TÜRKİYE’DE CEMAAT- SİYASET İLİŞKİSİ: İSKENDERPAŞA CEMAATİ ÜZERİNDEN BİR ANALİZ

Year 2023, Issue: 34, 59 - 72, 21.10.2023

Muhittin Işık

https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1264837

Abstract

Tarihsel süreçte sosyal alanlarda aktif olarak yer alan cemaatler, çoğu zaman siyasi alanı da dolaylı ya da doğrudan bir şekilde etkilemişlerdir. Bu çalışmada Türkiye’de cemaat-siyaset ilişkisi İskenderpaşa Cemaati özelinde ele alınmıştır. Bu doğrultuda öncelikle ana hatlarıyla Türkiye’deki cemaatlerin siyasetle ilişkisi ele alınmış, sonrasında ise kökleri çok eskilere dayanan İskenderpaşa Cemaati’nin siyasal alandaki rolü irdelenmiştir. İskenderpaşa Cemaati’nin siyaset ile ilişkisi irdelenirken 1980 öncesi ve sonrası şeklinde müstakil iki başlık açılmıştır. Bu kapsamda 1980 öncesinde Millî Görüş Hareketi’nin iki önemli siyasal partisi Millî Nizam Partisi ve Millî Selamet Partisi’ne gerek kuruluş süreçlerinde gerekse sonrasında tam destek veren İskenderpaşa Cemaati, 1990’lı yıllarda Millî Görüş’ten desteğini çekmiştir. 2000 sonrasında ise İskenderpaşa Cemaati Sağduyu Partisi’ni kurmuş olmakla beraber kimi zaman Adalet ve Kalkınma Partisi’ni kimi zaman Milliyetçi Hareket Partisi’ni desteklemiştir.

Keywords

İskenderpaşa Cemaati, Mahmut Esad Coşan, Milli Görüş, Muharrem Nureddin Coşan, Sağduyu Partisi.

