiştir. Bu bağlamda bu makalede; Sakarya Meydan Muharebesi sırasında Anadolu’nun dört bir yanında Yunan saldırısına karşı yapılan mitingler, bu mitinglerden sonra Ankara’ya gönderilen destek telgrafları; verilen mesajlar, kullanılan üslup, yer ve zaman bağlamında ele alınmış, mevcut veriler üzerinden Millî Mücadele’nin yereldeki yansımalarından bir kesit ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Milli Mücadele, Batı Cephesi, Sakarya Savaşı, Toplumsal Tepki, Miting

SOCIAL REACTIONS IN ANATOLIA DURING THE BATTLE OF SAKARYA

Öz

Upon receiving the news that the Greek Army had started a new offensive, the people organized rallies and protests condemning this attack, starting from Ankara to the remotest corners of the country, and shouted loudly that they were ready to «sacrifice materially, morally and physically» against the attacks. While the sentiments of Anatolia were conveyed to Ankara through telegrams written after the rallies, the language used and the messages emphasized in these telegrams provided important insights into the local dynamics, actors, elements, reflections and finally the paradigm of the National Struggle. In this context, this article will examine the rallies against the Greek attack in all four corners of Anatolia during the Battle of Sakarya and the support telegrams sent to Ankara after these rallies in terms of the messages given, the style used, place and time, and will try to reveal a cross-section of the local reflections of the National Struggle through the available data.

