İMÂM EBÛ HANÎFE’NİN EHL-İ BEYT MENSUPLARIYLA MÜNASEBETLERİ

Year 2020, Volume: 56 Issue: 4, 1285 - 1302, 20.12.2020

Zekeriya Güler

Abstract

“İmâm Ebû Hanîfe’nin Ehl-i Beyt Mensuplarıyla Münasebetleri” konulu bu makalede, “Hz. Peygamber’in ailesi, yakın akrabası ve soyu” anlamında Ehl-i beyt’in fazileti, Ebû Hanîfe’nin Ehl-i beyt mensuplarına karşı tutum ve davranışı ele alınmış; maruz kaldıkları maddî-manevî sıkıntılar karşısında hep onların yanında yer aldığı, kalbî yakınlık duyduğu, yönetimlerin siyasi baskıları karşısında onların muhalif duruş ve hareketlerini haklı gördüğü tespit edilmiştir.

Ebû Hanîfe, Zeyd b. Alî Zeynelâbidîn’in muhalif siyasi hareketine maddi ve manevi destek vermiş, onun kardeşi Muhammed el-Bâkır’ın ilim meclisinde bulunmuş ve onun oğlu Ca’fer es-Sâdık ile akran bir âlim olarak dostane ilişki kurup ilmi müzakerelerde bulunmuştur. Ebû Hanîfe’nin ilmî tecrübe ve fıkıh müktesabatının temelinde bulunan sahâbî kaynaklardan birinin Hz. Ali olması, babası ve dedesi vasıtasıyla onun hayır duasını alması, Ehl-i beyt mensuplarına karşı tutum ve davranışını etkilemiş olmalıdır.

Ca’fer es-Sâdık ile beraberliği kastedilerek “İki yıl olmasaydı, Nu’mân helâk olurdu.” diye Ebû Hanîfe’ye nisbet edilen sözün mesnetsiz olup bazı Şiîler tarafından istismar edildiği tespit edilmiştir.

Keywords

Ehl-i beyt, Ehl-i beyt mensupları, , Ebû Hanîfe, Ca’fer es-Sâdık

THE RELATIONSHIPS OF IMAM ABU HANIFA WITH THE MEMBERS OF THE AHL AL-BAYT

Abstract

In this article on “The Relationships of Imam Abu Hanifa with Ahl al-Bayt Members”, the virtue of Ahl al-Bayt in the sense of the “Prophet’s family, close relative and lineage” and Abu Hanifa’s attitude and behavior towards the members of Ahl al-Bayt are discussed. It was determined that he always stood by them in the face of material and moral difficulties they were subjected to, felt a heartfelt closeness, and saw their opposition and actions justified in the face of political pressures of the administrations.

Abu Hanifa supported Zayd b. Ali Zaynalabidin for his opposition political movement both materially and morally and became a student of his brother Muhammed al-Bâqir and had friendly relations and scientific negotiations with his son Ja’far al-Sâdiq as a peer scholar. Being one of the sahaba/ashab sources that are at the basis of Abu Hanifa’s scientific experience and fiqh accumulation is Ali b. Abu Tâlib and receiving his blessings through his father and grandfather must have affected his attitude and behavior towards the members of Ahl al-Bayt.

And also it has been determined that the statement attributed to Abu Hanifa as “if it were not for two years, Nu’man would have been perished/exhausted” by referring to the association with Ja’far as-Sâdiq was unfounded and exploited by some Shiites.

