Hastanede Yatan Yaşlı ve Kronik Hastalığı Olan Bireylerin Anksiyete ve Baş Etme Düzeyleri ile Etkileyen Değişkenlerin İncelenmesi

Year 2024, Volume: 50 Issue: 1, 117 - 127, 14.03.2024

Havva Kaçan Vasfiye Bayram Değer

https://doi.org/10.5798/dicletip.1451735

Abstract

Amaç: Bu araştırma hastanede yatan kronik hastalığı olan yaşlı hastaların anksiyete ve baş etme düzeylerinin belirlenmesi ve etkileyen değişkenlerin incelenmesi amacıyla yapılmıştır.
Yöntemler: Çalışma tanımlayıcı ve ilişki arayıcı bir çalışma olarak planlanmıştır. Araştırmanın evrenini 01.04.2022-01.07.2023 tarihleri arasında hastaneye yatan 65 yaş kronik hastalığı olan 1426 hasta, örneklemini ise 310 hasta oluşturmuştur. Veriler, üç bölümden oluşan (yaşlı bireyleri tanımlayıcı form, Beck Anksiyete Ölçeği ve Stresle Başa Çıkma Tutumları Ölçeği) bir veri formu aracılığıyla toplanmıştır. Verilerin analizinde ortalama, sayı, yüzde, pearson korelasyon ve regresyon analizi (stepwise) kullanılmıştır.
Sonuçlar: Yaşlı hastaların yaş ortalaması 70,83 ±5,66 olarak, hastalığı nedeni ile hastaneye yıllık yatış sayısı ortalaması 2,05±1,11 olarak saptanmıştır. Yaşlıların “anksiyete” puan ortalaması 23,53±9,85 olarak saptandı. Sıklıkla ilk üç sırada kullanılan başa çıkma tutumları dini başa çıkma (31,38±1,92), madde kullanımı (11,96±2,83), soruna odaklanma ve duyguları açığa vurma (10,32±2,29) olarak saptamıştır. Anksiyete düzeyini yaşın ileri olması arttırmakta (ß=0,229), sağlığı iyi olarak değerlendirme azaltmakta (ß=-0,338), hastalığı için hafif kaygı yaşadığını ifade etme azaltmakta (ß=-0,248)’ dır. Kronik hastalık sayısının fazla olması ise anksiyete düzeyini arttıran (ß=0,110) ve belirleyen değişkenler olarak saptanmıştır.
Tartışma: Hastanede yatan kronik hastalığı olan yaşlıların kaygılı oldukları ve yaşanan kaygı ile etkili baş etmede yeterli olmadıklarını söyleyebiliriz. Yaşın ileri olması ve kronik hastalık sayısının fazla olması anksiyeteyi arttıran değişkenlerdir. Yaşlılar için özel olarak hizmet alabilecekleri geriatrik ruh sağlığı tedavi merkezleri, ruh sağlığını koruyucu ve özellikle depresyon ve kaygı bozukluğu gibi ruhsal hastalıkları önleyici özel hizmet birimlerinin (psikiyatri hekimi, hemşire, sosyal hizmet uzmanı ve psikoloğun da dahil olduğu) oluşturulması önerilmektedir.

