KUR’ÂN VE SÜNNET BİRBİRİNİN NEYİ OLUR?

Year 2021, Volume: 57 Issue: 4, 1021 - 1060, 15.12.2021

Güven Ağırkaya

Abstract

Kur’ân ve Sünnet asırlardan beri Müslümanlar için birbirinden ayrılmaz temel iki başvuru kaynağı olmuştur. İlk dönemlerdeki münferit bazı yaklaşımlar bir tarafa, yakın döneme kadar İslâm toplumu her iki kaynağı beraber değerlendirmiş, dinin varlığını bu iki kaynak üzerinden okumuştur. Bu değerlendirme Kur’ân ve Sünnet’e konum tayin etmekten daha çok dindeki fonksiyonlarıyla ilgili olarak anlama ve yaşamaya râcidir. Farklı açılardan ele alınmış olsa dahi hemen hiçbir İslâm âlimi bu iki temel kaynağı birbirinden ayırmamıştır. Zira İslâm, Kur’ân ve Sünnet birlikteliğinin anlama ve yaşama dönüşmüş halidir. Eğitim gibi çeşitli gerekçelerle dinin kaynaklarına dönük sınıflandırmalar anla(t)maya ve yaşanabilirliğe matuftur. Yakın dönemde ise Kur’ân’la yetinme ve sünnet’i ışarda bırakma teşebbüsleri yaşanmıştır. Kur’ân ve Sünnet’i birbirinden ayırmak mümkün müdür? Sünneti dışarda bırakan anlayışlarla Kur’ân doğru anlaşılabilir mi? Sünnet olmadan dinin yaşanması mümkün müdür? Sadece Kur’ân’a dayanan anlayışlar din olarak tesmiye edilebilir mi? Bu araştırmada mezkûr sorular, teolojik zeminden kopmadan gerekçeli cevaplarla irdelenmiştir. Araştırmanın kapsamı özellikle sünnetin gerekliliğine ve dindeki fonksiyonuna işaret eden, Kur’ân-Sünnet bütünlüğüyle ilişkili âyetlerle sınırlı tutulmuş, sünnetin vahiy boyutuna, bu konudaki delillere ve örneklere sadece atıflar yapılmıştır.

Keywords

Kur’ân, Kur’âncılık, Sünnet, Hadis İnkârcılığı, Kur’ân-Sünnet Birlikteliği

WHAT IS THE RELATİONSHİP BETWEEN THE QURAN AND SUNNAH?

Abstract

The Qur’an and Sunnah have been two inseparable primary sources of reference for Muslims for centuries. Until recently, both sources were considered and evaluated together, and the existence of religion was built on these two sources. This assessment is more about understanding and living in relation to their function in religion than assigning them a position. No Islamic scholar has distinguished these two basic sources, even if they have considered them from different angles. Because Islam, which is the last form of the phenomenon of divine religion, is the unity of the Qur’an and Sunnah turned into life. Classifications based on the sources of religion on various grounds, such as education, are focused on understanding and livability. However, in various centuries and especially recently, there have been attempts to be content with the Qur’an and to leave the Sunnah out. Is it possible to separate the Qur’an and Sunnah from each other? Can the Qur’an be understood correctly with the understandings that leave the Sunnah out? Is it possible to live religion without circumcision? Can insights based solely on the Qur’an be leveled as religion? In this research, the mentioned questions were examined with reasoned answers without breaking away from theological ground.

