THE LEGAL STATUS (JURIDICAL CHARACTER) OF MARRIAGE AND RELATED OPINION ATTRIBUTED TO IMAM SHAFII

Year 2020, Volume: 56 Issue: 2, 211 - 244, 15.06.2020

Mustafa Genç

Abstract

Marriage is the basis of the family and family is in the place of heart as the basis of community. Within the scope of marriage law, a common life is made lawful (halal) to spouses by matrimonial action, so that the physiological needs are fulfill within the licit frame. However, significant number of our youth in marital age recently prefer solitude rather than marriage and the related needs are met through abnormal ways. This situation injures individual and social life. This article is a study that aims to throw light on the extent of responsibility that bring by marriage within framework of the decree of obligation (hukm al-taklifi). In consequence of the research, it is seen that fiqh scholars determined some criteria as part of the people’s carnal desires, economic opportunities, psycho-social conditions and prayers and try to build their legal opinions on these criteria. In line with these criteria, some scholars have concluded that the primary judgement of marriage is obligatory (fardh), and some of them have concluded that it is recommended (mandub) including sunnah. Beside this, there have been some scholars who have said that the primary judgement was permitted (mubaah). According to Hanafi school, the state of i’tidal basically is that a person has a desire for women, has no fear of furnication, and has the power to pay dowry (mahr) and maintanence financially. Based on the opinion accepted more authentic (sahih) in Hanafi school, marriage is sunnah al-mu’akkadah for the person who is in state of i’tidal. According to Mâlîki School, the main judgement in marriage is “nadb”. A person who needs marriage and who is not afraid to commit fornication even if he does not marry, is consider in state of i’tidal if he also has financial power such as dowry, maintenance and garment. In this case, the marriage of that person is mandub. In Hanbali school, the marriage of anyone who does not have the fear of fornication besides the need to marry physiologically is favoured (mustahabb), in other words, it is sunnah. In this case, there is no difference between the one who rich and the poor in terms of judgement. Scholars of Hanafi, Mâlîki and Hanbali schools considered the marriage and the occupations required by marriage to be more virtuous than abandoning marriage for the purpose of worship/devotion. In this regard, it is said that Imam Shafii disagrees with the majority of fuqaha. Imam Shafii did not see any harm in the abandonment of the marriage for men who did not have carnal desire for women and for men and women who did not need marriage because they have been cut off from lust due to old age or any other incidental state. However, he said that it is mandub for those who need marriage to be protected from forbidden actions and who are in a position to achieve the consummations of marriage. Considering this view, it is convenient to say that Imam Shafii is based on the state mentioned above as the state of i’tidal. Therefore, according to Imam Shafii, the most decisive criterion in the judgement of marriage is the need to marry. For this reason, the marriage of the person who is in the state of i’tidal cannot be expressed only as mubaah. For those who need to be married carnally and who can achieve the consummations of marriage, the judgement of marriage is mandub. As a consequence, within the framework of criteria determined by the fiqh scholars on the basis of Islamic legal sources; the judgement of marriage can change as fardh, wajib, sunnah, mubaah, makruh or haraam according to the situation of people. On the other hand, there are three different views about the judgement of marriage in state of i’tidal as fardh, sunnah and mubaah. Marriage is obligatory according to the Zahiri school and sunnah according to the majority of fiqh scholars. According to Shafii school -based on the opinion frequently referred to Imam Shafii - it is common to know that marriage is mubaah. In this article, it was concluded that Imam Shafii did not think differently from the majority, but on the contrary, marriage can be considered sunnah/mandub in the sight of Shafii school. Therefore, it would not be wrong to say that in the state of i’tidal marriage is sunnah according to the majority of the almost all of the fuqaha. In addition, it should be kept in mind that the composition of the state of i’tidal shows some differences according to sects.

