HOCA-ZÂDE MUHAMMED RASİM’E AİT BİR RİSALE: AHVÂL-İ MEHDÎ

Year 2025, Issue: 39, 356 - 371, 07.07.2025

İzzet Eser

https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1654545

Abstract

Bu çalışma; İslam düşüncesinde önemli bir yere sahip olan Mehdîlik kavramını, Hoca-zâde Muhammed Rasim’in “Ahvâl-i Mehdî” risalesi bağlamında ele almaktadır. İslam dünyasında Mehdî inancı hakkındaki tartışmalı konular ve yorumlar analiz edilmiştir. Çalışmada, Mehdî kavramının yalnızca İslamî referanslarla sınırlı olmadığı, farklı kültür ve inanç sistemlerinde de benzer figürlerin bulunduğu, buradan hareketle günümüzde yapılan çalışmalarda bu konu ile ilgili bir fikir birliği olmadığı ortaya konmuştur. İslam düşüncesinde Mehdî inancının doğruluğunun yanı sıra kimliğinin de tartışmalara konu olduğu görülmüştür. Özellikle Hoca-zâde’nin risalesi, Mehdî’nin kimliğine dair farklı görüşleri derleyen ve bu bağlamda kaynakları titizlikle aktaran özgün bir metin olarak öne çıkmaktadır. Çalışmada, Hoca-zâde Muhammed Rasim’in Mehdîlik konusunda ortaya koyduğu görüşler değerlendirilmiş ve bu risalenin alan çalışanlarının dikkatlerine sunulması amaçlanmıştır. Elde edilen sonuçlar, Hoca-zâde’nin metninin, dönemin İslam düşüncesindeki Mehdî kavramına ışık tutan önemli bir kaynak niteliğinde olduğunu göstermektedir. Bu bağlamda çalışma, klasik metinlerin akademik olarak incelenmesi ve bu tür eserlerin İslam düşünce tarihi içindeki yerinin belirlenmesi açısından önemli bir katkı sunmaktadır.

Keywords

Hoca-zâde Muhammed Rasim , Mehdîlik , İslam Düşüncesi

A TREATİSE BY HOCA-ZÂDE MUHAMMED RASİM: AHVÂL-İ MEHDÎ

Abstract

This study examines the concept of Mahdism, a significant element in Islamic thought, through the lens of Hoca-zâde Muhammed Rasim’s treatise Ahvâl-i Mehdî. It analyzes controversial issues and interpretations surrounding the belief in the Mahdî within the Islamic world. The study reveals that the Mahdî concept extends beyond Islamic references, with similar figures appearing in various cultures and belief systems, highlighting the lack of consensus in contemporary discussions. In Islamic thought, both the authenticity and the identity of the Mahdî have been subjects of debate. Hoca-zâde’s treatise stands out as an original text, compiling diverse views on the Mahdî’s identity and carefully presenting related sources. The study evaluates Hoca-zâde’s perspectives on Mahdism, aiming to bring attention to this work for scholars. The findings demonstrate that his treatise is a crucial source that illuminates the Mahdî concept within the Islamic intellectual context of its time. This study makes a valuable contribution to the academic analysis of classical texts and to determining the place of such works within the history of Islamic thought.

Keywords

Hoca-zâde Muhammed Rasim , Mahdism , Islamic Thought

References

• Sarıkçıoğlu, E. (2017). Dinlerde Mehdi ve Mesih Tasavvuru. Düşün Yayıncılık.
• Sarıkçıoğlu, E. (2003). Mehdi. TDV İslâm Ansiklopedisi.
• Aktan, M. (2019-1). Hoca-zâde Muhammed Râsim Hikmet’in Hâbnâme’si (1b-168a) İnceleme-Metin-Sözlük. (YÖK Tez Merkezi, Doktora). Dicle Üniversitesi.
• Aktan, M. (2019-2). Muhammed Rasim’in Hâb-Nâme Adlı Eserinde Halk Edebiyatı Unsurları. The Journal of Academic Social Science Studies, (78), 181-187. https://dx.doi.org/10.9761/JASSS38904
• Aktan, M. (2020). İstanbul Üniversitesi Yazma Eserler Kütüphanesi T.6739 Numaralı Eserin (Hâb-nâme-i Râsim) Tetkiki. Turkısh Studies-Language and Literature, Volume 15 Issue 2, 573-586. http://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.39744