Keywords

Qur’an, Qur’anism, Sunnah, Denying the Words of the Prophet, The Inseparable Unity of the Qur’an and the Sunnah

References

• Abdülbaki, Muhammed Fuad. el-Mu‘cemü’l-müfehres li-elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 2001.
• Ağırkaya, Güven. “Kur’ân’ı Anlamadan Okumanın Bir Sevabı Yok mudur?”. Diyanet İlmî Dergi 56/3 (2020), 677-719.
• Aydın, Hüseyin. “Vahiy Kültürünün İnsani Kültüre Dönüştürülmesi Zorunluluğu ve Sünnetin Önemi”. Diyanet İlmî Dergi. Peygamberimiz Hz. Muhammed Özel Sayısı (2000), 225-238.
• A’zâmî, Muhammed Mustafa. “Sünneti İnkâr Edenler”. çev. Nuri Topaloğlu. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4 (1987), 433-456.
• Bedir, Murteza. “Sünnet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/150-153. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Begavî, Ebû Muhammed Hüseyin b. Mes‘ûd b. Ferrâ. Me‘âlimu’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kur’ân. thk. Abdürrezzak el-Mehdî. 5 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâs, 1999.
• Beyzâvî, Ebû Saîd Nasırüddin Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl. thk. Muhammed Mara’şalî. 5 Cilt. Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1997.
• Birışık, Abdulhamit. “Kur’ân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/383-388. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Birışık, Abdulhamit. “Kur’âniyyûn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/428-429. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b İsmâîl. Halku ef’ali’l-ibâd. thk. Abdurrahman Umeyre. Riyad: Dârü’l-Meârifi’s-Suudiyye, ts.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl. Sâhîhu’l-Buhârî. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır. 9 Cilt. Dâru Tavki’n-Necât, 2001.
• Bûtî, Muhammed Saîd Ramazan. Min revâii’l-Kur’ân: teemmulât ilâhiyye ve edebiyye fî kitâbillahi azze ve celle. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1999.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd. es-Sıhâh tâcu’l-luga ve sıhâhu’l-Arabiyye. thk. Ahmed Abdülgafûr Attar. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-İlm li’l-Melayîn, 1987.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 1999.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf. Kitâbü’t-Ta‘rîfât. 1 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
• Çakan, İsmail Lütfi. “Sünnete Yönelik Tartışmalar”. Bilgi ve Hikmet 6 (1994), 112-125.
• Çakan, İsmail Lütfi. Şekil ve Örneklerle Hadis Usûlü. İstanbul: İFAV Yayınları, 2012.
• Çelik, Hüseyin. Kur’an ve Sünnet İlişkisi. İstanbul: Siyer Yayınları, 2021.
• Çelik, Hüseyin - Eyüpoğlu, Osman. “Vahiy Bağlamında Kur’ân-Sünnet İlişkisi”. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi 5/4 (2016), 35-64.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b Abdurrahman b Fazl. Sünen. thk. Hüsyin Selim Esed Dârânî. 4 Cilt. Suudi Arabistan: Dârü’l-Muğnî, 2000.
• Dönmez, İbrahim Kafi. “Beyân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/23-25. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Ebu Gudde, Abdülfettah. “Hadîslerde Geçen Sünnet Kelimesinin Anlamı”. çev. Yavuz Köktaş. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 2/1 (2002), 133-142.