Keywords

Marriage, Legal Statusof Marriage, The Mode of Moderation, Imam Shafii, I’tidal” (moderation), Licit (Mubah), Tradition (Sunnah)

EVLENMENİN HÜKMÜ (ŞER’î SIFATI) VE BU KONUDA İMAM ŞÂFİÎ’YE NİSPET EDİLEN GÖRÜŞ

Abstract

Evlenme, İslâm hukukunun kurmak istediği ailenin; aile de toplumun temelini oluşturur. Evlilik, ferdî ve içtimaî huzura, dünyevî ve uhrevî saadete vesile olabilecek bir hayat tarzıdır. Bununla nesillerin huzur ve saadet ortamında dünyaya gelmesi ve yaratılış nitelik ve gayesine uygun bir şekilde terbiyesi istenmiştir. Bu sebeple evlenmeye büyük bir önem verilmiş ve evlenme Kitap, Sünnet ve icmâ ile meşru kılınmıştır. Fıkıh bilginleri de bu deliller çerçevesinde evlenmenin hükmü konusunda çeşitli değerlendirmeler yapmışlar ve onların tamamına yakın çoğunluğu, “i‘tidâl” hâlinde evlenmenin sünnet olduğu kanaatine ulaşmışlardır. Tarih boyunca büyük önem atfedilen evlilik müessesesi, son zamanlarda evlenme çağındaki gençlerimizin önemli bir kısmının evlilik yerine yalnızlığı tercih etmesi problemiyle karşı karşıya kalmıştır. Bu durum ferdî ve içtimâî hayatı yaralamaktadır. Bu makalede, evlenmenin dini hükmü çerçevesinde uhrevî sorumluluğa dikkat çekilerek, aile hayatının özendirilmesi ve böylece farkındalık oluşturularak, ilgili çalışmalara katkı sağlanması; bunun yanı sıra evliliğin hükmüne dair İmam Şafiî’ye nispet edilen görüşün araştırılması hedeflenmektedir. 