Keywords

Ahl al-Bayt, The members of Ahl al-Bayt, Abu Hanifa, Ja’far al-Sadiq

References

• Ahmed b. Hanbel. Müsned. Kahire 1313.
• Açıkel, Yusuf. Kur’an ve Hadisler Işığında Geçmişten Günümüze Ehl-i Beyt. Ankara: 2009.
• el-Âlûsî, Ebû’l-Meâlî Cemalüddîn Mahmûd Şükrî. Muhtasaru’t-Tuhfeti’l- İsnâaşeriyye. (Nşr. Muhibbüddîn el-Hatîb), İstanbul: 1976.
• Aycan, İrfan. “Haccâc b. Yûsuf es-Sekafî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14: 428.
• el-Bâkıllânî, Ebû Bekr Muhammed el-Basrî. el-İnsâf fîmâ yecibu i’tikâduhû ve lâ yecûzü el-cehlu bih. (Takdim: Muhammed Zâhid el-Kevserî), Kahire: 1950.
• Bedir, Mürteza. Ebû Hanîfe: Entelektüel Biyografi. Ankara: 2019.
• el-Bezzâzî (İbnü’l-Bezzâzî), Hâfızuddîn Muhammed el-Kerderî el-Hârizmî. Menâkıbu’l-İmâmi’l-A’zam Ebî Hanîfe. Beyrut: 1981.
• el-Cündî, Abdülhalîm. el-İmâm Ca’fer es-Sâdık. Kahire: 1986.
• ed-Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah. Sünen. Kahire: 1987.
• Doğrusözlü, Zekeriya, “Ehl-i Beyt Mensuplarının Dönemin İktidarları ile Olan İlişkileri”. İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi Güz 2016/7(2).
• Ebû Hanîfe, Nu’mân b. Sâbit. Risâletü Ebî Hanîfe ilâ Osman el-Bettî (Nşr. Muhammed Zâhid el-Kevserî. (Çev. Mustafa Öz, İmâm-ı Âzam’ın Beş Eseri içinde), İstanbul: 1981.
• Ebû Zehra, Muhammed, Ebû Hanîfe Hayâtuhû ve asruhû ârâuhû ve fıkhuh. Dâru’l-fikr el-Arabî, ts.
• el-Fîrûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed. es-Sılâtü ve’l-büşer fi’s-salâti alâ hayri’l-beşer. Thk. Muhammed Nureddin el-Cezâirî – Abdülkâdir el- Hıyârî – Muhammed Mutî’ el-Hâfız, Matbaatü Dâri’l-Kur’ân, 1980.
• Güler, Zekeriya. Hadis Tetkikleri. İstanbul: 2015.
• el-Hakîmî, Muhammed Rızâ, Levle’s-Senetân Leheleke’n-Nu’mân. baskı y.y., 1985.
• Hakyemez, Cemil, Abbasi Devletine Yönelik Ali Oğulları veya Şîî Tehdidi”. AÜSBED. 9/1 (2007).
• el-Hatîb el-Bağdâdî. Târîhu medîneti’s-selâm. Thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf, Tunus: 2015.
• Öz, Mustafa, “Ehl-i Beyt”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 10: 498-501.
• Öz, Mustafa.“Cafer es-Sâdık”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7: 1-3.
• Öz, Mustafa.“Muhammed b. Abdullah el-Mehdî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 30: 490.
• İbn Abdilberr, Ebû Ömer en-Nemerî el-Kurtubî, Câmiu beyâni’l-ılmi ve fadlih ve mâ yenbeğî fî rivâyetihî ve hamlih, Kahire: 1402.
• İbn Abdilberr, Ebû Ömer en-Nemerî el-Kurtubî. el-İntikâ fî fezâili’s-selâseti’l-eimmeti’l-fukahâ Mâlik ve’ş-Şâfiî ve Ebî Hanîfe. Beyrut: ts.
• İbn Asâkir, Ebû’l-Kâsım Ali b. el-Hasen ed-Dımaşkî. Târîhu medînet-i Dımaşk. Beyrut: 1995-1998.
• İbn Ebî Âsım, Ebû Bekir Amr eş-Şeybânî. Kitâbü’s-Sünne. Nşr. Muhammed Nâsıruddîn el-Elbânî, Beyrut: 1405/1985.
• İbn Maîn, Yahya. Târîh, Thk. Ahmed Muhammed Nûr Seyf. Mekke: 1399/1979.