• Ebussuûd, Muhammed b. Muhammed el-İmâdî. İrşâdü’l-akli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. 9 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Ebû Zehv, Muhammed. el-Hadîs ve’l-muhaddisûn. Kahire: Dârü’l-Fikri’l-Arabi, 1958.
• Elmalılı, Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’ân Dili. 9 Cilt. İstanbul: Eser Kitabevi, ts.
• Erdoğan, Mehmet. Vahiy-Akıl Dengesi Açısından Sünnet. İstanbul: İFAV Yayınları, 2014.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Yakub b. Muhammed. el-Kâmûsu’l-muhît. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2005.
• Genç, Mustafa. Sünnet-Vahiy İlişkisi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Doktora Tezi, 2005.
• Görgün, Tahsin. “Kur’ân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/388-389. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Güven, Şahin. “Kur’âniyyûn Ekolü -Temsilcileri, Tefsirleri ve Tefsirdeki Yöntemi-”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/11 (2001), 385-408.
• Halîl b. Ahmed, Ebû Abdurrahmân. Kitâbü’l-Ayn. thk. Mehdi el-Mahzûmî - İbrâhim es-Sâmerrâî. 8 Cilt. Dâr ve Mektebetü’l-Hilâl, ts.
• Hamidullah, Muhammed. “Hadis ve Sünnet”. çev. Muharrem Şen. Diyanet İlmî Dergi 8/80-81 (1969), 13-16.
• Hâzin, Alaeddîn Ali b. Muhammed b. İbrâhim el-Bağdadi. Lübâbü’t-te’vîl fî meâni’t-tenzîl/Tefsîrü’l-Hâzin. 4 Cilt. Beyrût: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• İbn Abdülber, Ebû Ömer Cemaleddîn Yûsuf b. Abdullah. Câmiu beyâni’l-ilm ve fazlihi. thk. Ebü’l-Eşbal ez-Züheyri. 2 Cilt. Suudi Arabistan: Dâru İbni’l-Cevzi, 1994.
• İbn Âdil, Ebû Hafs Sirâcüddîn Ömer b. Nûriddîn Alî. el-Lübâb fî ‘ulûmi’l-kitâb. thk. Adil A. Abdülmevcud - Ali M. Muavviz. 20 Cilt. Beyrût: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed et-Tâhir. et-Taḥrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tunusiyye li’n-Neşr, 1984.
• İbn Cüzey, Ebü’l-Kāsım Muhammed b. Ahmed b. Abdullah el-Gırnatî. et-Teshîl li-ulûmi’t-tenzîl. thk. Abullah el-Hâlidî. 2 Cilt. Beyrût: Şirketu Dâri’l-Erkâm, 1995.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hasen Ahmet b. Fâris b. Zekeriya el-Kazvînî er-Râzî. Mu’cemu mekâyisi’l-luga. 6 Cilt. Daru’l-Fikr, 1979.
• İbn Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed. el-Müsned. 45 Cilt. Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed b Ali b Ahmed b Saîd ez-Zâhirî. el-İhkâmfî usûli’l-ahkâm. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 8 Cilt. Beyrût: Dârü’lÂfâki’l-Cedîde, ts.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fida İsmâîl. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. thk. Sami b.Muhammed Sellâme. 8 Cilt. Dâru Tayyibe, 1999.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid. es-Sünen. thk. Şuayb Arnavut - Adil Mürşid vd. 5 Cilt. Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2009.
• İlahibahş, Hadim Hüseyin. el-Kur’âniyyûn ve şübühâtuhum havle’s-sünne. Taif: Mektebetü’s-Sıddik, 2000.
• Karabulut, Fuat. “Kıyâme Suresi 19. Âyeti Bağlamında Sünnetin Kaynağı ve Hz. Peygamber’in (sas) Tebyin Görevi”. Trabzon İlahiyat Dergisi 6/1 (2019), 215-243.
• Karaman, Hayrettin. “Zaman ve Mekanın Değişmesi Halinde Sünnetin Geçerliliği”. Sünnetin Dindeki Yeri. 43-48. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1995.
• Karaman vd., Hayrettin. Kur’ân Yolu. 5 Cilt. Ankara: DİB Yayınları, 2006.
• Kefevî, Ebü’l-Bekā. el-Külliyyât mu‘cem fi’l-mustalahât ve’l-furûki’l-lugaviyye. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, ts.