Keywords

Evlenme, Evlenmenin Hükmü, İmam Şâfiî, İ‘tidâl, Mübah, Sünnet

References

• Abdulazîz Buhârî, Alâuddîn Abdulazîz b. Ahmed b. Muhammed. Keşfu’l-esrâr an Usûli’l-Pezdevî. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut: 1418.
• Abdulhamîd, Muhammed Muhyiddîn. el-Ahvâlu’ş-şahsiyye fi’ş-şerîʿati’l-İslâmiyye. B.y.: Dâru’l-Kitâbi’l-ʿArabî, 1404/1984.
• Adevî Ebu’l-Berekât Ahmed b. Muhammed b. Ahmed ed-Derdîr el-Adevî. eş-Şerḥu’l-kebîr ʿalâ Mıḫtaṣari Sîdî Ḫalîl. 2 Cilt. (meʿa Hâşiyetu’d-Desûkî ‘ale’ş-Şerhi’l-kebîr) Kahire: Matbaʿatu ʿÎsâ el-Bâbî el-Halebî, ts.
• Ahsîkesî, Ebû Abdillâh Hüsâmüddîn Muhammed b. Muhammed b. Ömer. el-Münteḫab fî uṣûli’l-meẕheb (el-Vâfî ile birlikte). Mekke: Câmiʿatü Ummi’l-Kurâ, 1417. Ahterî, Muslihuddin Mustafa. Ahterî-i kebîr. İstanbul: Dersaâdet, 1322.
• Âmidi, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed. el-İhkâm fi usûli’l-ahkâm. Thk. Abdurrezzak Afîfi. Riyad: Daru’s Samîıyyi, 1424.
• Atar, Fahrettin. Fıkıh Usûlü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1988.
• Aydın, Mehmet Akif. İslâm-Osmanlı Aile Hukuku. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1985.
• Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed. ʿUmdetu’l-kârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. 25 Cilt. Beyrût: y.y., ts.
• Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Mahmûd b. Ahmed. el-‘İnâye (Fethu’l-kadîr ile birlikte). 9 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Bâcî, Ebu’l-Velid Süleyman b. Halef. Kitâbu’l-hudûd fi’l-usûl. Thk. Nezîh Hamâde. Beyrut: Müessese Za’bi, 1392.
• Bâkıllânî, Muhammed b. Tayyib. et-Takrib ve’l- İrşad. Thk. Abdulhamîd b. Ali. b.y. : Müessesetü’r-risale, 1413.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukûkı İslâmiyye ve Istılâhâtı Fıkhiyye Kâmûsu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi, 1985.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. 8 Cilt (üç mücellette). İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım. 1413/1992.
• Buhûtî, Mansur b. Yunus b. Salahuddin b. Hasan b. İdris. Keşşâfu’l-kina‘ an metni’l-İkna‘. Beyrut: Daru’l-kutubu’l-ilmiyye, ts.
• Büceyrimî, Süleyman. Tuḥfetü’l-ḥabîb ʿalâ şerḥi’l-Ḫaṭîb. B.y.: Dâru’l-Fikr, 1415/1995. 4 Cilt.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî. Ahkâmu’l-Kur’ân. Thk. Muhammed es-Sâdık. 5 Cilt. Beyrût: 1405/1985.
• Cezîrî, Abdurrahmân b. Muhammed. el-Fıḳh ʿale’l-meẕâhibi’l-erbaʿa. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1404/1984.
• Cürcânî, Seyyid eş-Şerîf el-Cürcânî. Kitâbu’t-Taʿrîfât. b.y.: y.y., ts.
• Dağcı, Şamil. “İslâm Aile Hukukunda Evlenme Engelleri-I” (Sürekli Evlenme Engelleri). Ankara Üniversitesi İlahiyat fakültesi Dergisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 39 (1999).
• Debûsî, Ebû Zeyd Abdullāh (Ubeydullāh) b. Muhammed. Takvîmu’l-edille. Thk. Halil Muhyiddin. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1421.
• Döndüren, Hamdi. Delilleriyle Aile İlmihali. İstanbul: Altınoluk Yayınları, 1416/1995.
• Dönmez, İbrahim Kafi. “Farz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/184. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş’as es-Sicistânî. Sunenu Ebî Dâvûd/ es-Sunen. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım. 1413/1992.
• Ebû Zehre, Muhammed. el-Ahvâlau’ş-şahsiyye. Beyrut: y.y., 1957.
• Emîr Pâdişah, Muhammed Emîn b. Mahmûd el-Hüseynî el-Buhârî el-Mekkî. Teysîrü’t-Taḥrîr.4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Fikr, ts.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Rağbet Yayınları, 1998.
• Fahreddin er-Râzî, Muhammed b. Ömer. el-Mahsûl fi ilmi’l-usûl. Thk. Taha Câbir Feyyâz el-Alvâni. b.y.,: Müessesetü’r Risâle, 1418/1997.
• Fîrûzâbâdî, Ebu’t-Tahir. el-Okyânûsü’l-basît fî tercemeti’l-Kāmûsi’l-muhît. Çev. Mütercim Âsım Efendi (İstanbul: Matbaay-i Osmaniyye, 1305)
