OSMANLI DÖNEMİNDE BALKANLARDA YAŞANAN SALGIN HASTALIKLAR: VARNA ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Sayı: 37, 323 - 336, 25.10.2024

Hanife Alaca

https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1450791

Öz

Salgın hastalıklar, eski dönemlerden itibaren insanları etkileyen en büyük felaketler arasında yer almaktadır. Yangın, deprem, iklim değişiklikleri gibi doğal afetlerin yanında insanların sahip olduğu sağlıksız ortamlar da salgın hastalıkların ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Kolera, veba, tifo, çiçek, frengi, cüzzam, sıtma, kızamık, grip ve verem gibi salgın hastalıklar tarih boyunca insanları sosyal, ekonomik, demografik olarak etkilemiştir. Osmanlı hâkimiyeti altındaki Anadolu, Balkanlar, Ortadoğu, Arabistan gibi yerlerde de salgın hastalıklara bağlı kitlesel ölümler yaşanmış; ülke ekonomisi bu salgınlardan olumsuz yönde etkilenmiştir.
Bu çalışmada, Balkan şehirlerinden biri olan Varna’da ortaya çıkan salgın hastalıklar ele alınmıştır. Varna, Bulgaristan’ın kuzeydoğusunda Karadeniz kıyısında kurulmuş bir liman şehridir. Şehir, sahip olduğu konum nedeniyle ticari ve askeri hareketliliğe sahiptir. Varna’nın coğrafi konumu nedeniyle yaşanan insan hareketliliği bölgenin her zaman bir salgın tehlikesi ile karşı karşıya kalmasına neden olmuştur. Çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden olan ve belge tarama olarak da bilinen doküman analizi kullanılmıştır. Çalışmanın hazırlanmasında büyük ölçüde Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi’ndeki (BOA) belgelerden istifade edilmiş ve konu hakkında yazılan çeşitli kitap, makale ve tezlerden istifade edilerek bir liman şehri olan Varna’da ortaya çıkan salgın hastalıklar ele alınmıştır. Veba, kolera ve tifüs salgınlarının bölgeye nasıl geldiği? Osmanlı Devleti’nin bölgede salgın ile nasıl mücadele ettiği? Bu salgınların bölge üzerindeki etkileri? gibi sorularının cevaplarına ulaşılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Balkanlar, Varna, Salgın hastalık.

EPIDEMIC DISEASES IN THE BALKANS DURING THE OTTOMAN PERIOD: IN THE CASE OF VARNA

Öz

Epidemic diseases are among the biggest disasters that have affected people since ancient times. In addition to natural disasters such as fire, earthquake, and climate changes, unhealthy environments that people live in have also led to the emergence of epidemic diseases. Epidemic diseases such as cholera, plague, typhoid, smallpox, syphilis, leprosy, malaria, measles, influenza and tuberculosis have affected people socially, economically and demographically throughout history. Mass deaths due to epidemics occurred in places such as Anatolia, the Balkans, the Middle East and Arabia, which were under Ottoman rule; The country's economy was negatively affected by these epidemics.
In this study, epidemic diseases that occurred in Varna, one of the Balkan cities, were discussed. Varna is a port city located on the Black Sea coast in northeastern Bulgaria. The city has commercial and military activity due to its location. The human mobility experienced due to Varna's geographical location has always caused the region to face the danger of an epidemic. In the study, document analysis, which is one of the qualitative research methods and also known as document scanning, was used. In the preparation of the study, the documents in the Presidential State Archives Ottoman Archive (BOA) were largely used, and the epidemic diseases that emerged in Varna, a port city, were discussed by making use of various books, articles and theses written on the subject. How did plague, cholera and typhus epidemics come to the region? How did the Ottoman Empire fight the epidemic in the region? The effects of these epidemics on the region? Such as: an attempt was made to find answers to questions.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Balkans, Varna, Epidemic disease.

Kaynakça

• Hariciye Nezareti, İstanbul Murahhaslığı (HR.İM): No: 96-13.
• Hariciye Nezareti, Mektubi Kalemi (HR. MKT): No: 82-11.
• Hariciye Nezareti, Mektubi Kalemi (HR.MKT): No: 81-10.
• Hariciye Nezareti, Siyasi (HR.SYS): No: 2925-148.
• Sadaret, Umum Vilayat Evrakı (A.MKT.UM): No:165-80, s.1.
• Sadaret, Mühimme Evrakı (MKT.MHM): No: 369-96.
• Dahiliye (HD): No: 1295-101984.
• Sadaret, Mühimme Kalemi Evrakı (A.MKT.MHM): No: 302-90.
• Hariciye Nezareti (HR.SFR): No: 04.887-94.