• Keleş, Ahmet. “Sünnet Vahiy İlişkisi”. Dicle Üniversitesi İlahiyat FakültesiDergisi 1 (1999), 151-194.
• Kırış, Şemsettin. “Yeni Sünnet Tanımları Bağlamında Sünnet-Dindarlık İlişkisi Üzerine Bazı Mülâhazalar”. Hadis Tetkikleri Dergisi 15/2 (2017), 7-41.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Ahmet el-Berdûnî - İbrahim Ettafeyyiş. 20 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
• Küçük, Raşit. “Kur’ân-Sünnet İlişkisi ve Birlikteliği”. Sünnetin Dindeki Yeri. 125-164. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1995.
• Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdürraûf b Tâcilârifîn b Ali. et-Tevkîf alâ mühimmâti’t-taarif. Kahire: Âlemü’l-Kütüb, 1990.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc b. el-Câmiu’s-sahîh. thk. Muhammed Fuad Abdülbaki. 5 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Nasr, Seyyid Hüseyin. “Sünnet ve Hadis”. çev. İbrahim Hati̇boğlu. Hadis Tetkikleri Dergisi 4/1 (2006), 113-125.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Abdulah b. Ahmed. b. Mahmud. Medâriku’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl. thk. Yusuf Ali Büdeyvî. 3 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1998.
• Okumuş, Mesut. “Hadis-Sünnet-Tefsir İlişkisi”. İslâm Geleneğinde ve Modern Dönemde Hadis ve Sünnet. 309-334. İstanbul: KURAMER Yayınları, 2020.
• Osmanî, Muhammed Takî. Sünnetin Değeri ve Bağlayıcılığı. çev. Mehmet Özşenel. İstanbul: İFAV Yayınları, 7. Basım, 2019.
• Özel, İsmet. Üç Zor Mesele. İstanbul: Tiyo Yayıncılık, 2. Basım, 2014.
• Öztürk, Mustafa. “Çağdaşlık ve Çağdaş Dönem Kur’ân Yorumlarına Genel Bir Bakış”. İslâmiyât 7/4 (2004), 71-94.
• Öztürk, Mustafa. “Modern Döneme Özgü Bir Kur’ân Tasavvuru -Kur’âncılık ve Kur’ân İslâm’ı Söyleminin Tahlil ve Tenkidi-”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 10/3 (2010), 9-44.
• Paçacı, Mehmet. “Çağdaş Dönemde Kur’ân’a ve Tefsire Ne Oldu?”. İslâmiyât 6/4 (2003), 85-104.
• Polat, Selahaddin. “Din, Vahiy ve Peygamberlik Işığında Hadis ve Sünnetin Mahiyeti”. İslâm’ın Anlaşılmasında Sünnetin Yeri ve Değeri (Kutlu Doğum Sempozyumu-2001). 11-24. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Polat, Selahaddin. “Hz. Peygamber’in Sünneti ve Değişim”. Değişim Sürecinde İslâm (Kutlu Doğum Haftası, 1996). 15-21. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
• Polat, Selahaddin. “Hz. Peygamber’in Sünnetini Anlama ve Sünnete Uyma”. İslâm’da İnsan Modeli ve Hz. Peygamber Örneği [Kutlu Doğum Haftası: 1993]. 29-42. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
• Postman, Neil. Teknopoli: Yeni Dünya Düzeni. çev. Mustafa Emre Yılmaz. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2006.
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn et-Taberistânî. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1999.
• Saka, Şevki. “Kitap ve Sünnet Bütünlüğü”. Diyanet İlmî Dergi 26/1 (1990), 35-78.
• Salih, Subhi İbrahim. Ulûmü’l-hadîs ve mustalâhuh. Beyrût: Dârü’l-İlm li’l-Melayin, 1984.
• Sancaklı, Saffet. Hadis İnkarcılığı. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2018.
• Sancaklı, Saffet. “Sünnet Vahiy İlişkisi”. Diyanet İlmî Dergi 34/3 (1998), 53-70.
• Sancaklı, Saffet. Sünneti Doğru Anlamak. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2013.