• Gamrâvî, Muhammed ez-Zührî. es-Sirâcu’l-vehhâc şerhun ʿalâ metni’l-Minhâc. İstanbul: y.y. Gazzâlî, Ebu Hâmid Muhammed. el-Mustasfâ min ilmi’l usûl. Thk. Muhammed Abdusselâm Abduşşâfî. B.y.: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1413/1993
• Genç, Mustafa. “İslâm Hukukunda Ailenin Önemi ve Evlilik Hayatının Faydaları”. Sosyal Bilimler Dergisi 30, (Kasım 2018)
• Günay, Hacı Mehmet. “Süknâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/48-50. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Habbâzî, Ebû Muhammed Celâlüddîn Ömer. el-Muğnî fî usûli’l-fıkh. Thk. Muhammed Mazhar Bekâ. Mekke: Câmiatu Ummi’l-Kurâ, 1403/1983.
• Haraşî (Hırşî), Ebû ʿAbdillâh Muhammed. eş-Şerḥu’l-kebîr ʿalâ Muḫtaṣarı Ḫalîl/el-Haraşî ʿalâ muhtasari Sîdî Halîl. 8 Cilt. Beyrût: Dâru Sâdır, ts.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emin. Hâşiyetu Reddi’l-muhtâr ʿale’d-Durri’l-muhtâr şerhu Tenvîru’l-ebsâr (Ḥâşiyetü Ḳurreti ʿuyûni’l-aḫyâr tekmiletü Reddi’l-muḥtâr ile). 8 Cilt İstanbul: Kahraman Yayınları, 1984.
• İbn Cüzey, Ebu’l-Kâsım Muhammed b. Ahmed el-Kelbî. el-Kavânînu’l-fıkhiyye. b.y.: Dâru’l-fikr, ts.
• İbn Hacer el-Heytemî. Ebu’l-ʿAbbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed el-Heytemî. Fethu’l-cevâd bi-şerhi’l-İrşâd, 2 Cilt. Kâhire: Şirketu Mektebe ve Matbaatu Mustafa, 2. Basım, 1391/1971.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd el-Endelüsî el-Kurtubî. el-Muhallâ. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 11 Cilt. Kâhire: Dâru’t-turâs, ts.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddin Abdullah b. Ahmed. el-Muğni. thk. Muhammed Şerefuddîn Hattab - Seyyid Muhammed es-Seyr. 15 Cilt. Kahire: Dâru’l-hadîs 1416/1996.
• İbn Mâce, Muhammed el-Kazvinî. Sünenu İbn Mâce/es-Sunen. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1413/1992.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem el-Ensârî. Lisânü’l-‘Arab. Beyrût: Dâru Sâdır, ts.
• İbn Melek, İzzeddin Abdüllatif b. Abdilaziz. Şerhu Menâri’l Envâr. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, ts.
• İbn Nüceym, Zeynuddin. Bahru’r-râik şerhu Kenzi’d-dekāik. 8 Cilt. Kâhire: Matbaatu’l-ilmiyye, 1333.
• İbn Nüceym, Zeynuddin. el-Eşbâh ve’n-nezâir (Gamzu uyûni’l-besâir ile birlikte). Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1405/1985.
• İbn Nüceym, Zeynuddin. Fethu’l Ğaffâr bi-Şerhi’l Menâr. Mısır: Matbaa Mustafa el-Halebi, 1355.
• İbn Rüşd, Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b Ahmed, Bidâyetu’l-müctehid ve nihâyetu’l-muktesıd. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ma‘rife, 1406/1986.
• İbnü’l-Esîr, Mübârek b. Muhammed. en-Nihâye fî ğarîbi’l-hadis ve’l-eser. Thk. Tâhir Ahmed ez-Zâvî - Mahmûd Muhammed et-Tanâhî. 5 Cilt. Beyrut; el-Mektebetu’l-İlmiyye, 1399/1979.
• İbnü’l-Humâm, Kemâleddîn Muhammed b. Abdilvâhid. Fethu’l-kadîr li’l-ʿâcizi’l-fakîr (Netâ’icu’l-efkâr fî keşfi’r-rumûz ve’l-esrâr ile). 9 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Kahveci, Nuri. İslam Aile Hukuku. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2014.
• Karaman, Hayreddin. Mukayeseli İslâm Hukuku. 3 Cilt. İstanbul: İrfan Yayınevi, 1982 (ilk iki cilt), İstanbul: Nesil Yayınları, 1987 (3. cilt).
• Karaman, Hayreddin v.dğr. Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2006.
• Kâsânî, Ebû Bekir b. Mes‘ûd. Bedâʾiʿu’ṣ-ṣanâʾiʿ fî tertîbi’ş-şerâʾiʿ. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1406/1986.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli, Çev. Halil Altuntaş & Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2009.
• Kurtûbî, Ebû ʿAbdullah Muhammed b. Ahmed. el-Câmiʿ li-ahkâmi’l-Kur’ân. Beyrût: Dâru’r-Risaleti’l-İlmiyye, 1433/2016.
• Leknevî, Muhammed Abdülhay. Ḳameru’l-aḳmâr ḥâşiye li-Nûri’l-envâr. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1415.
• Mâverdî, Ebû’l Hasan Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Habib. el-Hâvi’l-kebîr fî fıkhi Mezheb’l-İmâmi’ş-Şâfiî. Thk. Ali Muhammed Muavvaz - Âdil Ahmed Abdülmevcûd. 18 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiye, 1999.