References

• Akıncı, A. & Acar, O. (2020). Modern Türkiye’de İslami cemaatlerin kimlik bunalımı. KOSBED, (40), 17-34.
• Aybudak, U. (2014). Nakşibendiliğin politik evrimi ve İskenderpaşa Cemaati. (YÖK Tez Merkezi, Doktora). Ankara Üniversitesi.
• Balancer, F. (2019). Politics and Religious Orders in Turkey. Democratic Progress Institute.
• Başbakan Erdoğan: En ahlaksız darbe girişimi. (2014, 14 Ocak). Hürriyet, s.1.
• Bozkurt, V. (2018). CEMAATLER: Kavramsal, kuramsal temeller ve Türkiye. İçinde E. Yalçınkaya (Ed.). USE 2. Uluslararası Sosyoloji ve Ekonomi Kongresi Tebliğler Kitabı, (ss. 436-449).
• Coşan, M. E. (2002). Mehmet Zahit Kotku. TDV İslâm Ansiklopedisi, (ss. 227-228), 26. Cilt. https://islamansiklopedisi.org.tr/kotku-mehmet-zahit (Erişim Tarihi: 25.07.2023).
• Çakır, R. (2017). Ayet ve slogan: Türkiye’de İslâmî oluşumlar. Metis Siyahbeyaz Yayınları.
• Çakır, R. (2018). Millî Görüş Hareketi. İçinde T. Bora ve M. Gültekingil (Ed.). Modern Türkiye’de siyasi düşünce İslâmcılık, (ss. 544-575). İletişim Yayınları.
• Çalmuk, F. (2018). Necmettin Erbakan. İçinde T. Bora ve M. Gültekingil (Ed.). Modern Türkiye’de siyasi düşünce İslâmcılık, (ss. 550-567). İletişim Yayınları. Çelik, C. (2020). Türkiye’de dini hayatın sosyolojisi: Dini grup ve cemaatleşme olgusu. İçinde M. Tekin (Ed.). Devlet-dini gruplar ve toplum, (ss. 50-63). Türk Ocağı Yayınları.
• Çepni, O. (2020, 15 Ocak). Karanlık kuşatma. Cumhuriyet, s.1.
• Gökdemir, O. (2021, 19 Ekim). Hakyolcular gündemde: Bir devlet tarikatı. https://haber.sol.org.tr/haber/hakyolcular-gundemde-bir-devlet-tarikati-316275 (Erişim Tarihi: 25.06.2023).
• Gökdoğan, K. (2018). https://tasavvufdefteri.wordpress.com/ (Erişim Tarihi: 27.02.2023). http://iskenderpasa.com/20445131-BF6F-4DF1-9A71-EB1A1B91A1C1.aspx (Erişim Tarihi: 06.11.2019).
• Işık, M. (2023). 1980 sonrası dönemde Türkiye’de muhafazakâr düşüncenin evrimi (1980-2001). (YÖK Tez Merkezi, Doktora). Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi.
• İnce, A. (2020). Yakın dönem Türkiye’sinde Nakşîlik-siyaset ilişkisi. İçinde S. Çift ve V. Bilgin (Ed.). Tarihten Günümüze Sûfî-Siyaset İlişkileri, (ss. 645-684). Ensar Neşriyat.
• İskenderpaşa’dan cumhur ittifakına tam destek. (2019, 1 Nisan). Yeni Şafak, s.1. Küresel fırsat. (2023, 23 Mayıs). https://akra.media/Medya/HaberDetay/104083/kuresel-firsat (Erişim Tarihi: 27.07.2023).
• M. Nureddin Coşan: Özgürlükler ile ilgili yollar kat edildi. (2015, 6 Haziran). https://akra.media/Haber/HaberDetay/74721/M-Nureddin-Cosan-Ozg (Erişim Tarihi: 22.05.2023). Mahmud Esad Coşan Hocaefendi’nin oğlu Muharrem Nureddin Coşan’dan seçim mesajı. (2023, 23 Mayıs). Yeni Akit, s.1.
• Mersus TT (2014, 7 Ağustos). Cumhurbaşkanlığı seçim açıklaması - M. Nureddin Coşan [Video]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=uxYxmVqxQPU
• Pala, İ. (2016). 1980’lerde Türkiye’de dini akımlar: İskenderpaşa Cemaati örneği. (YÖK Tez Merkezi, Yüksek Lisans). Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Sağduyu Partisi Kurucusu Coşan’dan Cumhurbaşkanı Erdoğan’a destek. (2023, 23 Mayıs). https://www.aa.com.tr/tr/politika/sagduyu-partisi-kurucusu-cosandan-cumhurbaskani-erdogana-destek/2904143 (Erişim Tarihi: 27.07.2023).
• Sağduyu Partisi Kurucusu Nureddin Coşan’dan seçimlerin ikinci turunda Cumhurbaşkanı Erdoğan’a destek. (2023, 23 Mayıs). Yeni Şafak, s.1. Sağduyu Partisi Tüzüğü (t.y). https://sagduyu.global/ (Erişim Tarihi: 28.02.2023). SAĞDUYU TV (2018, 14 Haziran). Sağduyu Partisi ‘seçim 2018 açıklaması [Video]. Yotube. https://www.youtube.com/watch?v=akPRMbVrDs4
• SAĞDUYU TV (2019, 25 Mart). İskenderpaşa Cemaati lideri Muharrem Nureddin Coşan 31 Mart seçimi için kararını açıkladı [Video]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=lbTeacup2h0 Sambur, B. (2017). Risale-i Nur’a göre devlet, siyaset ve cemaat İlişkileri. Köprü, (137), 23-45. Siyasetin gözde cemaati İskenderpaşa!. (2006, 20 Eylül). https://www.haber3.com/guncel/siyasetin-gozde-cemaati-iskenderpasa-haberi-124216 (Erişim tarihi: 20.02.2023).
• Siyasetin gözde dergâhı İskenderpaşa Cemaati. (2006, 20 Eylül). Sabah, s.1. Sözer, S. (2018). Modernleşme sürecinde geleneksel dinî gruplar: “İskenderpaşa Cemaati” örneği. (YÖK Tez Merkezi, Doktora). Uludağ Üniversitesi.
• Torun, İ. (2020). Tarikat ve cemaatlerin siyasetle ilişkisi. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 9(17), 83-94. Türk Dil Kurumu (t.y). https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 03.01.2023). Veliaht büyük patron çıktı. (2001, 10 Şubat). Hürriyet, s.1. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı (t.y.). https://www.yargitaycb.gov.tr (Erişim Tarihi: 28.02.2023). Yaşar, M. E. (2018). Dergâh’tan partiye, vakıftan şirkete bir kimliğin oluşumu ve dönüşümü: İskenderpaşa Cemaati. İçinde T. Bora ve M. Gültekingil (Ed.) Modern Türkiye’de siyasi düşünce İslâmcılık, (ss. 323-340). İletişim Yayınları.
• Yavuz, H. (2008). Modernleşen Müslümanlar: Nurcular, Nakşiler, Millî Görüş ve AK Parti. Kitap Yayınevi. Yavuz, M. H. (2018). Millî Görüş Hareketi: Muhalif ve modernist gelenek. İçinde T. Bora ve M. Gültekingil (Ed). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce İslâmcılık, (ss. 591-603). İletişim Yayınları.