• Sibâî, Mustafa. es-Sünne ve mekânetuhâ fi’t-teşrii’l-İslâmî. Beyrût: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1982.
• Soysaldı, H. Mehmet. “Kur’ân Sünnet İlişkisi”. Diyanet İlmî Dergi 38/4 (2002), 21-32.
• Sönmez, Mehmet Ali. “Kur’ân’a Göre Sünnet”. Kur’ân ve Sünnet Sempozyumu Bildirileri (1997). 49-54. Ankara: 1999.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâleddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Miftâhü’l-cenne fi’l-ihticâc bi’s-sünne. Medine: el-Câmiatü’l-İslâmiyye, 1989.
• Şaban, Zekiyyüddin. İslâm Hukuk İlminin Esasları. çev. İbrahim Kafi Dönmez. Ankara: TDV Yayınları, 20. Basım, 2014.
• Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs. el-Ümm. 8 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Marife, 1990.
• Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs. er-Risâle. thk. Ahmed Şakir. Mısır: Mektebetü’l-Halebî, 1940.
• Şâtıbî, Ebû İshak İbrâhim b. Musa b. Muhammed el-Gırnati. el-Muvâfakāt. 7 Cilt. Huber: Dâru İbn Affan, 1997.
• Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî b. Muhammed. Fethu’l-kadîr. 6 Cilt. Dimeşk: Dâru İbn Kesir, 1993.
• Şevkânî, Ebû Abdullah Muhammed b Ali b Muhammed. İrşâdü’lfuhûl ila tahkîki’l-hak min ilmi’l-usûl. 2 Cilt. Dârü’l-Kitabi’l-Arabi, 1999.
• Şınkîtî, Muhammed el-Emîn b. Muhammed el-Muhtâr b. Abdilkadir el-Cekenî el-Himyerî. Edvâü’l-beyân fî îzâhi’l-Kur’ân bi’l-Kur’ân. 9 Cilt. Beyrût: Daru’l-Fikr, 1995.
• Taberânî, Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-Dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Mu’cemü’l-evsat. 10 Cilt. Kahire: Dârü’l-Harameyn, ts.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 24 Cilt. Kâhire: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemî. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Beşşar Avvad Maruf. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1998.
• Türcan, Zişan. “Sünnetin Kaynağına Dair Tasavvurların Dönüşümü”. Şarkiyat 11/1 (2019), 242-262.
• Uraler, Aynur. “Sünnetin Kaynağı Üzerine Bazı Tesbitler”. Hadis Tetkikleri Dergisi 4/2 (2006), 81-106.
• Uzun, Nihat. “Kur’ân’ı Tanımlamanın Keyfiyeti: Kur’ân Tanımlarının Tarihsel Serencamı Üzerine Bir İnceleme”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 2/1 (2018), 100-140.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Peygamber”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/257-262. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Yıldırım, Enbiya. Kur’ân Bize Yeter Söylemi. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Yılmaz, Hayati. “Vahyin Bütünlüğü Açısından: Peygamber, Kitap, Sünnet ve Toplum Kavramları Örgüsü”. İSAV’ın 50. Yılına Armağan. 167-197. İstanbul: İSAV Yayınları, 2020.
• Yurtsever, Burak. Hz. Peygamber’in Kur’ân Dışındaki Hükümleri. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Yüksek lisans Tezi, 1999.
• Yücel, Ahmet. Hadis Usûlü. İstanbul: İFAV Yayınları, 8. Basım, 2012. Zebîdî, Muhammed b. Abdirrezzak el-Hüseynî Ebü’l-Feyz Murtaza. Tâcu’l-arûs min cevâhiri’l-kâmûs. 40 Cilt. Dâru’l-Hidâye, ts.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Amr b. Ahmed. el-Keşşâf an hakâiki gavâmizi’t-tenzîl. 4 Cilt. Beyrût: Daru’l-Kitabi’l-Arabî, 1987.
• Zürkânî, Muhammed Abdülazim. Menâhilu’l-irfân fî ulûmi’l-Kur’ân. 2 Cilt. Meketebetü İsa el-Bâbî el-Halebî, 3. Basım, ts.