• İbn Teymiyye, Ebû’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed. Minhâcü’s-sünne en-nebeviyye fî nakzı kelâmi’ş-şîa ve’l-kaderiyye. Bulak, Mısır: 1322.
• el-Kevserî, Muhammed Zâhid. İrğâmu’l-merîd fî şerhı’n-Nazmi’l-atîd li tevessüli’l-mürîd bi ricâli’t-tarîkati’n-nakşbendiyye el-hâlidiyye ez-zıyâiyye. İstanbul: 1328.
• Kılavuz, Ahmet Saim. “Zeynelâbidîn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44: 365.
• Korkmaz, Zehra – Yılmaz, Hayati. “Ca‘fer es-Sâdık ve Ebû Hanîfe Arasındaki Hoca-Talebe İlişkisi”. Tasavvur: Tekirdağ İlahiyat Dergisi 5/2 (Aralık 2019).
• Mâlik b. Enes. el-Muvatta’. Mısır: 1370.
• el-Mekkî, Muvaffak b. Ahmed. Menâkıbu’l-İmâmi’l-A’zam Ebî Hanîfe. Beyrut: 1981.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn b. Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî, es-Sahîh, Kahire: 1955.
• Özdemir, Yaşar. Ehl-i Beyt Kavramının Teolojı̇k Analı̇zi (Basılmamış yüksek lisans tezi, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü), Çorum: 2014.
• Pekcan, Ali. “İmam A’zam Ebû Hanîfe’nin Kişisel ve Toplumsal Yaşamına Bir Bakış”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi sayı: 19, 2012.
• es-Sâlihî, Muhammed b. Yûsuf ed-Dımaşkî eş-Şâfiî, Ukûdü’l-cümân fî menâkıbı’l-İmâm el-A’zam Ebî Hanîfe en-Nu’mân. Medine: ts.
• es-Sehâvî, Şemsüddîn Muhammed. el-Kavlü’l-bedî’ fi’s-salâti ale’l-habîbi’ş- şefî’. Beyrut: 1407/1987.
• Sifil, Ebubekir. “Ehl-i Sünnet’in Ehl-i Beyt’e Bakışı”. Rıhle. 5/17 Ocak-Mart 2014.
• et-Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed. Sünen. İstanbul: 1992.
• Uludağ, Süleyman. “Âl-i abâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2: 306-307.
• Uyanık, Mevlüt. “İslâm Düşüncesinin Teşekkül Döneminde Ebû Hanîfe’nin Siyasi Duruşu”. İmâm-ı Âzam Ebû Hanîfe ve Düşünce Sistemi (Sempozyum Tebliğ ve Müzakereleri, 16-19 Ekim 2003, Mudanya), Bursa 2005.
• Uyar, Gülgûn, Ehl-i Beyt: İslam Tarihinde Ali-Fatıma Evladı. İstanbul: 2018.
• Uzunpostalcı, Mustafa. “Ebû Hanîfe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10: 131-138.
• Ünal, İsmail Hakkı, İmam Ebû Hanîfe’nin Hadis Anlayışı ve Hanefi Mezhebinin Hadis Metodu. Ankara: 1994.
• Varol, M. Bahaüddin, Ehl-i Beyt Gerçeği. İstanbul: ts.
• Varol, M. Bahaüddin. “İslam Tarihi’nin İlk İki Asrında Ehl-i Beyt’e İdeolojik Yaklaşımlar”, Marife Dergisi 3/3 (Kış 2004).
• Yavuz, Adil. “Kisâ Hadisi Rivayetleri ve Ehl-i Beyt Kimliği”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19, (2005).
• Yavuz, Adil. “Ehl-i Sünnet’e Göre Ehl-i Beyt’in Konumu -Sekaleyn Hadisi Üzerine Bir Değerlendirme”. Marife. 5/3, (Kış 2005), 333-360.
• ez-Zehebî, Ebû Abdillah Şemsüddîn, Siyeru a’lâmi’n-nübelâ. Beyrut: 1985.
• ez-Zehebî, Ebû Abdillah Şemsüddîn. Târîhu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîri ve’l-a’lâm. Nşr. Beşşâr Avvâd Ma’rûf, Beyrut: 2003.
• ez-Zehebî, Ebû Abdillah Şemsüddîn. Menâkıbu’l-İmâm Ebî Hanîfe ve sâhibeyhi Ebî Yûsuf ve Muhammed b. Hasen. Kahire: ts.