• Merdâvî, Alâüddîn Ebu’l-Hasen Alî b. Süleymân. el-İnsâf fî maʿrifeti’r-râcihi mine’l-hilâf ʿalâ mezhebi’l-İmâmi’l-Mübeccel Ahmed b. Hanbel. Thk. Muhammed Hâmid el-Fakî. 12 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l- ʿArabî, 1376/1957.
• Mevsilî, Abdullah b. Mahmud b. Mevdûd. el-İhtiyâr li- taʿlîli’l-Muhtâr. 5 Cilt (bir mücellette). İstanbul: Çağrı Yayınları, 1980, 3/82.
• Miras, Kâmil. Sahih-i Buhârî Muhtasari Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi. 12 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınlar, 1991.
• Molla Hüsrev, Muhammed b. Ferâmûz. Mir’âtu’l-usûl şerhu Mirkâti’lvusûl. İstanbul: Dersaâdet, Şirket-i Sahâfiye-i Osmâniye, 1321.
• Muallim Nâcî, Lügat-i Nâcî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1987.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc. Sahîhu Müslim/el-Câmi‘u’ssahîh. Thk. Muhamed Fuâd ‘Abdulbâkî. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1413/1992.
• Nesâî, Ahmed b. Şu‘ayb. Sunenu Nesâî. 8 Cilt (iki mücellette). İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1413/1992.
• Nevevî, Yahyâ b. Şeref. el-Mecmûʿ şerhu’l-Muhezzeb. 20 Cilt. Medîne: Mektebetu’s-Selefiyye, ts.
• Nevevî, Yahyâ b. Şeref. Sahîhu Müslim bi-şerhi’n-Nevevî. 18 Cilt. Beyrût: y.y., 1392/1972.
• Pezdevî, Ebü’l-Hasen Ebü’l-Usr Fahrü’l-İslâm Alî b. Muhammed. Usûlu’l-Pezdevî (Karaçi: Matbaatu Câvid Berîs, y.y., ts.,), 136-137.
• Râgıb el-İsfahânî, Hüseyin b. Muhammed. el-Mufredât fî ğarîbi’l-Kur’ân. Thk. Safvân Ahmed Dâvûdî. Dımaşk: Dâru’l-Kalem - Beyrût: Daru’ş-Şâmiyye, 1412 h.
• Remlî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Ahmed b. Hamza. Nihâyetü’l-muḥtâc ilâ şerḥi’l-Minhâc. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1404/1984.
• Sâbûnî, Muhammed Alî. Revâi‘ul-beyân tefsîru âyâti’l-ahkâm mine’l-Kur’ân. Beyrut: el-mektebetu’l-Asriyye, 1436/2015.
• Semerkandî, Alâüddîn Muhammed. Mîzânu’l Usûl fi Netâici’l Ukûl. Thk. Abdulmelik Abdurrahman Esad es-Sadi. Mekke: Câmiatu Ümmi’l-Kurâ, 1404.
• Serahsî, Şemsüleimme. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ma‘rife, 1414/1993.
• Serahsî, Şemsüleimme. Uṣûlu’s-Seraḫsî. Thk. Ebu’l-Vefa el-Afgânî. 2 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1414.
• Şâfiî, Muhammed b. İdrîs. el-Um. 15 Cilt. Beyrût: Dâru Kuteybe, 1416/1996.
• Şeyhîzâde, Abdurrahman (Dâmâd Efendi). Mecmaʿu’l-enhur fî şerhi Multekâ’l-ebhur. Beyrût: Dâru Ihayâi’t-Turâsi’l-ʿArabî, ts.
• Şîrâzî, Ebû İshâk İbrahîm b. Ali b. Yûsuf. el-Muhezzeb fî fıkhi’l-İmam eş- Şâfiʿî. Kâhire: Şirketu Mektebe ve Matbaʿatu Mustafâ, 2. Basım, 1379/1959.
• Şirbînî, Şemsuddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb. Muğni’l-muhtâc ilâ ma’rifeti me’ânî elfâzi’l-Minhâc . 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Fikr, ts.
• Şürünbulâlî, Hasan b. Ammâr. Ğunyetu zevi’l-ahkâm fî buğyeti Dureri’l-hukkâm (Durer ile birlikte). 2 Cilt İstanbul: b.y., 1978.
• Tehânevî, Muhammed A‘lâ b. Alî. Keşşâfu ıstılâhâti’l-funûn ve’l-‘ulûm. 2 Cilt. İstanbul: Dâru Kahraman, 1404/1984.
• Tirmizî, Ebû ‘Îsâ Muhammed b. ‘Îsâ. Sunennu’t-Tirmizî/el-Câmi‘u’s-sahih. Thk. Muhammed Fuâd ‘Abdulbâkî. 6 Cilt (3 mücellette). İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1413/1992.
• Tûfî, Ebü’r-Rebî‘ Necmüddîn Süleymân b. Abdilkavî. Şerhu Muhtasari’r Ravda. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1407.
• Yaman, Ahmet. İslâm Aile Hukuku. Konya: Post Matbaacılık, 1998.
• Yavuz, Yunus Vehbi. Siyasal ve Sosyal Boyutlarıyla İslâm. İstanbul: Tuğrâ Neşriyât, 1992.
• Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Bahadır. el-Bahru’l-muhît fi usûli’l-fıkh. Kuveyt: Vezâratü’l-evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslamiyye, 2. Basım, 1413.
• Zuhaylî, Vehbe. el-Fıkhü’l-İslâmi ve Edilletuh. 10 Cilt. Dimaşk: Daru’l-fikr, 4. Basım, 418/1997.