Anahtar Kelimeler

Milli Mücadele, Batı Cephesi, Sakarya Savaşı, Toplumsal Tepki, Miting

Kaynakça

• Atatürk, K. (1970). Nutuk. II, Milli Eğitim Basımevi.
• Baykal, B. S. (1984). Millî mücadele’de anadolu kadınları müdafaa-i vatan cemiyeti, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 1, (1), 108-126.
• Belen, F. (1983). Türk kurtuluş savaşı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Benazus, H. (2002). Ulusal kurtuluş savaşı’na toplumsal katkı sağlayan mitingler. Sözcü Kitabevi.
• Beysanoğlu, Ş. (1986). Mustafa kemal atatürk’ün diyarbakır’daki kafkas cephesi komutanlığı. Atatürk araştırma merkezi dergisi, 2, (5), 487-505.
• Cihangir, Ç. K. (2015). Sakarya meydan muharebesi öncesinde yunan savaş meclisi’nin kütahya toplantısı, Sakarya zaferi ve haymana. C. (III), (içinde). (T. F. Ertan, S. Bulut), (ss. 95-112), Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Erikan, C. (2014). Kurtuluş savaşı tarihi. (Haz. Ü. Akın), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Gen. Kur. Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı. (1981). Askeri tarih belgeleri dergisi. (79), Genelkurmay Basımevi.
• Gen. Kur. Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı. (1993). Askeri tarih belgeleri dergisi, (95), Genelkurmay Basımevi.
• Gen. Kur. Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı. (1994). Askeri tarih belgeleri dergisi, (9), Genelkurmay Basımevi.
• Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi. (1966). Harp tarihi vesikaları dergisi. (57), Genelkurmay Basımevi. general papulas’ın hatıratı (1969). Yeni İstanbul Yayınları.
• İnönü, İ. (2014). hatıralar. Bilgi Yayınevi.
• Kayıran, M. (1989). Tekâlif-i milliye emirleri ve uygulanışı. Atatürk araştırma merkezi dergisi. V (15), 639-664.
• Kurnaz, Ş. (1996). Millî mücadele’de türk kadını. Atatürk araştırma merkezi dergisi. 12(34), 257-268.
• Özdemir, N. (2017). Sakarya meydan muharebesi’nde kadınların yürüttüğü faaliyetler. sakarya meydan muharebesi ve haymana uluslararası sempozyumu. (içinde) (T. F. Ertan, K. Unat), (ss. 223-236). Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Prens Andrea. (1932). Felakate doğru. (çev. H. Rahmi), Askeri Matbaa.
• Selvi, H. & Cırık, B., (2020). Millî mücadele’de tbmm’ye anadolu’dan çekilen telgraflar. TBMM Yayınları.
• Selvi, H. (2012). Sakarya meydan muharebesi günlerinde anadolu. 90. yıldönümünde sakarya zaferi ve haymana. (İçinde), (H. Uzun, N. Aysal), 151-167.
• Smith, M. L. (1978). Anadolu üzerindeki göz. Hürriyet Yayınları.
• Şahingöz, M. (2002). Millî mücadele’de protesto ve mitingler. Türkler, 15, 726-744.
• T.C. Genelkurmay Başkanlığı. (1973). Türk istiklal harbi batı cephesi sakarya meydan muharebesi ve sonraki harekât, II, V. Kısım, 2. Kitap, Genelkurmay Basımevi.
• T.C. Genelkurmay Başkanlığı. (1974). Türk istiklal harbi batı cephesi kütahya-eskişehir muharebeleri (15 Mayıs 1921-25 Mayıs 1921). 2, IV. Kısım, Genelkurmay Basımevi.
• T.C. Genelkurmay Başkanlığı. (1975). Türk istiklal harbi idari faaliyetler (15 Mayıs 1919- 2 Kasım 1923). VII, Genelkurmay Basımevi.
• T.C. Genelkurmay Başkanlığı. (1995). Türk istiklal harbi batı cephesi sakarya meydan muharebesi’nın başlangıç dönemindeki olaylar ve harekât (25 Temmuz-22 Ağustos 1921). II, V. Kısım 1.Kitap, Genelkurmay Basımevi.
• Tezer, Ş. (2019). Atatürk’ün hatıra defteri. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Türkmen, Z. (2012). Türk istiklal harbi’nde bir dönüm noktası: Sakarya meydan muharebesi (askeri yönden kısa bir değerlendirme). 90. yıldönümünde sakarya zaferi ve haymana, (Yay. Haz. Hakan Uzun, Necdet Aysal), 135-144.
• Resmî Gazete, 05.08.1337.
• (1921, 9 Ağustos). Akşam, No: 1035.
• (1921, 14 Ağustos). Tasvir-i Efkâr, No: 3095.
• (1921, 15 Ağustos). Hâkimiyeti Milliye, No: 265.
• (1921,15 Ağustos). Tasvir-i Efkâr, No:3096.
• (1921, 19 Ağustos). Hâkimiyeti Milliye, No: 266.
• (1921, 20 Ağustos). Hâkimiyeti Milliye, No: 267.
• (1921, 21 Ağustos). Hâkimiyeti Milliye, No: 268.
• (1921, 22 Ağustos). Hâkimiyeti Milliye, No: 269.
• (1921, 23 Ağustos). Hâkimiyeti Milliye, No: 270.
• (1921, 24 Ağustos). Hâkimiyeti Milliye, No: 271.
• (1921, 25 Ağustos). Hâkimiyeti Milliye, No: 272.
• (1921, 30 Ağustos). Hâkimiyeti Milliye, No: 277.
• (1921, 2 Eylül). Hâkimiyeti Milliye, No: 280.
• (1921, 4 Eylül). Hâkimiyeti Milliye, No: 282.
• (1921, 5 Eylül). Hâkimiyeti Milliye, No: 283.
• (1921, 6 Eylül). Hâkimiyeti Milliye, No: 284.
• (1921, 7 Eylül). Hâkimiyeti Milliye, No: 285.
• (1921, 9 Eylül). Hâkimiyeti Milliye, No: 287.
• (1921, 10 Eylül). Hâkimiyeti Milliye, No: 288.
• (1921, 11 Eylül). Hâkimiyeti Milliye, No: 289.
• (1921, 12 Eylül). Hâkimiyeti Milliye, No: 290.