Keywords

Kronik hastalık, anksiyete, başa çıkma tutumları, yaşlı birey

References

• 1.Türkiye İstatistik Kurumu. İstatistiklerle Yaşlılar,2021.https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2021-45636. (Erişimtarihi:04.02.2023).
• 2.Aydemir Ç, Çetin Ş. Kronik hastalıklar vepsikososyal bakım. JAMER 2019;4(3):109-15.
• 3.Gülbayrak C, Açık Y, Oğuzöncül AF, Deveci SE,Ozan AT. Yenimahalle eğitim araştırma sağlıkocağına başvuran yaşlılardaki kronik hastalıklarınsıklığı ve maliyeti. Eurasion J Medicine 2003; 35: 7-12.
• 4.Makovski TT, Schmitz S, Zeegers MP, Stranges S,Van Den Akker M. Multimorbidity and quality of life:Systematic literature review and meta-analysis.AgeingRes 2019; 53: 100903. doi:10.1016/j.arr.2019.04.005.
• 5.Erşan EE, Kelleci M,Baysal B. Kalp hastalarındapsikososyal uyum, depresyon, anksiyete ve stresdüzeylerine bir bakış. Klinik Psikiyatri 2013; 16:2142-4.
• 6.Arslan Ş, Atalay A,Kutsal YG. Yaşlılarda ilaçtüketimi. Türk J. Geriatr. 2000; 3: 56-60.
• 7.Yerli G. Yaşlılık dönemi özellikleri ve yaşlılarayönelik sosyal hizmetler. Uluslararası SosyalAraştırmalar Dergisi 2017; 10(52): 1278-87.
• 8.Eroğlu MZ, Annagür BB, İçbay, E. Yaşlılarda yaygınanksiyete bozukluğunun değerlendirilmesi.Gaziantep Medical Journal 2012; 18(3): 143-7.
• 9.Kelleci M,Aydın D, Sabancıoğulları S, DoğanS.Hastanede yatan hastaların bazı tanı gruplarınagöre anksiyete ve depresyon düzeyleri. KlinikPsikiyatri 2009; 12: 90-8.
• 10.Lauderdale SA,Sheikh J.I. Anxietydisorders inolderadults. Clinics in geriatricmedicine 2003;19(4): 721-42.
• 11.Türkçapar H. Anksiyete bozukluğu vedepresyonun tanısal ilişkileri. Klinik Psikiyatri2004; 4: 12-6.
• 12.Kırmızıoğlu Y, Doğan O, Kuğu N,Akyüz G.Prevalence of anxiety disorders among elderlypeople. Int J GeriatrPsychiatry 2009; 24(9): 1026-33.
• 13.Sable JA,Jeste DV. Anxiety disorders in olderadults. Current PsychiatryReports 2001; 3(4): 302-7.
• 14.KarahanFŞ,Hamarta E. Geriatrik olgulardakronik hastalıkların ve polifarmasinin ölüm kaygısıve anksiyete üzerine etkisi. Aegean J MedSci. 2019;1: 08-13.
• 15.Özol D, ÖzelH, Arsakay G. Kronik obstrüktifakciğer hastalığında kaygı düzeyinindeğerlendirilmesi. Akciger Arşivi 2005; 1: 10-3.
• 16.Ağar A. Yaşlılarda ortaya çıkan psikolojikdeğişiklikler. Geriatrik Bilimler Dergisi 2020; 3 (2):75-80https://doi.org/10.47141/geriatrik.744968.
• 17.Beck AT, Epstein N, Brown G,Steer, RA. Aninventory for measuring clinical anxiety:Psychometric properties. J ConsultClinPsychol.1988; 56: 893-7.
• 18.Ulusoy M. Beck Anksiyete Envanteri: Geçerlik vegüvenirlik çalışması(Tıpta uzmanlık tezi). İstanbul,Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi. 1993.
• 19.Agargün MY, Beşiroğlu L, Kıran ÜK, Özer ÖA,Kara H. COPE (Başa Çıkma TutumlarınıDeğerlendirme Ölçeği): Psikometrik özelliklereilişkin bir Ön çalışma. Anadolu Psikiyatri Dergisi2005; 6: 221–6.
• 20.Tabachnick, L.S. Fidell Using MultivariateStatistics (sixth ed.) Pearson, Boston (2013).
• 21.Wang LM, Chen ZH, Zhang M, et al. Study of theprevalence and disease burden of chronic disease inthe elderly in China. Chinese Journal ofEpidemiology. 2019; (12): 277-83.
• 22.Salive ME.Multimorbidity in older adults,Epidemiologic Reviews 2013; 35(1): 75–83.https://doi.org/10.1093/epirev/mxs009.
• 23.Yohannes AM, Baldwin RC, Connolly MJ.Depression and anxiety in elderly patients withchronic obstructive pulmonary disease, Age andAgeing 2006; 35(5): 457–9.https://doi.org/10.1093/ageing/afl011.
• 24.Bahar A, Savaş HA, Parlar S. Göğüs Hastalıklarıservisinde yatan hastaların anksiyete ve depresyondüzeylerinin belirlenmesi. YeniSymposiumJournal.2009; 47(1): 9-15.
• 25.Munir F, Khan HTA, Yarker J, et al. Self-management of health – behaviors among older andyounger workers with chronic illness. PatientEducation and Counseling. 2009; 77(1): 109-15.
• 26. Hacıhasanoğlu R, Karakurt P, Yıldırım A, et al.“Birsağlık ocağına başvuran kronik hastalığı olanbireylerde anksiyete ve depresyon”. TAF PreventiveMedicine Bulletin 2010; 9 (3): 209-16.
• 27.Andreescu C, Lee S. AnxietyDisorders intheElderly. In: Kim, YK. (eds) Anxiety disorders.advances in experimental medicine and biology, vol1191. Springer, Singapore. 2020.https://doi.org/10.1007/978-981-32-9705-0_28.
• 28.Kazeminia M, SalariN, Vaisi-RayganiA, et al.Theeffect of exercise on anxiety in the elderlyworldwide: a systematic review and meta-analysis.HealthQual Life Outcomes 2020; 18(1), 363. doi:10.1186/s12955-020-01609-4.
• 29.Löffler C, Kaduszkiewicz H, StolzenbachCO, et al.Coping with multimorbidity in old age- a qualitativestudy. BMC FamPract. 2012; 13:45https://doi.org/10.1186/1471-2296-13-45
• 30.Sheafor BW,Horejsi CR. Techniques andGuidelines for Social Work Practice. Boston: Allyn&Bacon. 2012.